Döviz Kuru Dalgalanmalarının Sınır Ticaretine ve Bölgesel Kalkınmaya Etkisi: Artvin Örneği

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 4, 1118 - 1137, 27.10.2025

Murat Berberoğlu , Orhan Şimşek , Zafer Adalı , Mert Şakı

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1811113

Öz

Bu çalışma, Türk lirası (TRY) ile Gürcistan larisi (GEL) arasındaki döviz kuru dalgalanmalarının Artvin ilinin Hopa, Kemalpaşa ve Arhavi ilçelerindeki sınır ticareti, sabit sermaye yatırımları ve bölgesel kalkınma üzerindeki etkilerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada nicel yöntem benimsenmiş ve söz konusu ilçelerde faaliyet gösteren işletmelerden anket yoluyla veri toplanmıştır. Çalışma kapsamında, 132 işletmeden elde edilen geçerli anket verisi, TRY’nin göreli olarak güçlü olduğu dönem, TRY’nin değer kaybettiği dönem ve TRY’nin yeniden değer kazandığı dönem olmak üzere üç farklı zaman dilimine ayrılarak incelenmiştir. Veriler üzerinde tanımlayıcı istatistikler hesaplanmış ve ilçeler arası farklılıkları belirlemek amacıyla parametrik olmayan fark testleri (Kruskal-Wallis ve Mann–Whitney U) uygulanmıştır. Analiz sonuçları, döviz kuru dalgalanmalarının işletmelerin satış hacmini ve kârlılığını düşürürken maliyetlerini ve borçlanma ihtiyacını artırdığını göstermektedir. Kur oynaklığının yarattığı belirsizlik ortamında sabit sermaye ve çalışma sermayesi yatırımlarında da azalma gözlenmiştir. İlçe bazında, Kemalpaşa’daki işletmelerin döviz kuru değişimlerinden diğer ilçelere kıyasla daha olumsuz etkilendiği tespit edilmiştir. Anket bulguları ayrıca işletmelerin çoğunun Türk lirasının geleceğine dair beklentilerinin olumsuz olduğunu, büyük bir kısmının TRY’nin değer kaybının süreceğini öngördüğünü ortaya koymaktadır. Bulgular genel olarak, döviz kuru istikrarının sınır ticareti ve yatırım kararlarının sürdürülebilirliği açısından kritik önem taşıdığını vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sınır Ticareti , Döviz Kurları , Sabit Sermaye Yatırımları , Bölgesel Kalkınma , Artvin

The Impact of Exchange Rate Fluctuations on Border Trade and Regional Development: The Case of Artvin

Öz

This study aims to analyze the impact of exchange rate fluctuations between the Turkish lira (TRY) and the Georgian lari (GEL) on border trade, fixed capital investments, and regional development in Artvin’s Hopa, Kemalpaşa, and Arhavi districts. The research employs a quantitative design and collects data through a survey of local businesses in these districts. A total of 132 valid responses were analyzed, covering three distinct periods: one when the TRY was relatively strong, a subsequent period of significant TRY depreciation, and a final period in which the TRY regained value. Descriptive statistics and non-parametric difference tests (Kruskal-Wallis, Mann–Whitney U) were utilized. The findings indicate that exchange rate volatility significantly reduced sales volumes and profitability while increasing costs and borrowing needs. Uncertainty from currency fluctuations also led to decreased fixed and working capital investments. Businesses in Kemalpaşa were more adversely affected by exchange rate changes than those in Hopa or Arhavi. Additionally, most firms have a pessimistic outlook on the Turkish liras future, expecting its depreciation to continue. Overall, these findings underscore the critical importance of exchange rate stability for sustaining border trade and investment decisions in the region.

Anahtar Kelimeler

Border Trade , Exchange Rates , Fixed Capital Investments , Regional Developments , Artvin

Kaynakça

• Acaravcı, A., & Dağlı, Ö. (2021). Döviz kurundaki değişkenliğin Türkiye dış ticaretine etkisi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 7(2), 213-232. https://doi.org/10.20979/ueyd.972981
• Aksu, H., Başar, S., Eren, M., & Bozma, G. (2017). Döviz kurunun dış ticaret dengesi üzerindeki asimetrik etkisi: Türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 31(3), 477-488.
• Asteriou, D., Masatci, K., & Pılbeam, K. (2016). Exchange rate volatility and international trade: International evidence from the MINT countries. Economic Modelling, 58, 133-140. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.05.006
• Auboin, M., & Ruta, M. (2013). The relationship between exchange rates and international trade: A literature review. World Trade Review, 12(3), 577-605. https://doi.org/10.1017/S1474745613000025
• Aydıner, M. (2016). Kur ve fiyat dalgalanmalarının İBBS TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) bölgesinin ihracatına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 262-273.
• Ayhan, D. (2006). Döviz kuru rejimlerinin kur oynaklığı üzerine etkisi: Türkiye örneği. İktisat İşletme ve Finans, 21(245), 64-76. https://doi.org/10.3848/iif.2006.245.2692
• Baud, M., & Schendel, W. V. (1997). Toward a comparative history of borderlands. Journal of World History, 8(2), 211-242. https://doi.org/10.1353/jwh.2005.0061
• Boratav, K., & Orhangazi, Ö. (2022). Neoliberal framework and external dependency versus political priorities, 2009–2020. Içinde E. Özçelik & Y. Özdemir (Ed.), Political economy of development in Turkey (ss. 287-314). Springer Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-16-7318-4_10
• Çetin, M. (2012). Sabit sermaye yatırımları ve ekonomik büyüme: Ampirik bir analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(1).
• Daştan, Ü. (2021). E-gümrük kapsamında Türkiye’nin kara sınır kapılarının lojistik aşamasında incelenmesi. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 8(24), 55-65.
• DOKA. (2025). Artvin ili hakkında genel bilgiler. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı. https://www.doka.org.tr/bolgemiz_Artvin-TR.html
• Erdal, E. Y., Ahmet, D., & Melahat, B. A. (2013). Bölgeler arasındaki dengesizliklerin giderilmesinde güçlü bir dış ticaret aracı: Sınır ticareti. Journal of the Institute of Science and Technology, 3(4), 79-88.
• Gök, A. (2006). Alternatif döviz kuru sistemleri. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 131-145.
• Hepaktan, C. E., Yılmaz, M., & Özden, B. (2019). Türkiye’de bavul ticareti–ekonomik büyüme ilişkisi (2009:1–2018:12). İçinde M. Miynat, Özdil, M. H. Yalçınkaya, & C. Çılbant (Ed.), Yeni nesil girişimcilik ve ekonomi. Ekin Yayınevi.
• Karabağ, S. (2006). Sınır ticaretinin bölgesel kalkınmadaki etkileri. Avrupa Birliği Sürecindeki Türkiye’de Bölgesel Farklılıklar, 247-254.
• Katkat Özçelik, M. (2016). Gürcistan ile Türkiye’nin ticari ilişkisi ve Artvin’deki ticarete etkisi. Karadeniz Araştırmaları, 13(52), 211-232.
• Katkat Özçelik, M., Oğan, E., & Aktaş Güzel, S. (2015). Sarp sınır kapısından gerçekleştirilen sınır ticareti ve Artvin ekonomisine etkileri. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(13), 219-242.
• Kaya, A. A., & Güçlü, M. (2005). Döviz kuru rejimleri, krizler ve arayışlar. Ekonomik Yaklaşım, 16(55), 1-15.
• Keskin Köylü, M. (2017). Türkiye’nin güney kafkasya ülkeleri ile finansal bağları ve bölgedeki ticari varlığı. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 20-32.
• Koç, H., & Değer, M. K. (2010). Döviz kuru belirsizliği ve yurtiçi yatırımlar: Türkiye ekonomisi üzerine nedensellik testleri (1988-2007). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3), 79-93.
• Köse, N., Ay, A., & Topallı, N. (2008). Döviz kuru oynaklığının ihracata etkisi: Türkiye örneği (1995–2008). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 25-45.
• Lal, M., Kumar, S., Pandey, D. K., Rai, V. K., & Lim, W. M. (2023). Exchange rate volatility and international trade. Journal of Business Research, 167, 114156. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2023.114156
• Mankiw, N. G. (1985). Small menu costs and large business cycles: A macroeconomic model of monopoly. The Quarterly Journal of Economics, 100(2), 529-538. https://doi.org/10.2307/1885395
• Orhangazi, Ö. (2019). Türkiye ekonomisinin yapısal sorunları, finansal kırılganlıklar ve kriz dinamikleri. Mülkiye Dergisi, 43(1), 111-137.
• Orhangazi, Ö., & Yeldan, A. E. (2021). The re‐making of the Turkish crisis. Development and Change, 52(3), 460-503. https://doi.org/10.1111/dech.12644
• Sarıtaş, T., & Okşak, Y. (2020). Dış ticaretin reel döviz kuruna etkisi: Türkiye üzerine uzun dönemli bir nedensellik analizi. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 3(1), 55-65.
• Saydan, İ. Y., & Demir, F. (2022). Sınır ticaretinin bölge ekonomileri üzerindeki etkisi. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Çalışmalar Dergisi, 3(2), 137-143.
• Sevim, C., & Doğan, T. T. (2016). Türkiye Ekonomisinde İhracat ve Döviz Kuru Oynaklığı İlişkisi. Ege Academic Review, 16(2), 303-318.
• Tavakol, M., & Dennick, R. (2011). Making sense of Cronbach’s alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53-55. https://doi.org/10.5116/ijme.4dfb.8dfd
• Teki̇n, Ü. E. (2017). Türkiye’de sınır ticareti ve bölgesel kalkınmaya etkileri. Social Sciences Studies Journal, 3(9), 714-720. https://doi.org/10.26449/sssj.109
• Terzi, G. (2018). Türkiye’de sınır ticareti ve uygulamadaki sorunlar. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 11, 38-49.
• Tunç, A. (2015). Mülteci davranışı ve toplumsal etkileri: Türkiye’deki Suriyelilere ilişkin bir değerlendirme. TESAM Akademi Dergisi, 2(2), 29-63.
• Tutar, H., Elyıldırım, G., Demir, E., Aydoğdu, B., Erdal, M., & Boztemir, İ. (2012). TRA2 bölgesinde sınır ticareti ve sınır kapıları: Sosyo-ekonomik bir analiz sorunlar ve çözüm önerileri. SERKA Kalkınma Ajansı. http://www.igdir.serka.gov.tr/store/file/common/9fd98ec7aeb0b6d1e435bb1752a61f0e.pdf
• Ünlü, S. (2019). Türkiye’de sınır ticaretinin gelişimi, ekonomik etkileri ve çözüm önerileri. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 6(18), 54-69. Vergil, H., & Çeştepe, H. (2005). Döviz kuru değişkenliği ve yabancı doğrudan yatırım akımları: Türkiye örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(1), 975-986.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2014). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri (4. Baskı). Detay Yayıncılık.