The MP’s Concept of Democracy in The Period of Power: Policies, Discourses and Leadership of Ozal

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 2, 313 - 330, 25.04.2020

Melih Nadi Tutan

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.660981

Öz

The Motherland Party (MP) which succeeded in forming the government on its own as a ruling party between 1983 and 1991 is a significant political organisation in the literature of Turkish Political Life since it has given tasks such as stabilising economic and political life, democratisation and modernisation by the society and the army. In this literature, even though there are not many studies that categorise the MP’s concept of democracy as a whole, democracy and the MP are often discussed in the context of democratic consolidation. Therefore, the purpose of the study is to evaluate the MP’s concept of democracy in two periods of power, in the light of the theories of democracy. To this end, the studies examining how the MP occurs as a political organization were cited, and the party programme, election manifestos, electoral campaigns, government programmes and legislative activities were examined through the method of content analysis. In addition to this, the position and discourses of Turgut Ozal in the MP are included in the scope of the study as indicators of the conception of democracy. At the end of the work, it is seen that the MP as an organisation and in the first period of power indicates liberal, elitist and economic democracy concepts, and in the second period of power these democracy concepts were accompanied by participatory democracy “themes”, even they are came exist with quite unclear tunes.

Anahtar Kelimeler

Democracy, Liberal Democracy, Participatory Democracy, Turgut Ozal, the MP

İktidar Döneminde ANAP'ın Demokrasi Anlayışı: Siyasalar, Söylemler ve Özal Liderliği

Öz

Anavatan Partisi (ANAP); 1983 ila 1991 yılları arasında tek başına hükümeti kurabilme başarısını yakalamış, hem kendisi hem de toplum ve askerler tarafından iktisadi ve siyasi hayatın istikrara kavuşturulması, demokratikleşme ve modernleşme gibi misyonları edinmiş olması itibariyle Türk siyasal hayatı literatüründe önemli bir yer teşkil eden bir siyasal örgütlenmedir. Literatürde ANAP’ın tam anlamıyla demokrasi anlayışını kategorilendiren pek fazla çalışma bulunmamakla birlikte, çoğunlukla ANAP ve demokrasi; demokrasinin konsolidasyonu bağlamında tartışılmıştır. Bu nedenle çalışmanın amacı; demokrasi kuramlarından ilham alarak iki iktidar döneminde ANAP’ın demokrasi anlayışını değerlendirmektir. Bu amaçla çalışmada; öncelikle ANAP’ın bir siyasal örgüt olarak nasıl göründüğünü inceleyen çalışmalar aktarılmış ardından partinin programı, seçim beyannameleri, seçim kampanyaları, hükümet programları ve yasama faaliyetleri bir içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Bununla birlikte Turgut Özal’ın ANAP içerisinde nasıl bir konum edindiği ve söylemleri de demokrasi anlayışının göstergeleri olarak çalışmanın kapsamına dahil edilmiştir. Çalışmanın sonunda, ANAP’ın örgütsel olarak ve ilk iktidar döneminde liberal, seçkinci ve ekonomik demokrasi anlayışlarını; ikinci iktidar döneminde ise oldukça zayıf da olsa bu anlayışlara katılımcı demokrasi “tema”larının eşlik ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Turgut Özal, Anavatan Partisi, ANAP

Kaynakça

• Ahmad, F. (1985). The Transition to Democracy in Turkey. Third World Quarterly, 7 (2), 211-226.
• Ahmad, F. (2014). Modern Türkiye’nin Oluşumu. Çeviren: Y. Alogan. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Alper, C. E. & Öniş, Z. (2003). Financial Globalization, the Democratic Deficit and Recurrent Crises in Emerging Markets: The Turkish Experience in the Aftermath of Capital Account Liberalization, Emerging Markets Finance and Trade, 39 (3), 5-26.
• Aydın, S. & Taşkın, Y. (2015). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Beetham, D. (2005). Democracy: A Beginner’s Guide. Oxford: Oneworld Publications.
• Boratav, K. (2003). Türkiye İktisat Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Cunningham, F. (2002). Theories of Democracy. Londra: Routledge.
• Dahl, R. A. (2010). Demokrasi Üzerine, Çeviren: B. Kadıoğlu. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Downs, A. (1957). An Economic Theory of Democracy. New York: Harper & Row.
• Findley, C. V. (2010). Turkey, Islam, Nationalism and Modernity: A History, 1789-2007. New Haven & Londra: Yale University Press.
• Held, D. & Scott, G. (2006). Models of Democracy. Cambridge: Polity Press.
• Heper, M. (1990). The State, Political Party and Society in post-1983 Turkey. Government and Opposition, 25 (3), 321-333.
• Heper, M. & Demirel, T. (1996). The Press and the Consolidation of Democracy in Turkey. Middle Eastern Studies, 32 (2), 109-123.
• Heper, M. & Keyman, E. F. (1998). Double-Faced State: Political Patronage and the Consolidation of Democracy in Turkey. Middle Eastern Studies, 34 (4), 259-277.
• Heper, M. (2002). Conclusion – The Consolidation of Democracy versus Democratization in Turkey. Turkish Studies, 3 (1), 138-146.
• Kalaycıoğlu, E. (2002). The Motherland Party: The Challange of Institutionalization in a Charismatic Leader Party. Turkish Studies, 3 (1), 41-61.
• Keyman, E. F. & İçduygu, A. (2003). Globalization, Civil Society and Citizenship in Turkey: Actors, Boundaries and Discourses. Citizenship Studies, 7 (2), 219-234.
• Köker, L. (1995). Local Politics and Democracy in Turkey: An Appraisal. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 540 (1), 51-62.
• Locke, J. (2016). Yönetim Üzerine İkinci İnceleme. Çeviren: F. Bakırcı. Ankara: Eksi Kitaplar.
• Macpherson, C. B. (1977). The Life and Times of Liberal Democracy. Oxford: Oxford University Press.
• Mill, J. S. (2005). Özgürlük Üstüne ve Seçme Yazılar. Çeviren: A. Ertan. İstanbul: Belge Yayınları.
• Nylen, W. R. (2003). Participatory Democracy versus Elitist Democracy: Lessons From Brazil. New York: Palgrave Macmillan.
• Ortaylı, İ. (2015). Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı, İstanbul: TİMAŞ Yayınları.
• Öniş, Z. (1992). Redemocratization and Economic Liberalization in Turkey: The Limits of State Autonomy. Studies in Comparative International Development, 27 (2), 3-23.
• Öniş, Z. (2000). Neoliberal Globalization and the Democracy Paradox: The Turkish General Elections of 1999. Journal of International Affairs, 54 (1), 283-306.
• Öniş, Z. (2004). Turgut Özal and His Economic Legacy: Turkish Neo-Liberalism in Critical Perspective. Middle Eastern Studies, 40 (4), 113-134.
• Rousseau, J. J. (2016). Toplum Sözleşmesi, Çeviren: A. Meral. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Sartori, G. (t.y.). Demokrasi Kuramı, Çeviren: D. Baykal. Ankara: Siyasi İlimler Türk Derneği Yayınları.
• Schmidt, M. (2001). Demokrasi Kuramlarına Giriş, Çeviren: M. E. Köktaş. Ankara: Vadi Yayınları.
• Schumpeter, J. (2010). Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi. Çeviren: H. İlhan. Ankara: Alter Yayınları.
• Touraine, A. (2002). Demokrasi Nedir?. Çeviren: O. Kunal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tursan, H. (1995). Pernicious Party Fractionalism as a Constant of Transitions to Democracy in Turkey. Democratization, 2 (1), 168-184.
• Tutan, M. N. (2018). Demokrat Parti Döneminde Demokrasi Anlayışının Değişimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Weber, M. (1946). Politics as a Vocation. H. H. Gerth & C. Wright Mills (Eds.). From Max Weber: Essays in Sociology. New York: Oxford University Press.
• Zürcher, E. J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çeviren: Y. Saner. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Milliyet, 17.10.1983-03.11.1983.
• Milliyet, 23.10.1987-26.11.1987.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi), D: XVII, C: I, 19.XII.1983.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi), D: XVIII, C: I, 28.XII.1987.
• TBMMZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi), D: XVIII, C: I, 25.XII.1987.
• TBMM (1983). Anavatan Partisi Programı. [Web:https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/609/198604151.pdf?sequence=3&isAllowed=y], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1983). Anavatan Partisi 6 Kasım 1983 Seçim Beyannamesi, [Web:https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/609/198604151.pdf?sequence=3&isAllowed=y], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1983), Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (1/123), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c001/tbmm17001017ss0001.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1984). Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı ve Sanayi ve Teknoloji ve Ticaret Komisyonu Raporu (1/442), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c001/tbmm17001030ss0008.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1984). Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri ile ilgili Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Yetki Kanunu Tasarısı ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (1/459), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c003/tbmm17003056ss0037.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1984). Katma Değer Vergisi Kanunu Tasarısı ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (1/498), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c007/tbmm17007016ss0130.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1984). Mahalli İdareler Seçimi Kanunu Teklifi ve İçişleri Komisyonu Raporu (2/1), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c001/tbmm17001018ss0002.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1985). Maden Kanunu Tasarısı ve Sanayi ve Teknoloji ve Ticaret; Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/662), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c016/tbmm17016102ss0319.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1985). Serbest Bölgeler Kanunu Tasarısı ve Sanayi ve Teknoloji ve Ticaret ile Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/694), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c017/tbmm17017107ss0335.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1986). Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu, Bankalar Kanunu, 2983, 2985, 3238 Sayılı Kanunlarda Bazı Değişiklikler Yapılması ve Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Özelleştirilmesi Hakkında Kanun Tasarısı ve Sanayi ve Teknoloji ve Ticaret; Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/766), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c029/tbmm17029109ss0445.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).
• TBMM (1987). Anavatan Partisi 29 Kasım 1987 Seçim Beyannamesi, [Web:https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/664/198801695.pdf?sequence=1&isAllowed=y], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1987-1991), 1908’den Günümüze Tutanaklar/18. Dönem/KANUNLAR, [Web: https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/td_v2.tutanak_sonuc?v_meclis=1&v_donem=18&v_yasama_yili=&v_cilt=&v_birlesim=&v_sayfa=&v_anabaslik=KANUNLAR&v_altbaslik=&v_mv=&v_sb=&v_ozet=&v_bastarih=&v_bittarih=&v_kayit_sayisi=363&v_kullanici_id=13919784&v_gelecek_sayfa=1], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1988). İşkencenin ve Gayriinsani Ya Da Küçültücü Muamele Veya Cezanın Önlenmesi Avrupa Sözleşmesi’nin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Adalet ve Dışişleri Komisyonları Raporları (1/376), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c003/tbmm18003027ss0016.pdf], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1988). Çalışanların Tasarruflarının Teşvikine Dair Kanun Tasarısı ve Sağlık ve Sosyal İşler; Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/389), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c003/tbmm18003030ss0017.pdf], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1988). İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Adalet ve Dışişleri Komisyonları Raporları (1/391), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c010/tbmm18010061ss0041.pdf], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1988). İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı ve Sanayi ve Teknoloji ve Ticaret ve Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/520), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c029/tbmm18029101ss0258.pdf], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1989). Serbest Muhasebecilik ve Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Tasarısı ve Adalet ve Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/553), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c028/tbmm18028095ss0249.pdf], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1989). Avrupa Sosyal Şartı’nın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Sağlık ve Sosyal İşler ve Dışişleri Komisyonları Raporları (1/571), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c029/tbmm18029103ss0263.pdf], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1989). 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanununun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu (1/580), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c029/tbmm18029103ss0266.pdf], (Erişim Tarihi: 17 Aralık 2018).
• TBMM (1989). Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun Tasarısı ve Sanayi ve Teknoloji ve Ticaret ve Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/621), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c043/tbmm18043102ss0402.pdf], (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2018).
• TBMM (1989). Kırşehir Milletvekili Gökhan Maraş ve 4 Arkadaşının, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu Teklifi ve Adalet Komisyonu Raporu (2/200), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c044/tbmm18044104ss0356.pdf], (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2018).
• TBMM (1990). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve İçişleri ve Dışişleri Komisyonları Raporları (1/690), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c060/tbmm18060114ss0477.pdf], (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2018).
• TBMM (1989). Amasya Milletvekili Mehmet Tahir Köse ve 15 Arkadaşının, 22.4.1983 Tarihli 2820 Sayılı Siyasî Partiler Kanunun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Teklifi ve Anayasa Komisyonu Raporu (2/291), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c045/tbmm18045115ss0425.pdf], (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2018).
• TBMM (1990). 1211 Sayılı Kanun ile 2547 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Kadının Statüsü ve Sorunları Başkanlığının Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Milli Eğitim ve Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/717), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c049/tbmm18049016ss0452.pdf], (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2018).
• TBMM (1990). İstanbul Milletvekili Bülent Akarcalı, Gümüşhane Milletvekili Ülkü Gökalp Güney, İstanbul Milletvekili Hasan Fehmi Güneş ve Konya Milletvekili Vefa Tanır’ın, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu Teklifi ve Adalet ve Anayasa Komisyonları Raporları (2/290), [Web:https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c051/tbmm18051042ss0498.pdf], (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2018).
• YSK (2017), 1983-2007 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları, [Web:http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Milletvekili/1983-2007/Turkiye.pdf], (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2018).