ENDÜSTRİ DEVRİMİ VE OSMANLI İMPARATORLUĞU: ASKERİ FABRİKALAŞMA ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 4, 95 - 105, 31.10.2016

Ali Gökhan Gölçek , Altuğ Murat Köktaş

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.294663

Cited By: 5

Öz

Avrupa’da teknikleşme, bilgi birikimi ve kapitalist düşüncenin varlığı ile emek yoğun üretim azalarak, sermaye yoğun üretimin payı artmıştır. Sanayileşme ile ekonomisi gelişen Avrupa devletleri, çevre ülkeleri pazar olarak kullanmaya başlamıştır. Merkezden çevreye doğru bir ticaret akımının varlığı ile ilk olarak dışsal alanda yer alan Osmanlı İmparatorluğu, Hindistan ve Çin gibi ülkeler, çevre ülke olarak görülmeye başlanmış ve bu ülkeler endüstrileşmeye entegre olmaya çalışmışlardır. Çalışmanın konusunu oluşturan Osmanlı İmparatorluğu’nda sanayileşme hareketleri, Avrupa’dakine benzer bir yapıda oluşmamıştır. Endüstri Devrimi, özünde tarımsal üretimden makine teknolojisine geçişi ifade ederken, bu süreç Osmanlı’da daha farklı alanlarda tezahür etmiştir. Coğrafi sınırları itibariyle geniş bir alana sahip olan Osmanlı Devleti’nde, hükümran olunan coğrafyayı kontrol edebilmek askeri ve mali gücün işler ve sağlam bir yapıda olmasıyla mümkün olmuştur. Bu cihetle devlet bünyesinde bulunan fabrika ve imalathaneler daha çok askeri alet yapımında kullanılmak üzere inşa edilmiştir. 18. yüzyılda girişilen savaşlarda alınan mağlubiyetler, artık Osmanlı savaş toplarının yetersiz olduğunu, Avrupalı devletlerin askeri alanda teknikleşmeye gittiğini göz önüne sermiştir. Osmanlı’da ağır sanayi olarak, tersane, tophane, baruthane ve cebehane görülmekte ve bunlar genellikle İstanbul, Selanik, Gelibolu, Bor, İzmir gibi şehirlerde meydana getirilmiştir. Çalışmada Osmanlı Devleti’nde askeri alanlarda gerçekleşen endüstrileşmenin, Osmanlı ekonomisine ne ölçüde katkı sağladığı dönemin fabrika üretim verileri dikkate alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

OSMANLI DEVLETİ, SANAYİ

Kaynakça

• Agoston, G. (2006). Barut, Top ve Tüfek. (T. Akad, Çev.) İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Akşin, S. (2002). Fransız İhtilalinin II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri Üzerine Bazı Görüşler. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 49(3), 23-29. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/465/5308.pdf adresinden alındı
• Arrighi, G. (2000). Uzun Yirminci Yüzyıl. (R. Boztemur, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Berkes, N. (1975). 100 Soruda Türkiye İktisat Tarihi (Cilt 2). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Berlanstein, L. R. (1992). The Industrial Revolution and Work in Nineteenth Century Europe. London: Routledge Press.
• Chapman, S. D. (1972). The Cotton Industry in the Industrial Revolution. London: Macmillan Press.
• Clark, G. (2013). Fukaralığa Veda. (E. Demircioğlu, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çadırcı, M. (2013). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ekelund, R., & Hébert, R. (2014). A History of Economic Theory and Method. Illinois: Waveland Press.
• Freeman, C., & Louçâ, F. (2001). As Time Goes By: From the Industrial Revolutions to the Information Revolution . New York: Oxford University Press.
• Freeman, C., & Soete, L. (2003). Yenilik İktisadı. (E. Türkcan, Çev.) Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Genç, M. (2013). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Göçek, F. M. (1999). Burjuvazinin Yükselişi, İmparatorluğun Çöküşü. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Hobsbawm, E. (2012). Devrim Çağı. (M. S. Şener, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi.
• İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (Cilt 1). (H. Berktay, Çev.) İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Küçük, Y. (1980). İngiliz Endüstri Devrimi Öncesinde Avrupa'da Yünlü Dokuma Sanayii. Ekonomik Yaklaşım, 1(2), 79-135.
• Küçükkalay, M. (1997). Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(2), 51-68.
• Kütükoğlu, M. S. (1994). Osmanlı İktisadi Yapısı. E. İhsanoğlu (Dü.) içinde, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi (Cilt 1, s. 513-651). İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi.
• Marx, K., & Engels, F. (2014). Komünist Manifesto. (N. Satlıgan, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• McGowan, B. (2006). Ayânlar Çağı, 1699-1812. H. İnalcık, & D. Quataert içinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (A.
• Berktay, Çev., Cilt 2, s. 761-884). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Moore, B. J. (2011). Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri. (Ş. Tekeli, & A. Şenel, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Pamuk, Ş. (2005). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme 1820-1913. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2012). Osmanlı İmparatorluğu'nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Pektaş, Ş. (2016). 100 Soruda Osmanlı Ekonomisi. İstanbul: Ulak Yayıncılık.
• Roberts, J. M. (2010). Avrupa Tarihi. (F. Aytuna, Çev.) İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Sayar, A. G. (1986). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması. İstanbul: Der Yayınları.
• Smith, A. (1997). Ulusların Zenginliği. (A. Yunus, & M. Bakırcı, Çev.) İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Tabakoğlu, A. (1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2014). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tilly, C. (2001). Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu. (K. Emiroğlu, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Türkcan, E. (2009). Dünya'da ve Türkiye'de Bilim, Teknoloji ve Politika. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yücekök, A. N. (1968). Emperyalizm Yörüngesinde Osmanlı İmparatorluğu: 1838 Ticaret Sözleşmeleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 23(1), 381-425.
• Wallerstein, I. (2011). Modern Dünya Sistemi III. (L. Boyacı, Çev.) İstanbul: Yarın Yayıncılık.