TÜRKİYE’DE FAİZ ORANI VE DÖVİZ KURU İLİŞKİSİ: VAR ANALİZİ

Yıl 2024, , 901 - 911, 10.10.2024

İbrahim Erem Şahin , Gülçin Adıyaman

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1455679

Öz

Faiz oranı ve döviz kuru arasındaki ilişki finansal piyasayı etkileyerek işletmenin, yatırımcının, üreticinin ve tüketicinin yatırım ile ilgili karar vermesine yardımcı olmaktadır. Bu nedenle faiz oranı ve döviz kuru arasındaki ilişki geçmişten günümüze ilgi odağı olan bir konu haline gelmiştir. Özellikle ekonomi politikasında dalgalı kur sistemine geçilmesiyle ve faiz oranlarının yatırımları etkilemesiyle birlikte konuya olan ilgi zamanla artmıştır. Ekonomik hayatı derinden etkileyen faiz oranı ve döviz kuru değişkenleri ile ilgili kararların doğru, etkin ve verimli olması gerekmektedir. Türkiye’de döviz kurunu etkileyen en önemli faktörlerden birisi faiz oranlarıdır. Bu çalışmanın amacı faiz oranı ve döviz kuru arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu nedenle çalışmada faiz oranı ve döviz kuru ilişkisinden bahsedilmiş ardından konuyla ilgili literatür taraması yapılmıştır. Daha sonra değişkenler arasındaki ilişki zaman serisi yöntemiyle ele alınmıştır. Söz konusu yöntemde 2011-2021 yılları çeyreklik verileri kullanılmıştır. Bu veriler TCMB ve EVDS aracılığıyla elde edilmiştir. Yapılan çalışmada Johansen eşbütünleşme testi ardından etki-tepki fonksiyonları daha sonra ise varyans ayrıştırması analizleri yapılmıştır. Johansen eşbütünleşme analizi sonucuna göre, analizde kullanılan değişkenlerde herhangi bir uzun dönemli ilişkiye rastlanılmamıştır. Eşbütünleşme çıkmadığı için VAR analizi ve etki-tepki fonksiyonu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Faiz Oranı, Eşbütünleşme Testi, Döviz Kuru

INTEREST RATE AND EXCHANGE RATE RELATIONSHIP IN TURKEY: VAR ANALYSIS

Öz

The relationship between interest rate and exchange rate affects the financial market and helps businesses, investors, producers and consumers make investment decisions. For this reason, the relationship between interest rate and exchange rate has become a subject of interest from past to present. Interest in the subject has increased over time, especially with the transition to a floating exchange rate system in economic policy and the impact of interest rates on investments. Decisions regarding interest rate and exchange rate variables that deeply affect economic life must be accurate, effective and efficient One of the most important factors affecting the exchange rate in Turkey is interest rates. The aim of this study is to reveal the relationship between interest rate and exchange rate. For this reason, the relationship between interest rate and exchange rate was mentioned in the study, and then a literature review was conducted on the subject. Then, the relationship between the variables was discussed with the time series method. In the method in question, quarterly data for the years 2011-2021 were used. These data were obtained through CBRT and EVDS. In the study, Johansen cointegration test was performed, followed by impulse-response functions and then variance decomposition analysis. According to the results of Johansen cointegration analysis, no long-term relationship was found in the variables used in the analysis. Since cointegration was not found, VAR analysis and impulse-response function were performed.

Anahtar Kelimeler

Interest Rate, Cointegration Test, Exchange Rate

Kaynakça

• Agenor, P.R., & Mcdermott, J. & Üçer, M. E. (1997). Fiscal Imbalances, Capital Inflows, and The Real Exchange Rate: The Case of Turkey. IMF Working Paper, 97(1), 1-20.
• Ayla, D. (2019). Türkiye'de Faiz oranı ve döviz kuru ilişkisi üzerine bir araştırma. Journal of Social Sciences Institute/Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17).
• Bağcı, E., (2019). Merkez bankası politika faiz oranı ve döviz kuru ilişkisi: Türkiye örneği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(31), 324-348.
• Baig, M. T. & Goldfajn, M. I., (1998). Monetary Policy in the Aftermath of Currency Crisis: The Case of Asia. International Monetary Fund Working Paper No. 98-170.
• Bautista C.C. (2003). Interest Rate–Exchange rate dynamics in the philippines: A DCC analysis. Appl. Econ. Lett. 10, 107–111.
• Cambazoğlu, B. & Karaalp, H. S. (2012). Parasal aktarım mekanizması döviz kuru kanalı: Türkiye örneği. Yönetim ve Ekonomi, 19(2), 53-66.
• Enders,Walter (1995). Applied Econometric Time Series, (New York: lowa State University).
• Frankel, J. A. (1979). On the mark: A theory of floating exchange rates based on real interest differentials. The American economic review, 69(4), 610-622.
• Furman, Jason & Stiglitz, Joseph E. (1988) Economic crises: Evidence and ınsights from East Asia. Brookings Papers on Economic Activity 2: 1–35.
• Goldfajn, I., & Baig, T. (1998), Monetary policy in the aftermath of currency crises: the case of Asia.
• Gül, E., Ekinci, A. & Özer, M. (2007). Türkiye’de faiz oranları ve döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisi: 1984- 2006. İktisat İşletme ve Finans, 22 (251), 21-31.
• Güler, A. (2020). Türkiye’de döviz kuru ve faiz oranı arasındaki etkileşim: Türkiye için ampirik kanıtlar. Journal of Yaşar University, 15(58), 337-346.
• Gümüş, İ. (2002). Effects of the interest rate defense on exchange rates during the 1994 crisis in Turkey. The Central Bank of the Republic of Turkey Research Department Working Paper, No: 0214, 1-16.
• Güriş, B.(2018) Doğrusal zaman serileri analizi. (Yayımlanmamış Ders Notu)
• Kapetanios, G. (2005). Unit-root testing against the alternative hypothesis of up to m structural breaks. Journal of Time Series Analysis, 26(1), 123-133. doi: 10.1111/j.1467-9892.2005.00393.x
• Karaca, O. (2005). Türkiye’de faiz oranı ile döviz kuru arasındaki ilişki: Faizlerin düşürülmesi kurları yükseltir mi? Türkiye Ekonomik Kurumu Tartışma Metni, 14, 1-20.
• Karahan, Ö. ve Çolak, O. (2017). Enflasyon hedeflemeli rejim altında Türkiye ekonomisinde faiz oranı ve döviz kuru ilişkisi. International Journal Of Management Economics & Business, 13, 983–991
• Kraay, A. (2000). Do high ınterest rates defend currencies during speculative attacks?. The World Bank Policy Research Working Paper 2267.
• Küçük, E., & Dereli, D. D. Türkiye’de faiz oranı ile döviz kuru ilişkisinin analizi (2003-2020). Journal of Life Economics, 8(2), 193-200.
• Oruç, E. (2016). Döviz kurlarının belirlenmesinde parasalcı yaklaşım: Türkiye örneği. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 101-122.
• Özgen, F. B. & Güloglu, B. (2004). Türkiye'de iç borçların iktisadi etkilerinin VAR tekniği ile analizi. METU Studies In Development, VoU1: 93-114
• Perra, P. R. M. R., Silva, N. L. C., & Silva, N. K. L. (2017). The impact of interest rate in determining exchange rate: Revisiting interest rate parity theory. Journal for Accounting Researchers and Educators, 1, 1-10. Retrieved from http://conf.kln.ac.lk/kelac/index.php/JARE/index
• Sacit, S. (2018). Döviz kuru ile faiz oranları arasındaki nedensellik ilişkisi: 2006-2018 dönemi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(4), 219-230.
• Simone, F. & Razzak, W. A. (1999). Nominal exchange rates and nominal ınterest rate differentials. IMF Working Paper, 9(141), 1-41.
• Şensoy, A. & Sobacı, C. (2014). Effects of volatility shocks on the dynamic linkages between exchange rate, interest rate and the stock market: The case of Turkey. Economic Modelling, 43, 448-457.
• Uslu, H. (2018). Marshall - Lerner koşulu ve J Eğrisi Hipotezinin geçerliliği: Farklı gelir gurubu ülkeleri için karşılaştırmalı bir analiz. International Journal of Academic Value Studies, 4(20), 550-561. doi : 10.23929/javs.787
• Yıldız, Ş. & Başar, S. (2018), Türkiye’de enflasyon, faiz oranı ve döviz kuru arasındaki ilişkinin nedensellik analizi, Turkish Studies, Volume 13/7, Winter 2018, 309-328.
• Zengin, A. (2001). Reel döviz kuru hareketleri ve dış ticaret fiyatları Türkiye ekonomisi üzerine ampirik bulgular. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27-41.