Modern, Milliyetçi ve Muhafazakar Bir Yazar ve Düşün Adamı: Peyami Safa

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 1, 139 - 156, 11.02.2018

Aydoğan Kutlu

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.348946

Cited By: 2

Öz

Peyami
Safa, 1950’lerden 1980’lere kadar Türk düşüncesini en çok etkileyen yazarlardan
biridir. Safa’nın yalnızca bir roman yazarı olmayıp aynı zamanda bir köşe
yazarı ve düşünür olduğu pek bilinmez. Safa, 1930’lardan itibaren kaleme aldığı
kuramsal çalışmalarıyla Kemalizm’e içerden bir yorum eklemeye çalışmıştır.
Yine, 1950’lerden itibaren yazdığı köşe yazılarıyla da Soğuk Savaş koşulları
içinde Türkiye’de antikomünizmin popüler temalarının biçimlenmesinde etkili
olmuştur. Bu açıdan onun romanları, uygarlık, maneviyat, din, millet gibi
konuları işleyerek kültürel alanla siyasal alanı bir araya getiriyordu. Bu
bağlamda bu çalışma, Peyami Safa’nın entelektüel, edebi ve siyasi kişiliğini
bir arada, bütüncül bir biçimde ele alınıp tartışılmasını hedeflemektedir. Bu
amaçla, önce, onun düşüncesinin temel motifleri ve ilgi alanları irdeleniyor ve
ardından siyasal fikirlerinin yoğunlaştığı konular, onun düşünüşünün diğer
boyutlarıyla karşılıklı bağlantılarıyla beraber, ortak bir bağlam içinde
tartışılıyor. Böylece onun entelektüel ilgileri ile siyasal fikirleri arasında
çapraz bağlantılar kurulmaya çalışılıyor.  

Anahtar Kelimeler

Milliyetçilik, Muhafazakarlık, Antikomünizm, Kemalizm

A Modern, Nationalist and Conservative Thinker: Peyami Safa

Öz

Peyami Safa is one of the writers who
influenced the Turkish thought from 1950s until to 1980s. From the 1930s, Safa
tried to add an internal comment to Kemalism through his theoretical studies.
Again, with the column writings he wrote since the 1950s, he became effective
in the shaping of the popular themes of the anti-communism in Turkey under the
conditions of the Cold War. In this respect, his novels have committed issues
such as civilization, spirituality, religion, nation; thus bringing the
political sphere together with the cultural sphere. In this context, this study
aims to discuss Peyami Safa's intellectual, literary and political personality
together in a holistic way. For this purpose, first, the basic motives and
interests are examined, and then, the topics that his political ideas intensify
are being discussed in a common context, with mutual links to other aspects of
his thinking. Thus, cross-links between his intellectual interests and his
political ideas are being tried to be established

Anahtar Kelimeler

Nationalism, Conservatism, Anti-communism, Kemalism, Literary

Kaynakça

• Ayvazoğlu, B. (2000), “Doğu Batı Açmazında Peyami Safa”, Doğu-Batı, sayı: 11
• Ayvazoğlu, B. (2008), Peyami Hayatı Sanatı Felsefesi Dramı, İstanbul, Kapı
• Beneton, P. (1991), Muhafazakârlık, çev. C. Akalın, İstanbul, İletişim
• Berktay, F. (2002), “Doğu ile Batı’nın Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 3: Modernleşme ve Batıcılık, ed. U. Kocabaşoğlu, İstanbul, İletişim
• Berman, M. (2005), Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, çev. Ü. Altuğ - B. Peker, İstanbul, İletişim
• Bora, T. (2002a), “Milliyetçi-Muhafazakâr ve İslamcı Düşünüşte Negatif Batı İmgesi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 3: Modernleşme ve Batıcılık, ed. U. Kocabaşoğlu, İstanbul, İletişim
• Bora, T. (2002b), “Türkiye’de Siyasal İdeolojilerde ABD/Amerika İmgesi: Amerika: ‘En’ Batı ve ‘Başka’ Batı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 3: Modernleşme ve Batıcılık, ed. U. Kocabaşoğlu, İstanbul, İletişim
• Bora, T. (2003), Türk Sağının Üç Hâli, İstanbul, Birikim
• Çiğdem, A. (1997), “Muhafazakârlık Üzerine”, Toplum ve Bilim, sayı: 74
• Demirel, T. (2002), “1946 Sonrası Muhafazakâr Modernleşmeci Eğilimler Üzerine Bazı Değinmeler” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 3: Modernleşme ve Batıcılık, ed. U. Kocabaşoğlu, İstanbul, İletişim
• Gürbilek, N. (2007), Kör Ayna, Kayıp Şark Edebiyat ve Endişe, İstanbul, Metis
• İrem, C. N. (1997), “Kemalist Modernizm ve Türk Gelenekçi-Muhafazakârlığının Kökenleri”, Toplum ve Bilim, sayı: 74
• Mardin, Ş. (2004), “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma”, Türk Modernleşmesi, İstanbul, İletişim
• Marx K.-Engels F. (2002), Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, çev. M. Erdost, Ankara, Sol
• Moran, B. (1987), Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış, c.1, İstanbul, İletişim
• Nisbet, R. (2007), Muhafazakârlık Düş ve Gerçek, çev. K. Bülbül, Ankara, Kadim
• Öğün, S. S. (1997), “Türk Muhafazakârlığının Kültür Kökleri ve Peyami Safa’nın Yanılgısı”, Toplum ve Bilim, sayı: 74
• Safa, P. (?), Büyük Avrupa Anketi, Ankara, Kanaat
• Safa, P. (1939), Felsefî Buhran, Ankara, Çığır Mecmuası
• Safa, P. (1963), Doğu Batı Sentezi, İstanbul, Yağmur
• Safa, P. (1971a), Din İnkılap İrtica, der. E. Göze, N. Köseoğlu, İstanbul, Ötüken
• Safa, P. (1971b), Kızıl Çocuğa Mektuplar, İstanbul, Milli Ülkü
• Safa, P. (1978a), 20. Asır Avrupa ve Biz, İstanbul, Ötüken
• Safa, P. (1978b), Eğitim Gençlik Üniversite, İstanbul, Ötüken
• Safa, P. (1979), Nasyonalizm Sosyalizm Mistisizm, İstanbul, Yağmur
• Safa, P. (1988), Türk İnkılabına Bakışlar, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih YK
• Safa, P. (1999a), Bir Tereddüdün Romanı, İstanbul, Ötüken
• Safa, P. (1999b), Cânân, İstanbul, Ötüken
• Safa, P. (1999b), Fatih-Harbiye, İstanbul, Ötüken
• Safa, P. (2000), Sözde Kızlar, İstanbul, Ötüken
• Safa, P. (2004), Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, İstanbul, Ötüken
• Safa, P. (2006), Yalnızız, İstanbul, Ötüken
• Smith, A. D. (2002), Ulusların Etnik Kökeni, çev. S. Bayramoğlu, Ankara, Dost
• Taşkın, Y. (2002), “Anti-Komünizm ve Türk Milliyetçiliği: Endişe ve Pragmatizm” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4: Milliyetçilik, ed. T. Bora, İstanbul, İletişim
• Taşkın, Y. (2007), Milliyetçi Muhafazakâr Entelijansiya, İstanbul, İletişim
• Türkeş, A. Ö. (2003), “Muhafazakâr Romanlarda Muhafaza Edilen Neydi?”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 5: Muhafazakârlık, ed. A. Çiğdem, İstanbul, İletişim
• Yalçınkaya, A. (2004), Eğer’den Meğer’e: Ütopya Karşısında Türk Romanı, Ankara: Phoenix