An Evaluation on the Hendiadyoins in Van Dialect

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 3, 577 - 592, 01.11.2024

Gamze Özok

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1498231

Öz

In Turkish, reduplications are word groups that are widely used in both spoken and written languages. Türkiye Turkish dialects are also very rich in terms of hendiadyoins. The rich vocabulary of the dialects, which differ from each other even at very close distances, also shows itself in the repetition groups formed and used in that dialect. Studies have been conducted on hendiadyoins in Turkey Turkish dialects at the level of books, theses and articles in general or regional sense. While some of the studies covering all dialects do not include the Van dialect, some of the regional studies on hendiadyoins include a limited number of hendiadyoins used in the Van dialect. The aim of this study is to identify the commonly used hendiadyoins in Van dialect today and examine them in terms of structure and meaning. The hendiadyoins in the study were determined by the article author, who is from Van, by taking into account the daily speech of both herself and the people around her who speak Van dialect.

Anahtar Kelimeler

Van dialect, hendiadyoins, repetition group, vocabulary

Van Ağzında Kullanılan İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Türkçede ikilemeler, hem konuşma hem de yazı dilinde yaygın bir şekilde kullanılan sözcük gruplarıdır. Türkiye Türkçesi ağızları da ikilemeler bakımından oldukça zengindir. Ağızların zengin ve çok yakın mesafede bile birbirinden farklı olan söz varlıkları, o ağızda oluşan ve kullanılan tekrar gruplarında da kendisini göstermektedir. Türkiye Türkçesi ağızlarında ikilemeler üzerine genel ya da bölgesel anlamda kitap, tez, makale düzeyinde çalışmalar yapılmıştır. Tüm ağızları kapsayan çalışmaların bazısında Van ağzına yer verilmezken ikilemeler üzerine bölgesel yapılan çalışmaların bazılarında ise Van ağzında kullanılan sınırlı sayıda ikilemeye yer verilmiştir. Bu çalışmada amaç, Van ağzında bugün yaygın kullanılan ikilemeleri tespit ederek yapı ve anlam bakımından incelemektir. Çalışmada yer alan ikilemeler, Vanlı olan makale yazarı tarafından hem kendisinin hem de çevresinde Van ağzıyla konuşan insanların günlük konuşmaları dikkate alınarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Van ağzı, ikilemeler, tekrar grubu, söz varlığı

Kaynakça

• Aksoy, Ö. M. (2019). Türkiye Türkçesi Ağızlarında İkilemeler. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
• Atalay, B. (2013). Divânü Lûgat-it Türk Dizini. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• Çağatay, S. (2008). Prof. Dr. Saadet Çağatay’ın Yayınlanmış Tüm Makaleleri (haz. Aysu Ata). İstanbul: Ayaz Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesinin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu Z. (2015). Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eren, H. (1949). İkiz Kelimelerin Tarihi Hakkında. Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 7(2), 283-286.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Ergin, M. (2003). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Yayın Tanıtım.
• Gabain, A. V. (2007). Eski Türkçenin Grameri (çev. Mehmet Akalın). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güzel, F. (2016). Şahsuvar Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar-2. Diyalektolog- Ağız Araştırmaları Dergisi(6), 15-33.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk Dilinde İkileme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• https://sozluk.gov.tr/[Erişim Tarihi: Ocak 2024-20 Mart 2024]
• https://tdk.gov.tr/dosyalar/TDD/1953s16/1953s16_03_M_A_AGAKAY.pdf [Erişim Tarihi: 16.03.2024]
• https://www.elazigfirat.com/sehirlerin-yerel-sozcukleri-haritasinda-elazig-hangi-sozcukle-yeraldi#:~:text=Sosyal%20medyada%20%C5%9Fehirlerin%20yerel%20s%C3%B6zc%C3%BCkleri%20haritas%C4%B1%20yay%C4%B1mland%C4%B1.,h%C4%B1rhe%C5%9Fek%E2%80%9D%20s%C3%B6zc%C3%BC%C4%9F%C3%BC%20ile%20%C3%B6ne%20%C3%A7%C4%B1kt%C4%B1. [Erişim Tarihi: 04.03.2024].
• https://tr.wikisource.org/wiki/Ezim_Ezim_Eziliyor_Y%C3%BCre%C4%9Fim
• https://www.youtube.com/watch?v=SqrTnx1OxUI
• Kanar, M. (2012). Arapça-Türkçe Sözlük (1.Baskı), İstanbul: Say Yayınları.
• Kanar, M. (2019). Farsça-Türkçe Sözlük (5.Baskı), İstanbul: Say Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013). Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karahan, L. (2005). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kâşgarlı Mahmud. (2013). Divânü Lûgat-it Türk (çev. Besim Atalay). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Lessing, F. D. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük 2 (çev. Günay Karaağaç). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özkan, F. (2003). Işın ve Işık Kelimeleri Nereden Geliyor?. Bilig(27), 157-178.
• Özkan, M. ve Sevinçli V. (2019). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Özok, G. (2022). Van Ağzında Görülen Yansıma Sözcükler Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 62 (2), 1735-1754. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2022.62.2.38
• Sarıca, B. (2006). Van Gölü Çevresi Ağızları Sözlüğü. Ankara: Atlas Yayınları.
• Sivri, Ö. (2020). Türkiye Türkçesi Ağızlarında İkilemeler. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Tekin, T. (2014). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Telli, B. (2018). Doğu Anadolu Bölgesi Ağızlarında Tespit Edilen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1(14), 198-217.
• Tietze Andreas (2016). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. Cilt 3. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Yayınları.
• Toker, M. (2011). “Haydi, Hadi, Hayda” Kelimeleri Üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (30), 55-70.
• Tuna, O. N. (2012). Türkçede Tekrarlar. Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, 3(2-3).
• Van Kütüğü (1993). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
• Yusuf Ziyaeddin Paşa (1978). Kürtçe-Türkçe Sözlük (haz. Mehmet Emin Bozarslan). İstanbul: Çıra Yayınları.