Ofis Çalışanlarının Çalışma Koşullarının İyileştirilmesine İlişkin Kritik Başarı Faktörlerinin Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 3, 186 - 197, 31.12.2022

Samet Tosun

https://doi.org/10.38213/ohsacademy.1171492

Öz

Günümüz çalışanlarının büyük çoğunluğunun ofislerde istihdam edildiği ve çalışma sürelerinin tamamına yakınını masa başında geçirdiği herkesçe bilinen bir gerçektir. Ofis çalışanlarının çalışma koşulları ve ortamları nedeniyle çeşitli problemlerle karşılaştığı ve bu durumun çalışanların ruh ve beden sağlığı ile iş verimlilik durumlarını olumsuz yönde etkilediği görülmektedir. İşyeri ortamında en fazla karşılaşılan riskler içerisinde ergonomik risklerin önemli bir yer tuttuğu tespit edilmiştir. Ergonomi, insanın ve içinde yer aldığı çevrenin psikolojik ve fiziksel açıdan birbirleri ile uyumlu olması, insanın ruhsal ve bedensel yönden zorlanmadan yeteneklerini rahat biçimde kullanabilmesi olarak tanımlanmıştır. En genel tanımı ise insanın işe, işin insana uyumlu olmasıdır. İşyerinde ergonomik riskler göz önünde bulundurulduğunda ve iyileştirmeler yapıldığında; çalışanların motivasyonu ile zaman, üretim, verimlilik ve kalite açısından işyerine katkı sağladığı tespit edilmiştir. Bu araştırma makalesinde ofis çalışanlarının çalışma koşullarının iyileştirilmesine ilişkin kritik başarı faktörlerinin literatür araştırması yapılarak tespit edilmesi amaçlanmıştır. Literatürden tespit edilen 9 faktör, seçilmiş olan çok ölçütlü karar verme yöntemlerinden olan Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemiyle ağırlıklandırılmıştır. Ağırlıklandırma yapabilmek için Saaty'nin 1-9 skalası kullanılarak kriter değerlendirme formu hazırlanmıştır. Seçilmiş olan, ofis ortamında çalışan iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarının formda verdiği yanıtların birleştirilip geometrik ortalaması alınarak faktörlerin ağırlıkları hesaplanmıştır. Yöntem sonucunda antropometrik tasarım ve ergonomik önlemler faktörleri ilk sırada yer alırken, çalışan farkındalığı ve çalışan eğitimleri faktörlerinin son sırada yer aldığı görülmüştür. Çalışmada tutarlılık indeksi 0,1’den küçük olması sebebiyle sonucun tutarlı ve kabul edilebilir olduğu tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda hangi faktörlerin daha önemli olduğu farkındalığının sağlanması, ofis tasarımlarında yapılacak bütçe çalışmalarında kritik başarı faktörlerinin ağırlıklarına göre planlama yapılması tavsiye edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ergonomi, Ofis Ergonomisi, Çalışan Sağlığı, Kritik Başarı Faktörleri

Kaynakça

• Ağar, A., ve Kızıltan, B. (2022). Ofis Çalışanlarında Kas İskelet Sistemi Sorunları ve Ergonomi. OHS ACADEMY, 5(1), 50-56.
• Akpınar, T., Çakmakkaya, B. Y., ve Batur, N. (2018). Ofis çalışanlarının sağlığının korunmasında çözüm önerisi olarak ergonomi bilimi. Balkan ve yakın doğu sosyal bilimler dergisi, 4(2), 76-98.
• Aksüt, G., Tamer, E., ve Tüfekçi, M. (2020). Ergonomik Risk Faktörlerinin Sınıflandırılması: Bir Literatür Taraması. Ergonomi, 3(3), 169-192.
• Aytaç, S. S., ve Kaya, Ö. (2019) Ergonominin çalışma yaşamındaki önemi. Karatahta iş Yazıları Dergisi, sa. 14, ss. 1-14, 2019.
• Baslo, M. (2002). Ofis Ergonomisi Sırt ve Boyun Ağrılarını Önlemek İçin Ofis Ortamını Düzenlemek. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Sempozyum Dizisi No: 30, Mayıs, 155-165.
• Bekleviç, H., ve Gedik, T. (2018). Ofis ergonomisi üzerine bir araştırma: düzce üniversitesi örneği. Düzce üniversitesi bilim ve teknoloji dergisi, 6(4), 1283-1294.
• Berry, C. (2009). A guide to Ergonomics. North Carolina, NC Department of Labor.
• Çelik, İ. (2007). Büro çalışanlarının maruz kaldığı risklerin ve alınması gereken önlemlerin belirlenmesi. Yayınlanmamış İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi.
• Ekin, E., Özçelik, M. U., ve Özcan, N. A. (2021). Bir kamu kurumundaki ofis çalışanlarının ergonomik riskler açısından değerlendirilmesi. Journal of the Turkish Operations Management (JTOM), 5(2), 792-805.
• Eser, U. (2017). Aile Hekimliği Ofis Yönetimi ve Ergonomi. Klinik Tıp Aile Hekimliği, 9(4), 45-47.
• Güler, Ç. (1997). Ergonomiye Giriş, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No:45, I. Basım, Syf:10-23, Ankara.
• Mutlu N. G., Sönmez G., ve Yılmaz F. (2016). Çalışma Ofislerinin Ergonomik Faktörler Açısından Değerlendirilmesi: YTÜ Çalışanları Örneği. 1. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Öğrenci Kongresi. Bingöl; 2016. p. 33–9.
• Niu, S. (2010). Ergonomics and Occupational Safety and Health: An ILO Perspective. Applied Ergonomics, 41, 744-753.
• Özcan, E. (2007). İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi. Nobel Med, C.2, S.3, s.41.
• Özcan, E., Esmailzadeh, S., ve Bölükbaş, N. (2007). Bilgisayar Kullananlarda Mesleki Kas İskelet Hastalıklarından Korunma ve Ergonomi. Nobel Med, C.3, S.1, s.12.
• Özkan, N. F., ve Kâhya, E. (2017). Bir üniversitenin idari ofislerindeki ergonomik risklerin değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 32(1).
• Reese, C. D. (2008). Industrial Safety and Health for Administrative Services. ABD: CRC Press.
• Saaty, T. L. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process. International journal of services sciences, 1(1), 83-98.
• Saaty, T. L. (2010). Mathematical principles of decision making (Principia mathematica decernendi). RWS publications.
• Saygı, B. (2019). Büro ortamında çalışma koşullarının ergonomik analizi: adıyaman belediyesi örneği (Master's thesis, Hasan Kalyoncu Üniversitesi).
• Şahin, A. (2019). Ofislerde ergonomik olmayan ekipman ve durumların çalışan sağlığına etkisi (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Turan, Ö. (2016). Ofis çalışmalarında ergonomik risklerin iş sağlığı ve güvenliği açısından değerlendirilmesi (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Türkkan, A. (2009). İşe Bağlı Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları ve Sosyoekonomik Eşitsizlikler, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi C.35, S.1, s.100-106.
• Yakut, H. (2013). Çalışanların Büro Malzemelerini Kullanımındaki Ergonomik Farkındalıkları ve Kullanım Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2013/1, Büro Yönetimi Özel Sayısı.
• Yalçın, E., ve Ayvaz, B. (2018). İşletmelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Ergonomik Risk Ölçümü: Tekstil Sektöründe Bir Uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 17(34), 13-30.
• Yararel, B. (2019). Ofis tasarımında ergonomik ve antropometrik etkenler. Mimarlık ve Yaşam, 4(1), 141 153.
• Yavuzcan, G., A. İ. Acar ve A. Çolak (1987). İnsanın İş Yapabilme Yeteneğinin Bisiklet Ergonomisi Yöntemiyle Belirlenmesi, Milli Prodüktivite Merkezi Verimlilik Dergisi. 1 (4), 57.
• Yetiz, A. (2009). Ofis mobilyaları ve ofis mobilyalarının tasarımını etkileyen ergonomi faktörünün incelenmesi, Adanada bir banka örneği (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Yıldız, K. (2020). Organizasyonel ve yönetimsel ergonominin çalışma koşulları ile ilgisi; ofislerde iş sağlığı ve güvenliği (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Yılmazer, G. M. ve M. Korkmaz M. (2012). Ofislerdeki çalışma istasyonlarının tasarımını etkileyen ergonomi faktörünün incelenmesi ve uygulaması, Uluslararası Hakemli Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi, c.1,s. 2, ss.16, 2012.
• Zeydan, E. Z., Zeydan, Ö., Yıldırım, Y. (2009). Hasta Bina Sendromu, IX. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi Bildiriler Kitabı, İstanbul.