Türkiye'de kayıt dışı istihdamın vergi geliri ve ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: Ampirik bir analiz

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 4, 1222 - 1250, 13.10.2021

Hüseyin Uslu

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.845770

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Türkiye de kayıt dışı istihdamın vergi geliri ve ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini ampirik olarak analiz edebilmek için çoklu yapısal kırılmalı zaman serisi analizi yöntemlerinden faydalanılmıştır. Bu çerçevede ilk olarak serilerin durağanlığı Kapenanios (2005) çoklu yapısal kırılmalı birim kök testi ile incelenmiş ve serilerin hepsinin birinci farkları alındığında durağan hale gelen seriler oldukları belirlenmiştir. Sonra seriler arasındaki eşbütünleşme ilişkisinin varlığı Maki (2012) çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme testiyle analiz edilmiştir. Bu analizde; modellerde yer verilen seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin var olduğu tespit edilmiştir. Maki (2012) testi tarafından eşbütünleşme vektöründe belirlenen yapısal kırılma tarihleri, tarafımızdan oluşturulan kukla değişkenler yardımıyla uzun ve kısa dönem analizlerine dâhil edilmiştir. Çalışmada uzun ve kısa dönem analizleri FMOLS, DOLS ve CCR yöntemleriyle gerçekleştirilmiştir. Uzun dönem analizinde; kayıt dışı istihdamdaki artışların vergi gelirlerini azalttığı, ekonomik büyümenin ise vergi gelirlerini artırdığı tespit edilmiştir. Ayrıca kayıt dışı istihdamdaki artışların ekonomik büyümeyi azalttığı, kayıtlı istihdamın ise ekonomik büyümeyi artırdığı görülmüştür. Kısa dönem analizinde ise; kayıt dışı istihdamın vergi gelirlerini yine azalttığı, bu etkinin uzun dönemdekinden daha büyük olduğu, ekonomik büyümenin vergi gelirlerini artırdığı, ancak bu etkinin uzun dönemdekinden düşük olduğu belirlenmiştir. Modellerin hata düzeltme mekanizmaları çalışmaktadır. Yani yapılan analizler güvenilirdir.

Anahtar Kelimeler

Kayıt Dışı İstihdam, Vergi Gelirleri, Ekonomik Büyüme, Yapısal Kırılmalı Birim Kök Testi, Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Testi

Effect of informal employment on tax revenue and economic growth: An empirical analysis

Öz

In this study, time series analysis with multiple structural breaks methods are used to empirically analyze the effects of informal employment on tax revenues and economic growth in Turkey. In this context; first, stationarity of the series was examined with Kapetanios (2005) unit root test with multiple structural breaks and it was determined that all series became stationary when their first differences are taken. Then, the existence of cointegration relationship among series was analyzed by Maki (2012) cointegration test with multiple structural breaks. In this analysis; it has been determined that there is a cointegration relationship between the series included in the models. The structural break dates determined in the cointegration vector by the Maki (2012) test were included in the long and short term analyzes with the help of dummy variables created by us.In the study, long and short term analyzes were carried out with FMOLS, DOLS and CCR methods. In the long term analysis; it was determined that increases in informal employment decrease tax revenues, while economic growth increases tax revenues. In addition, it was observed that increases in informal employment decrease economic growth, while formal employment raises economic growth. In the short term analysis; It was also determined that informal employment reduces tax revenues, this effect is greater than in the long run, economic growth increases tax revenues, but this effect is lower than in the long run. Error correction mechanisms of the models operate. Therefore, the analyses made are reliable.

Anahtar Kelimeler

Informal Employment, Tax Revenue, Economic Growth, Unit Root Test with Structural Break, Cointegration Test with Structural Break

Kaynakça

• Akalın, G. ve Kesikoğlu, F. (2007). Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi ve Büyüme İlişkisi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 71-87.
• Akbulak, Y. ve Tahtakılıç, A.K. (2003). Kayıtdışı Ekonomi Üzerine Düşünceler. Banka-Maliye ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 40(468), 17-41.
• Akkoç, F. (2010). Kayıt Dışı Ekonominin Algılanması ve Önleme Çabaları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi, Aydın İli Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Amin, M., Ohnsorge, F.L. and Okou, C. (2019). Casting a Shadow, Productivity of Formal Firms and Informality. World Bank Policy Research Working Paper, No. 8945.
• Başak, Z. (2013). Persistence of Informal Employment in Turkey. Middle East Technical University The Department of Economics, Unpublished PhD. Thesis.
• Boitano, G. and Abanto, D. F. (2019). The Informal Economy and Its Impact on Tax Revenues and Economic Growth. The Case of Peru, Latin America and OECD Countries (1995 – 2016). Revista De Ciencias De La Gestión, 360(4), 128-157.
• Cobb, C. W. and Douglas, P. H. (1928). A Theory of Production. American Economic Review (JSTOR 1811556), 18 139–165.
• Cortellese, F. (2015). Definition of Informal Economy and Estimation of Tax Evasion for European Countries the Impact of Financial Crisis on Tax Evasion Estimation. XXII Encuentro de Economía Pública Santander, 5 y 6 de febrero de 2015.
• Dellas, H., Malliaropulos, D., Papageorgiou, D. and Vourvachaki, E. (2019). Fiscal Multipliers with an Informal Sector. https://www.euroframe.org/files/user_upload/euroframe/docs/2019/Conference/Session%208/EUROF19_Dellas_etal.pdf, (Erişim Tarihi: 18.11.2020).
• DİSK (2017). Kayıt Dışı İstihdam Raporu. Kasım 2017, http://cloudsdomain.com/uploads/dosya/15805.pdf, (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• DPT (2001). Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara.
• Duarte, P. (2014). The Relationship between GDP and the Size of the Informal Economy: Empirical Evidence for Spain. Universität Leipzig, Wirtschaftswissenschaftliche Fakultät, Leipzig, Working Paper, No. 127.
• Elveren, A. Y. and Özgür, G. (2016). The Effect of Informal Economy on Income Inequality: Evidence from Turkey. Panoeconomicus, 63(3), 293 – 312.
• EVDS (2020a). Kamu Maliyesi, Genel Bütçe Dengesi ve Finansmanı (Hazine ve Maliye Bakanlığı)(Bin TL)(Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 12.11.2020).
• EVDS (2020b). Fiyat Endeksleri, Fiyat Endeksi (Tüketici)(2003=100)(TÜİK)(Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 12.11.2020).
• EVDS (2020c). Üretim, Sanayi Üretim Endeksi (2015=100)(TÜİK)(Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket (Erişim Tarihi: 12.11.2020).
• EVDS (2020d). GSMH ve GSYIH-Cari Fiyatlarla (TÜİK)(Bin TL)(Arşiv)(Üç Aylık). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/archiveMarket/, (Erişim Tarihi: 18.11.2020).
• EVDS (2020e). GSYİH-Harcama Yöntemiyle-Cari Fiyatlarla (TÜIK)(Bin TL)(Üç Aylık). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 18.11.2020).
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2020). Asgari Ücretten Yapılan Gelir Vergisi ve Damga Vergisi Kesintileri. https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/Yararli_ Bilgiler/damga_asgari.html, (Erişim Tarihi: 12.11.2020).
• Georgellis, N. and Georgellis, Y. (2017). Regional Unemployment and Employee Loyalty: Evidence from twelve UK Regions. Regional Studies, 52(9), 1283 – 1293.
• Grazia, R.D. (1982). Clandestine Employment: A Problem of Our Times. The Underground Economy in the United States and Abroad. (Ed. Vito Tanzi), Lexington Books, Massachusetts Toronto.
• Gujarati, D.N. and Porter, D.C. (2012). Temel Ekonometri. (Çev: Şenesen, Ü. ve Şenesen, G.G.). Literatür Yayınevi, İstanbul.
• Gürbüz, A. (2013). Analyzing the Dynamics of Informal Employment Rate in Turkey: A System Modeling Approach. Fatih University, Institute of Science and Engineering, unpublished master thesis.
• ILO, (2018). Informal Employment. https://www.ilo.org/employment/units/emp-invest/informal-economy/lang--en/index.htm, (Erişim Tarihi: 10.11.2020).
• Işık, N. ve Acar, M. (2003). Kayıtdışı Ekonomi: Ölçme Yöntemleri, Boyutları, Yarar ve Zararları Üzerine Bir Değerlendirme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 117-136.
• İnal, H. (2019). Kayıt Dışı İstihdam ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Joshi, A., Prichard, W. and Heady, C. (2013). Taxing the Informal Economy: Challenges, Possibilities and Remaining Questions. IDS Working Paper, No: 429.
• Kaleli, E. (2015). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Gelirleri ve Ekonomi Üzerindeki Etkileri. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kaleli, E. ve Karaca, C. (2019). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdama İlişkin Çözüm Önerileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(44), 749 – 792.
• Kapetanios, G. (2005). Unit-Root Testing Against The Alternative Hypothesis of up to m Structural Breaks. Journal of Time Series Analysis, 26(1), 123–133.
• Karaarslan, E. (2010). Kayıt Dışı İstihdam ve Neden Olduğu Mali Kayıpların Bütçe Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği. Mali Hizmetler Derneği, Yayın No: 7.
• Katz, L. F. (1986). Efficiency Wage Theories: A Partial Evaluation. NBER Working Paper Series, No: 1906.
• Kılıç, R. ve Özçelik, Ö. (2006). Küresel Bir Sorun: Kayıtdışı Ekonomi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 337-358.
• Kızılca, N. (2017). Kayıt Dışı İstihdamın Ekonomik Boyutu. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kızılot, Ş. (2009). Kayıtdışı Ekonomiye Bir Dokun Bin Ah Dinle. https://www.hurriyet.com.tr/kayitdisi-ekonomiye-bir-dokun-bin-ah-dinle-11395548, (Erişim Tarihi: 18.11.2020).
• Koç, N. (2016). Mali, Ekonomik, Sosyal ve Siyasal Yönleriyle Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 85-103.
• Kutbay, H. (2018). Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi. Social Sciences Research Journal, 7(2), 172-189.
• Künü, S. (2018). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Vergi Raporu, 232, 332-341.
• Laffer, A. (2004). The Laffer Curve: Past, Present, and Future. https://web.archive.org/web/20071201225944/http://www.heritage.org/Research/Taxes/bg1765.cfm, (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• Leibeinstein, H. (1957). The Theory of Underemployment in Backward Economies. Journal of Political Economy, 65(2), 91-103.
• Lindbeck, A. and Snower, D. J. (1987). Efficiency Wages Versus Insiders and Outsiders. European Economic Review, 31, 407-416.
• Lucas, R. E. (1988). 'On the Mechanics of Economic Developmen. Journal of Monetary Economics, 22(4), 3 - 42.
• Mahiroğulları, A. (2017). Türkiye'de Kayıtdışı İstihdam ve Önlemeye Yönelik Stratejiler. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 547 - 565.
• Maliye Bakanlığı (2006). 2006 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentiler Raporu. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/11/MYB_GerceklesmeleriveBeklentiler Raporu_2006.pdf, (Erişim Tarihi: 10.11.2020).
• Maliye Bakanlığı (2009). Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2008 – 2010). Gelir İdaresi Başkanlığı, Yayın No: 87.
• Medina, L. and Schneider, F. (2018). Shadow Economies Around the World: What Did We Learn Over the Last 20 Years? IMF Working Papers, No. WP/18/17.
• Meydanal, R. (2008). Kayıt Dışı İstihdam Nasıl Azaltılabilir? Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Mitchell, D. J. (2011). Laffer Eğrisi Doğrultusunda Vergi Oranları, Vergilendirilebilir Gelir ve Vergi Gelirleri Arasındaki İlişkinin Anlaşılması. (Çev: Sinan Çukurçayır), Maliye Dergisi, 161, 326 - 336.
• Muhasebat (2010). Genel Yönetim 2008-2009 Yılları Karşılaştırmalı, Konsolide Bilançosu (Bin TL). https://muhasebat.hmb.gov.tr/genel-yonetim-sektoru-mali-istatistikleri-3, (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• Özay, E. (2019). Kayıt Dışı İstihdamın Makroekonomik Veriler Işığında Değerlendirilmesi ve Dengeleyici Tedbirler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Park, J.Y. (1992). Canonical Cointegrating Regressions. Econometrica, 60, 119-143.
• Phillips, P.C. and Hansen, B.E. (1990). Statistical Inference in Instrumental Variables Regression with I(1) Processes. Te Review of Economic Studies, 57(1), 99-125.
• Romer, P. M. (1986). Increasing Returns and Long Run Growth. Journal of Political Economy, 94(5), 1002-1037.
• Raoul, E.E. and Zenabou, T.Z. (2020). Informal Economy and Economic Growth in Cameroon. International Journal of Scientific and Research Publications, 10(5), 518 – 525.
• SGK (2020). Kayıtdışı İstihdam Oranı. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_ istihdam/kayitdisi_istihdam_oranlari, (Erişim Tarihi: 10.11.2020).
• Solow, R. M. (1956). A Contribution to the Theory of Economic Growth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94.
• Stiglitz, J. E. (1984). Theories of Wage Rigidity. NBER Working Paper Series, No. 1442.
• Stock, J. and Watson, M.W. (1993). A Simple Estimator of Cointegrating Vectors in Higher Order Integrated Systems. Econometrica, 61(4), 783-820.
• Şen, A. (2015). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdam ve Vergi İlişkisi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Taymaz, E. (2009). Informality and Productivity, Productivity Differentials between Formal and Informal Firms in Turkey. ERC Working Papers in Economics, No. 09/01.
• TUİK (2020). İstatistiksel Tablolar ve Dinamik Sorgulama. İstatistiksel Tablolar, İşgücü İstatistikleri, Esas işlerinden dolayı herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmayanların yıllar ve cinsiyete göre işgücü durumu, https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007, (Erişim Tarihi: 09.11.2020).
• Us, V. (2004). Kayıtdısı Ekonomi Tahmini Yöntem Önerisi: Türkiye Örneği. Türkiye Ekonomi Kurumu, Ankara.
• Uyanık, N.K. (2001). Bir Bölüm Finansal İşlemler ve Vergilendirilmeleri. Türkiye Bankalar Birliği Yayınları, Yayın No: 226, İstanbul.
• World Bank (2020). GDP Growth (Annual %). https://data.worldbank.org/indicator/ NY.GDP.MKTP.KD.ZG?view=chart, (Erişim Tarihi: 18.11.2020).
• Yanici Erdal, İ. Ö. (2019). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdam ve Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Politikaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 225-246.
• Yereli, A.B. ve Karadeniz, O. (2004). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Kayıp ve Kaçakları Üzerine Etkisi. Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları, Önlenmesi Yolları, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu (10-14 Mayıs, Ankara), Yaklaşım Yayıncılık, ss. 180-203.
• Yıldırım, K., Karaman, D. ve Taşdemir, S. (2009). Makroekonomi. (8. Baskı). Seçkin Yayınevi, Ankara.