ESKİ UYGURCA BUDACI İYİ VE KÖTÜ KALPLİ PRENS MASALINDA METİNSELLİK ÖLÇÜTLERİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 64 - 73, 28.09.2020

İbrahim Kekevi

Öz

Metindilbilim, tümceötesi incelemelerde önemli bir aşamadır. Daha çok modern metinler üzerinde uygulanan bir yöntem bilgisi olan Metindilbilim, günümüzde tarihi metinlere de uygulanmaktadır. Tarihi metinler için çeviri yazı ve tercümenin yanı sıra metinsellik ölçütleri de daha iyi anlaşılabilmeleri için önemlidir. Çeviri sorunları eski metinlerin yaygın bir sorunu olmakla birlikte metin odaklı değerlendirme eksikliği de metnin anlaşılması güçlüğü yaratmaktadır. Bu gerekçeler doğrultusunda bu çalışmada ‘Eski Uygurca Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalı’ incelenmiştir. İncelemeye cümleler arası gönderim ilişkileri ile başlanmıştır. Bu aşamada yapısal açıdan metinsellik ölçütü değerlendirilmiştir. Büyük yapı başlığı altında ise metnin daha büyük ölçekte tematik incelemesi gerçekleştirilmiştir. Buna bağlı olarak tutarlılık yönü değerlendirilmiştir. Neticede küçük yapıda ağırlıklı olarak yineleme ilişkileriyle bütünlüğün sağlandığı gözlemlenmiştir. Bu sayede sayfa eksikliğinden kaynaklanan sorunlar azalmıştır. Büyük yapı incelemesinde farklı sözcüklerle sembol değerlerin ifadesi devamlılığı güçlendirmiştir. Buna bağlı olarak tutarlılık ölçütü kabul edilebilir ölçüde sağlanmıştır. Mikro ölçüde bir değerlendirme olan bu çalışmanın üstyapı değerlendirmesi için Budist çevresi metinleri dikkate alınarak ayrı bir dğerlendirme gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

metindilbilim, gönderim, metinsellik, tutarlılık, tarihi metin

Kaynakça

• AKÇATAŞ, A. (2001). Dokuzuncu Hariciye Koğuşu Romanı Üzerine Bir Metindilbilim İncelemesi, T.C. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• BALYEMEZ, S. (2011). Dede Korkut HikayelerininMetindilbilimsel Yapısı, T. C. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• BEAUGRANDE, R. de (1985). Text Linguistics in Discourse Studies, Handbook of Discourse Analysis, Volume I, Disciplines of Discourse”, ed:Van Dijk, Academic Press.
• BEAUGRANDE, R. de, DRESSLER, W, U. (1988). Introduction to Textlinguistics, Fourth Edition, Longman, London.
• GÜLLÜ, N. (1994). Sessiz Ev Üzerine Bir Metindilbilim Çalışması, T.C. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• GÜNAY, D. (2007). Metin Bilgisi, Multilingual Yayınları, İstanbul.
• HAMILTON, J, R. (1998). Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalının Uygurcası, Çevirenler: Ece Korkut, İsmet Birkan, Yayımlayan: Mehmet Ölmez, Simurg Yayınları, Ankara.
• ILGIN, L. (1997). Yazılı Kullanımda Tümce Bağlama, XI. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, ODTÜ, Ankara.
• İMER, K, DEMİR, N, DOĞAN, G. (2000). Türkoloji ve Dilbilim İlişkisi: Zarf, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayını, sayı:1, s:41-46.
• KARATAŞ, T. (2008). Metin İncelemesinde Söylembilim Yöntemi, Binbir Gece Masalları Üzerine Bir Uygulama, T.C. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• KEKEVİ, İ. (2015). Erenlerin Bağından Adlı Mensur Şiir Metni Üzerine Metindilbilimsel İnceleme, T.C. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• OKTAR, L, YAĞCIOĞLU, S. (1997). Türkçede Söylem Yapısı ve Artgönderim, VIII. Uluslar arası Dilbilim Konferansı, Ankara.
• UZUN, L, S. (1995). Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Simurg Yayınları, Ankara.