Türkiye’de faiz histeri etkisi: Doğrusal ve Fourier birim kök testlerinden kanıtlar

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 4, 1364 - 1371, 13.10.2021

Oğuzhan Şengül

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.873591

Öz

Tasarruf açığının yatırım kapasitesine olan negatif etkisini bertaraf etmek amacıyla ortaya çıkan yüksek faiz oranı; beraberinde birçok makroekonomik gösterge üzerinde olumsuz etki getirmektedir. Zira doğal faiz oranı ile cari faizler arasında süre ve miktar uyumsuzluğu merkez bankalarının para politikası etkinliğini azaltmaktadır. Asimetrik bilgi ve ters seçim şeklinde ortaya çıkan etkinliğini kaybetmiş para politikası piyasa başarısızlığına neden olmaktadır. Öte yandan merkez bankalarının kısa vadeli faizlerde istikrarı sağlaması hem fiyat istikrarına hem de finansal istikrara katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada Türkiye ekonomisinde küresel finans krizinin ortaya çıktığı 2008 yılının Ocak ayından 2020 yılının Ağustos ayına kadar geçen süre zarfında ticari bankalarca mevduatlara açılan bir aylık Türk Lirası mevduat faizlerinde histeri etkisi yaşanıp yaşanmadığı, doğrusal ve fourier birim kök testleri ile incelenmektedir. Zira bu çalışmanın temel amacı cari faiz oranlarının yüksek olması nedeniyle doğal faiz oranlarını kendine ve dolaysıyla yukarı doğru çekip çekmediğini tespit etmektir. Ampirik analizler sonucunda doğrusal ve fourier birim kök testinde sabitli modelde histeri etkisinin yaşanmadığı görülmektedir. Öte yandan Sabit terimin ve trend değişkenin dahil edildiği modelde ise histeri etkisinin yaşandığına yönelik kanıtlar bulunmaktadır. Fourier grafiklerden gözleneceği üzere 2016 sonrası dönemde merkez bankasının para politikası uygulamaları piyasa başarısızlığına yol açarak histeri etkisinin yaşanmasına neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Faiz histerisi, Fourier birim kök testi, Türkiye ekonomisi

Interest Rate Hysteresis Effect in Turkey: Evidences from Fourier and Linear Unit Root Tests

Öz

The high interest rate that emerged in order to eliminate the negative effect of the savings deficit on the investment capacity; brings with it a negative impact on many macroeconomic indicators. Because the time and quantity mismatch between the natural interest rate and the current interest rates reduces the monetary policy effectiveness of central banks. Monetary policy that has lost its effectiveness in the form of asymmetric information and adverse selection causes market failure. On the other hand, central banks' stabilization in shortterm interest rates contributes to both price stability and financial stability. In this study, it is analyzed that if there is a hysteresis effect in interest rate of monthly Turkish lira deposits hold in commercial banks in period covers January 2008 where global financial crisis started and August 2020. To do, linear and fourier unit root tests are employed. Because the main purpose of this study is to determine whether it pulls natural interest rates upwards due to its high current interest rates. According to empirical results obtained from linear and fourier unit root tests, there is no hysteresis effect in model with constant. On the other hand, there are findings implying the existence of hysteresis. Moreover, fourier unit root test results show that hysteresis effect if powerful after 2016.

Anahtar Kelimeler

Interest Hysteresis, Fourier Unit Root, Turkish economy

Kaynakça

• Atkins, F.J. (1989). “Co-integration, Error Correction and the Fisher Effect.” Applied Economics, 21(12): 1611-1620.
• Bayat, T. (2011). “Türkiye’de Fisher Etkisinin Geçerliliği: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Yaklaşımı.” Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (38): 47-60.
• Becker, R., Enders, W., & Lee, J. (2006). “A Stationarity Test in the Presence of an Unknown Number of Smooth Breaks.” Journal of Time Series Analysis, 27(3): 381-409.
• Belke, A., Göcke, M. & Giessen, E. (2019). “Interest Rate Hysteresis in Macroeconomic Investment Under Uncertainity.” Rome Discussion Paper Series, no.19-02.
• Blanchard, O. & Giavazzi, F. (2002). “Current Account Deficits in the Euro Area: The End of the Feldstein-Horioka Puzzle?.” Brookings papers on economic activity, 2002(2): 147-209.
• Binici, M., Kara, H., & Özlü, P. (2016). “Faiz Koridoru ve Banka Faizleri: Parasal Aktarım Mekanizmasına Dair Bazı Bulgular.” TCMB Çalışma Tebliği, no. 2016-08.
• Campa, J. M. & Goldberg, L. S. (2005). “Exchange Rate Pass-through into Import Prices.” Review of Economics and Statistics, 87(4): 679-690.
• Craighead, W. D. (2019). “Hysteresis in a New Keynesian Model.” Economic Inquiry, 57(2): 1082-1097.
• Coakley, J., Kulasi, F., & Smith, R. (1996). “Current Account Solvency and the Feldstein-Horioka Puzzle.” The Economic Journal, 106(436): 620-627.
• Cooray, A. (2003). “The Fisher Effect: A Survey.” The Singapore Economic Review, 48(02): 135-150.
• Demiralp, S., Yolu, R. F., & Sarıyer, İ. (2007). “Parasal Aktarım Mekanizmasında Para’nın Yeri: Türkiye için Bir Analiz.” TÜSİAD-KOÇ Üniversitesi Ekonomik Araştırma Forumu Çalışma Raporları Serisi, 712: 1-15.
• Devereux, M. B., & Engel, C. (2002). “Exchange Rate Pass-through, Exchange Rate Volatility, and Exchange Rate Disconnect.” Journal of Monetary economics, 49(5): 913-940.
• Dias, J. C., & Shackleton, M. B. (2011). “Hysteresis Effects Under CIR Interest Rates.” European Journal of Operational Research, 211(3): 594-600.
• Dixit, A. (1989). “Hysteresis, Import Penetration, and Exchange Rate Pass-through.” The Quarterly Journal of Economics, 104(2): 205-228.
• Durgun, A. (2018). “Döviz Kuru Dalgalanmalarının Enflasyon Üzerindeki Geçiş Etkisi: Türkiye Örneği.” International Review of Economics and Management, 6(2): 117-137.
• Fouquau, J., Hurlin, C., & Rabaud, I. (2008). “The Feldstein–Horioka Puzzle: A Panel Smooth Transition Regression Approach. Economic Modelling, 25(2): 284-299.
• Kayhan, S., Bayat, T., & Ugur A. (2013). “Interest Rates and Exchange Rate Relationship in BRIC-T Countries.” Ege Akademik Bakış, 13(2): 227.
• Kwapil, C. & Scharler, J. (2010). “Interest Rate Pass-through, Monetary Policy Rules and Macroeconomic Stability.” Journal of International Money and Finance, 29(2): 236-251.
• Kwiatkowski, D., Phillips, P. C., Schmidt, P. & Shin, Y. (1992). “Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of a Unit Root.” Journal of Econometrics, 54(1-3): 159-178.
• Rungcharoenkitkul, P., Borio, C. & Piti Disyatat, P. (2020). “Monetary Policy Hysteresis and the Financial Cycle.” Bank for International Settlements, BIS Working Papers, No. 817.
• Sander, H. & Kleimeier, S. (2001). Asymmetric adjustment of commercial bank interest rates in the Euro area: An empirical investigation into interest rate pass-through. Available at SSRN 274610.
• Summers, L. H. (2014). “US Economic Prospects: Secular Stagnation, Hysteresis, and the Zero Lower Bound.” Business Economics, 49(2): 65-73.
• Şentürk, M., Kayhan, S. & Bayat, T. (2016). “Küresel Finans Krizi Sonrasında Merkez Bankacılığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.” Academic Review Of Economics and Administrative Sciences, 9(3): 1 -20.
• Özek, Y. (2020). “BRICS Ülkelerinde Faiz Oranı Yakınsaması: Ampirik Bir Değerlendirme.” Academic Knowledge, 3(1): 20-33.
• Uğur, A. & Bingöl, N. (2018). “Türkiye’de Politika Faiz Oranı ve Bankacılık Kredi Faiz Oranları Arasındaki Geçişkenliğin Nedensellik Analizleri ile Yorumlanması.” Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1): 258-274.
• Uribe, M. (2018). “The Neo-Fisher effect: Econometric Evidence from Empirical and Optimizing Models.” National Bureau of Economic Research, Working paper no. w25089.
• Westerlund, J. (2008). “Panel Cointegration Tests of the Fisher Effect.” Journal of Applied Econometrics, 23(2): 193-233.