KÜL TİGİN VE BİLGE KAĞAN YAZITLARINDA AKRABALIK BİLDİREN KELİMELER

Yıl 2019, Sayı: 1, 108 - 116, 17.01.2019

Özge Şenel Ramazan Bahçi

Öz

                                                            

Geniş anlamda
bir milleti, dar anlamda ise bir aileyi ayakta tutan en önemli bağ akrabalık
ilişkileridir. Akrabalık ilişkileri içerisindeki bütüncül bağlar bireyin
bireyle ve toplumla olan iletişimini büyük ölçüde düzene sokar. Aile içi
sevgiyi, muhabbeti arttırdığı gibi bir bütün olma duygusunu aşılar. Bütün
bunların sonucunda edindiğimiz toplumsal sorumluluk var olmaya, hayata, doğaya
ve insana bakış açımıza şekil veren başlıca etmenlerdendir. Bu çalışmada Orhon yazıtlarında
akrabalık bildiren kavramlar üzerinde durulmaktadır. Ele alınan terimlerin
çeşitli sözlükler karşılaştırılarak  anlamları ve bazılarının köken bilgisi
incelenmektedir. Kelimeler muhtelif Türk lehçelerindeki ve varsa günümüzde hala
yaşamakta olan Anadolu ağızlarındaki kullanımı, yaşadıkları ses ve anlam
değişiklikleriyle beraber irdelenir. Bununla birlikte bahsi geçen kelimeler kan
bağı yoluyla ve evlilik yoluyla akrabalık olmak üzere iki grupta tasnif
edilmiştir. Son olarak bu kelimeler metinlerden örnekler verilerek alfabetik
sıraya göre dizilmiştir. Çalışmamızda toplamda on dört akrabalık bildiren
kelime tespit edilmiştir. Yazıtların çeviri yazısında Muharrem Ergin ve Talat
Tekin’in kıymetli eserlerinden istifade edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, Orhon Yazıtları, köken bilgisi, sözlük karşılaştırması, akrabalık

Kaynakça

• KaynakçaTEKİN, Talat (2008). Orhon Yazıtları. Ankara: TDK Yayınları.
• ERGİN, Muharrem (2008). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• GÜLENSOY, Tuncer (2007-2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• CLAUSON, Sır Gerrart (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteen Century Turkish. Oxford: At the Clerandon Press.
• EREN, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Tarama Sözlüğü (2009). Ankara: TDK Yayınları.
• Derleme Sözlüğü (2009). Ankara: TDK Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2005). Ankara: TDK Yayınları.
• MURATOVA, Elnura (2006). Orhun Abidelerinde Geçen Sözvarlığının Kırgız Türkçesindeki İzleri, Yayınlanmış Yüksek lisans Tezi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Bişkek.
• KAYA, Ceval (1998). “Köl Tigin Yazıtının Güneydoğu Yüzünde Taygun mu Yoksa Ataygun mu Okunmalı”, İlmi Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri Sayı; 6, s.s. 171-179.
• GÖMEÇ, Saadettin (2002). “Divanü Lugat-it- Türk’te Akrabalık Bildiren Terimler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 20, Sayı:32, s.s. 133-142.