İkili dış ticaret dengesi ve reel döviz kuru ilişkisi: Türkiye-Rusya örneği

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 2, 542 - 558, 12.04.2021

Ayşe Ergin Ünal

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.736785

Cited By: 2

Öz

Çalışmada Türkiye’nin Rusya ile ikili ticaretinde reel döviz kuru ve gelir değişimlerinin etkisi kısa ve uzun dönem kapsamında araştırılmıştır. Türkiye’nin en fazla ticaret yaptığı ülkelerden biri olan Rusya, özellikle ara malı ve enerji ithalatında Türkiye’nin en önemli partnerlerinden biridir. Her ne kadar Almanya belli bir döneme kadar en güçlü ticari partnerlerden biri olsa da 2019 yılı itibariyle en çok ithalat yapılan ülke Rusya olmuştur. Bu bağlamda çalışmanın konusu Türkiye ve Rusya arasındaki ikili dış ticaret ilişkisini incelemek olup Marshall-Lerner Koşulu, J eğrisi ve S eğrisinin geçerliliğinin sınanmasıdır. Bu doğrultuda analiz, söz konusu iki ülkeye ait 2000:01–2019:08 dönemi aylık verileri ve Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif (ARDL) modele dayanan sınır testi yaklaşımı kullanılarak yapılmıştır. Elde edilen bulgular, ikili ticaret dengesi reel kur esnekliğinin hem uzun hem de kısa dönemde pozitif olduğunu göstermektedir. Bu durum Marshall-Lerner koşulunun sağlandığını, J eğrisinin ise sadece uzun dönemde geçerli olduğunu ifade etmektedir. Ülke gelirlerini temsilen kullanılan sanayi üretim endeksleri ise hem kısa hem uzun dönemde istatistiki olarak anlamlı olup Türkiye için ikili ticaret dengesini sağlamada negatif etkiye sahip iken Rusya için pozitif etkiyi işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Reel Döviz Kuru, İkili Ticaret Dengesi, Marshall Lerner

Bilateral foreign trade balance and real exchange: The case of Turkey-Russia

Öz

In the study, the short- and long-term effects of the real exchange rate and income changes on bilateral trade between Turkey and Russia are investigated. Russia, one of the countries with which Turkey trades the most, is one of the most important partners of Turkey, especially in the import of intermediate goods and energy. Although Germany has been one of the strongest trade partners until a certain period, Russia has been the most imported country as of 2019. In this context, the subject of the study is to examine the bilateral foreign trade relationship between Turkey and Russia and to test the validity of the Marshall-Lerner condition, J curve and S curve. Accordingly, the analysis is performed using the monthly data obtained over the period of 2000:01–2019:08 via the bounds test approach based on the Autoregressive Distributed Lags (ARDL) model. Obtained findings reveal that real exchange rate elasticity of bilateral foreign trade balance is positive in both the long- and the short-run. This indicates that the Marshall-Lerner condition is met, and the J-curve is valid only in the long-run. The industrial production indexes representing the country’s revenues, being statistically significant in both the short- and the long-run, have negative impacts for maintaining the bilateral trade balance in Turkey, whereas positive impacts in Russia.

Anahtar Kelimeler

Real Exchange Rate, Bilateral Trade Balance, Marshall Lerner

Kaynakça

• Adler, M., & Lehmann, B. (1983). Deviations from purchasing power parity in the long run. The Journal of Finance, 38(5), 1471-1487.
• Akbostancı, E. (2004). Dynamics of the trade balance: the Turkish J-curve. Emerging Markets Finance and Trade, 40(5), 57-73.
• Akkay, R. (2015). S-Curve Dynamics of Trade Between Turkey And Her Trading Partners. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (15), 179-192.
• Alexander, S. S. (1952). Effects of a Devaluation on a Trade Balance. Staff Papers-International Monetary Fund, 2(2), 263-278.
• Anju, G. K., & Uma, R. (1999). Is there a J-curve? A New Estimation for Japan. International Economic Journal, 13(4), 71-79.
• Aslan, M. B., & Ersungur, Ş. M. Türkiye ile OECD Ülkeleri Arasındaki Dış Ticaretin Marshall-Lerner Kuralı Çerçevesinde İncelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 525-540.
• Backus, D., Kehoe, P. J., & Kydland, F. E. (1992). Dynamics of the Trade Balance and the Terms of Trade: The S-curve (No. w4242). National Bureau of Economic Research.
• Bahmani-Oskooee, M., Kutan, A., & Ratha, A. (2008). The S-curve in emerging markets. Comparative Economic Studies, 50(2), 341-351.
• Bahmani‐Oskooee, M., Gelan, A., & Ratha, A. (2008). S‐curve Dynamics of Trade in Africa. African Development Review, 20(2), 335-342.
• Bahmani-Oskooee, M. & S.W. Hegerty (2010), “The J and S Curves: A Survey of the Recent Literature”, Journal of Economic Studies, Vol: 37, No: 6, pp. 580-596.
• Bahmani-Oskooee, Mohsen, and Artatrana, R. (2004). “The J-Curve: A Literature Review”, Applied Economics, 36(13),1377-1398.
• Harun, B. A. L., & Demiral, M. (2012). Reel Döviz Kuru ve Ticaret Dengesi: Türkiye\'nin Almanya ile Ticareti Örneği (2002.01-2012.09). Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2).
• Bilson, J. F. (1978). The Monetary Approach to the Exchange Rate: Some Empirical Evidence. Staff Papers, 25(1), 48-75.
• Boyd, D., Caporale, G. M., & Smith, R. (2001). Real Exchange Rate Effects on the Balance of Trade: cointegration and the Marshall–Lerner Condition. International Journal of Finance & Economics, 6(3), 187-200.
• Côté, A. (1994). Exchange Rate Volatility and Trade. Bank of Canada.
• Çelik, S., & Kaya, H. (2010). Real Exchange Rates and Bilateral Trade Dynamics of Turkey: Panel Cointegration Approach. Applied Economics Letters, 17(8), 791-795.
• De Grauwe, P. (1988). Exchange Rate Variability and the Slowdown in Growth of International Trade. Staff Papers, 35(1), 63-84.
• Demirtaş, G. (2014). Türkiye ve Almanya Arasındaki Dış Ticaret Dengesinin Sınır Testi Yaklaşımıyla İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (43), 83-106.
• Dornbusch, R. (1976). Exchange Rate Expectations and Monetary Policy. Journal of International Economics, 6(3), 231-244.
• Engle, R.F., Granger, C.W. (1987). Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 251-276.
• Eren V., M. & Ünal, Ergin A. (2019). Finansal Gelişmişlik ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı ve Nedensellik Analizi. Iğdır University Journal of Social Sciences, (18).
• Fleming, J. M. (1962). Domestic Financial Policies Under Fixed and Under Floating Exchange Rates. Staff Papers, 9(3), 369-380.
• Frenkel, J.A., 1981. The Collapse of Purchasing Power Parities During the 1970s. European Economic Review, 16(1), 145–165.
• Göçer, İ., & Elmas, B. (2013). Genişletilmiş Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesinde Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye’nin Dış Ticaret Performansına Etkileri: Çoklu Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 7(1), 137-157.
• Gültekin, R., & Üyümez, M. E. (2016), Türkiye ile Rusya Federasyonu Ticari İlişkileri: Vergiler, Krizler, İşbirliği ve Beklentiler. Sakarya İktisat Dergisi, 5(3), 63-85.
• Halıcıoğlu, F. (2008). The Bilateral J-Curve: Turkey versus her 13 Trading Partners. Journal of Asian Economics, 19(3), 236-243.
• Hepaktan, C. E. (2009). Türkiye’nin Marshall-Lerner Koşuluna İlişkin Parçalı Eşbütünleşme Analizi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 39-55.
• Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2), 231-254.
• Johansen, S., Juselius, K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration—with Applications to the Demand for Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210.
• Kimbugwe, H. (2006). The Bilateral J-Curve Hypothesis between Turkey and her 9 Trading Partners. MPRA Paper No. 4254 https://mpra.ub.uni-muenchen.de/id/eprint/4254.
• Koçak, E. (2014). Türkiye’de Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Geçerliliği: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(3), 62-73.
• Kösekahyaoğlu, L., & Karataşlı, İ. (2018). Türkiye-AB Dış Ticaretinde J Eğrisi Etkisi: 1994-2016 Dönemi Üzerine Ampirik Bir İnceleme. Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 23.
• Krugman, P. R. (1987). Is free trade passé?. Journal of Economic Perspectives, 1(2), 131-144.
• Lerner, Abba P. The Economics of Control: Principles of Welfare Economics, by Abba P. Lerner,... MacMillan (printed in the USA), 1946.
• Mark, N. C., & Sul, D. (2001). Nominal Exchange Rates and Monetary Fundamentals: Evidence from A Small Post-Bretton Woods Panel. Journal of International Economics, 53(1), 29-52.
• Marshall, A. Money, Credit, and Commerce, by Alfred Marshall, Macmillan, (printed in the UK), 1923.
• Miles, Marc A. (1979). The Effects of Devaluation on the Trade Balance and the Balance of Payments: Some New Results. Journal of Political Economy, 87(3): 600-620.
• Morley, Bruce (2006), Causality Between Economic Growth and Immigration: An ARDL Bound Testing Approach, Economic Letters, 90(1), pp.72-76.
• Narayan, P. K. (2004). New Zealand’s Trade Balance: Evidence of the J-Curve and Granger Causality, Applied Economics Letters, 11(6), pp. 351-354.
• Nusair, S. A. (2017). The J-Curve Phenomenon in European Transition Economies: A Nonlinear ARDL Approach. International Review of Applied Economics, 31(1), 1-27.
• Okay, E., Baytar, R. A., & Sarıdoğan, E. (2011). Türkiye Ekonomisinde Döviz Kurundaki Değişimlerin Cari İşlemler Dengesi Üzerindeki Etkileri. İktisat İşletme ve Finans, 27(310), 79-101.
• Olasubomi, A. L. (2019). Currency Devaluation and Trade Balance Nexus: A Test of Marshall-Lerner Condition in Nigeria. BizEcons Quarterly, 4, 23-43.
• Onafowora, O. (2003). Exchange Rate and Trade Balance in East Asia: Is There a J-Curve. Economics Bulletin, 5(18), 1-13.
• Peker, O. (2008). Reel Döviz Kurunun Ticaret Dengesi Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 33-43.
• Pesaran, M.H., Shin, Y., Smith, R.J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Piggott, C., Sweeney, R.J., (1985). Purchasing Power Parity and Exchange Rate Dynamics. in: Arndt, S.W., Sweeney, R.J., Willett, D. (Eds.), Exchange Rates, Trade, and the US Economy. Ballinger and American Enterprise Institute, Cambridge, MA
• Roll, R., 1979. Violations of Purchasing Power Parity and Their Implications for Efficient İnternational Commodity Markets. In: Sarnat, M., Szego, G.P. (Eds.), International Finance and Trade, Vol 1. Ballinger, Cambridge, MA
• Rose, A. K., & Yellen, J. L. (1989). Is There a J-Curve?. Journal of Monetary Economics, 24(1), 53-68.
• Rose, A. K. (1991). The Role of Exchange Rates in a Popular Model of International Trade: Does the ‘Marshall–Lerner’ Condition Hold?. Journal of International Economics, 30(3-4), 301-316.
• Si̇vri̇kaya, A., & Ongan, S. (2019). BREXIT and the J-Curve Hypothesis for the UK: A Nonlinear ARDL Approach. Sosyoekonomi, 27(40), 229-239.
• Şahin, D., Durmuş, S. (2019), Türkiye’de Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Analizi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 210-223.
• Şimşek, M., & Kadılar, C. (2005). Türkiye’nin İhracat Talebi Fonksiyonunun Sınır Testi Yöntemi ile Eşbütünleşme Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(1), 144-152.
• Taylor, M. P., & Sarno, L. (1998). The Behavior of Real Exchange Rates During the Post-Bretton Woods Period. Journal of International Economics, 46(2), 281-312.
• Tomić, D. (2019). Empirical Evidence of an S-curve in Croatia. Economic Research-Ekonomska İstraživanja, 32(1), 2212-2230.
• TRADEMAP, çevrimiçi, https://www.trademap.org/Index.aspx, Erişim Tarihi: 20.02.2020.
• Türkay, H. (2014). The Validity of the Marshall-Lerner Condition in Turkey: A Cointegration Approach. Theoretical & Applied Economics, 21(10).
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, Rusya, çevrimiçi, https://ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/avrupa/rusya-federasyonu/genel-bilgiler, Erişim Tarihi: 20.02.2020.
• Vergil, H., & Erdoğan, S. (2009). Döviz Kuru-Ticaret Dengesi İlişkisi: Türkiye Örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 5(9), 35-57.
• Wilson, P., & Tat, K. C. (2001). Exchange Rates and the Trade Balance: the Case of Singapore 1970 to 1996. Journal of Asian Economics, 12(1), 47-63.
• Wilson, P. (2001). Exchange Rates And the Trade Balance for Dynamic Asian Economies—Does the J-curve Exist for Singapore, Malaysia, and Korea?. Open Economies Review, 12(4), 389-413.
• Yamak, R., & Korkmaz, A. (2005). Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisi. Ekonometri ve İstatistik e-Dergisi, (2), 16-38.
• Yavuz, N. Ç., Güriş, B., & Kiran, B. (2010). Reel Döviz Kurunun Dış Ticaret Dengesine Etkisi: Türkiye İçin Marshall-Lerner Koşulunun Testi. İktisat İşletme ve Finans, 25(287), 69-90.