Terör olaylarının BRICS ve MIST ülkelerindeki pay piyasası endeksleri üzerindeki etkisi

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 227 - 245, 30.04.2022

Müslüm Polat Enes Yıldız

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.850125

Öz

Terör olaylarının artış gösterdiği günümüz dünyasında finansal piyasalar gelişimlerini sürdürmeye ve küreselleşen dünyaya hızla ayak uydurmaya devam etmektedirler. Gün geçtikçe tahribat miktarı artan terör saldırılarının, finansal piyasalar üzerindeki belirsizliği ve istikrarsızlığı artırdığı görülmektedir. Bundan dolayı geçmişte olduğu gibi günümüzde de terör eylemlerinin ülke pay piyasaları üzerindeki etkisinin araştırılması oldukça önem arz etmektedir. Bu çalışmada BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) ve MIST (Meksika, Endonezya, Güney Kore ve Türkiye) ülkelerinde 2000/Ocak-2018/Aralık döneminde meydana gelen terör saldırılarının, ilgili ülkelere ait pay piyasası endeksleri üzerindeki etkisi panel veri analizi kullanılarak incelenmiştir. Yapılan Durbin-Hausman Panel Eşbütünleşme testi neticesinde BORSA ve TEROR değişkenlerinin %5 anlamlılık düzeyinde eşbütünleşik olduğu tespit edilmiştir. Devamında Ortak İlişkili Etkiler (CCE) tahmincisi ile katsayılar tahmin edilmiş fakat terör olayları ile pay piyasası endeksleri arasında anlamlı düzeyde herhangi bir ilişkiye ulaşılamamıştır. Bunun yanı sıra her bir yatay kesit birimini oluşturan ülkeler açısından da uzun dönem katsayılar tahmin edilmiş olup 9 ülkeden 4 tanesinde istatistiki açıdan anlamlı ilişki saptanmıştır. Bu kapsamda terör olayları ile Güney Afrika, Meksika, Endonezya ve Güney Kore pay piyasası endeksleri arasında istatistiki olarak anlamlı ilişkilere ulaşılırken; Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Türkiye pay piyasası endeksleri ile terör olayları arasında herhangi bir ilişki belirlenememiştir.

Anahtar Kelimeler

Terör Saldırıları, Pay Piyasası, Panel Veri Analizi

The effect of terrorist attacks on the share market indices in BRICS and MIST countries

Öz

In today's world where terrorist events are increasing, financial markets continue to develop and keep pace with the globalizing world. It is observed that terrorist attacks, whose destruction amount has got up day by day, increase the uncertainty and instability on financial markets. Therefore, nowadays, as it was in the past, it is very important to investigate the effects of terrorist attacks on the country's share markets. In this study, the effect of terrorist attacks on the share market indices in the BRICS (Brazil, Russia, India, China and South Africa) and MIST (Mexico, Indonesia, South Korea and Turkey) countries in the period of 2000/January-2018/December was analyzed by using panel data analysis. As a result of the Durbin-Hausman Panel Cointegration test, it was determined that BORSA and TEROR variables were cointegrated at 5% significance level. Subsequently, the coefficients were estimated with the Common Correlated Effects (CCE) estimator; however, no significant relationship was found between terrorist attacks and share market indices. In addition, long-term coefficients were estimated for the countries that make up each cross section unit, and statistically significant relationships were found in 4 out of 9 countries. In this context, while statistically significant relationship was found between terrorist attacks and the South Africa, Mexico, Indonesia and South Korea share market indices, no relationship was found between terrorist atacks and the Brazil, Russia, India, China and Turkey share market indices

Anahtar Kelimeler

Terrorist attack, share market, panel data

Kaynakça

• Abadie, A., & Gardeazabal, J. (2008). Terrorism and the world economy. European Economic Review, 52, 1–27.
• Ağırman, E., Özcan, M., & Yılmaz, Ö. (2014). Terörizmin finansal piyasalara etkisi: Ampirik bir çalışma. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 8(2), 99–117.
• Akıncı, M., Akıncı, G. Y., & Yılmaz, Ö. (2015). Terörizmin doğrudan ve dolaylı yatırımlar üzerindeki etkisi: Dış yardımlar ne kadar telafi edici? Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(1), 1–33.
• Aksoy, M. (2014). The effects of terrorism on Turkish Stock Market. Ege Akademik Bakış Dergisi, 14(1), 31–41.
• Algan, N., Balcılar, M., Bal, H., & Manga, M. (2017). Terörizmin Türkiye finansal piyasaları üzerine etkisi: Ampirik bir çalışma. Ege Akademik Bakış, 17(1), 147–160.
• Alp, İ. A. (2013). Terörün ekonomik etkileri. Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi, 4(1), 1–19.
• Altay, H., Ekinci, A., & Peçe, M. A. (2013). Ortadoğu'da terörün ekonomik etkileri: Türkiye, Mısır ve Suudi Arabistan üzerine bir inceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (37), 267–288.
• Altıntaş, H., & Mercan, M. (2015). Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: OECD ülkeleri üzerine yatay kesit bağımlılığı altında panel eşbütünleşme analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(2), 345–376.
• Arin, K. P., Ciferri, D., & Spagnolo, N. (2008). The price of terror: The effects of terrorism on stock market returns and volatility. Economics Letters, 101(3), 164–167.
• Aslan, M., & Polat, M. (2021). Reklam Harcamalarının Firma Karlılık Performansına Etkisi. Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 4(1), 40‒61.
• Atik, M., Yılmaz, B., Köse, Y., & Sağlam, F. (2016). Dünya medyasındaki terörizm temalı haberlerin finansal piyasalar üzerindeki etkileri: İstanbul borsası örneği. Savunma Bilimleri Dergisi, 15(2), 179–205.
• Baltagi, B. H. (2005). Econometrics analysis of panel data. West Sussex: John Wiley & Sons Ltd.
• Bilal, A. R., Talib, N. B. A., Haq, I. U., Khan, M. N. A. A., & Islam, T. (2012). How Terrorism and Macroeconomic Factors Impact on Returns: A Case Study of Karachi Stock Exchange. World Applied Sciences Journal, 19(11), 1575‒1584.
• Chen, A. H., & Siems, T. F. (2004). The effects of terrorism on global capital markets. European Journal of Political Economy, 20, 349–366.
• Chesney, M., Reshetar, G., & Karaman, M. (2011). The impact of terrorism on financial markets: An empirical study. Journal of Banking & Finance, 35(2), 253–267.
• Christofis, N., Kollias, C., Papadamou, S., & Stagiannis, A. (2010). Terrorism and capital markets: The effects of the Istanbul bombings. Economics of Security Working Paper (31), 1–14.
• Çetenak, Ö., & Ölmez, U. (2019). Terör saldırılarının pay senedi piyasasına etkisi: Türkiye örneği. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 23(1), 101–119.
• Çetinkaya, M., & Yenice, S. (2017). Terörizm temalı haberlerin kıymetli maden piyasaları üzerindeki etkisi: Borsa İstanbul A.Ş. kıymetli maden ve kıymetli taşlar piyasası üzerine bir uygulama. Journal of Business Research Turk, 9(1), 45–60.
• Çınar, S. (2010). OECD ülkelerinde kişi başına GSYİH durağan mı? Panel veri analizi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 591–601.
• Demirli, A. (2011). Terörizm, psikososyal etkileri ve müdahale modelleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 66–78.
• Eckstein, Z., & Tsiddon, D. (2004). Macroeconomic consequences of terror: Theory and the case of Israel. Journal of Monetary Economics, 51(5), 971–1002.
• Eldor, R., & Melnick, R. (2004). Financial markets and terrorism. European Journal of Political Economy, 20(2), 367–386.
• Elmas, B., & Yılmaz, Y. (2019). Türkiye’de 2016 yılında gerçekleştirilen bazı terör saldırılarının hisse getirileri üzerindeki etkisi: BIST’te bir uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 1737–1749.
• Enders, W., & Olson, E. (2012). Measuring the economic costs of terrorism. The Oxford Handbook of the Economics of Peace and Conflict, 363–387.
• Erataş, F., & Başçı Nur, H. (2013). Dış borç ve ekonomik büyüme ilişkisi: "Yükselen Piyasa Ekonomileri" örneği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 207–230.
• Erataş, F., Başçı Nur, H., & Özçalık, M. (2013). Feldstein-Horioka bilmecesinin gelişmiş ülke ekonomileri açısından değerlendirilmesi: Panel veri analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 18–33.
• Göçer, İ., Mercan, M., & Hotunluoğlu, H. (2012), Seçilmiş OECD ülkelerinde cari işlemler açığının sürdürülebilirliği: Yatay kesit bağımlılığı altında çoklu yapısal kırılmalı panel veri analizi, Maliye Dergisi, (163), 449–467.
• Hepaktan, C. E., & Çınar, S. (2011). OECD Ülkeleri Vergi Sistemi Esnekliğinin Panel Eşbütünleşme Testleri İle Analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 133‒153.
• Işık, N., & Acar, M. (2006). İmalat sanayi ve tekstil sektörü için Cobbdouglas, Ces ve Translog üretim fonksiyonlarının tahmini. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), 91–109.
• Johnston, R. B., & Nedelescu, O. M. (2006). The impact of terrorism on financial markets. Journal of Financial Crime, 13(1), 7–25.
• Kapetanios, G., Pesaran, M. H., & Yamagata, T. (2011). Panels with nonstationary multifactor error structures. Journal of Econometrics, 160(2), 326–348.
• Kaplan, F., & Aktaş, A. R. (2016). Petrol bağımlısı ülkelerde reel petrol fiyatlarının reel döviz kuruna etkisi. Business and Economics Research Journal, 7(2), 103–113.
• Karabıyık, C., & Dilber, İ. (2016). Gelir Eşitsizliği ve Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları İlişkisi: Panel Veri Analizi. Journal of Yasar University, 11(44), 316‒325.
• Karolyi, G. A., & Martell, R. (2010). Terrorism and the stock market. International Review of Applied Financial Issues and Economics, 2(2), 285–314.
• Kaya, V., & Yılmaz, Ö. (2006). Bölgesel enflasyon bölgesel büyüme ilişkisi: Türkiye için zaman serisi ve panel veri analizleri. İktisat İşletme ve Finans, 21(247), 62–78.
• Kennedy, P. (2006). Ekonometri Kılavuzu (5 b.) (M. Sarımeşeli, & Ş. Açıkgöz, Çev.) Ankara: Gazi Kitabevi.
• Korkmaz, Ö., Erer, D., & Erer, E. (2017). Terör Olaylarının Finansal Piyasalar Üzerine Etkisi. Sosyoekonomi, 25(31), 11‒30.
• Küçükaksoy, İ., & Akalın, G. (2017). Fisher Hipotezi'nin panel veri analizi ile test edilmesi: OECD ülkeleri uygulaması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(1), 19–40.
• Mutan, O. C., & Topcu, A. (2009). Türkiye hisse senedi piyasasının 1990-2009 tarihleri arasında yaşanan beklenmedik olaylara tepkisi. Sermaye Piyasası Kurulu Araştırma Raporu, Ankara.
• Nazlıoğlu, Ş. (2010). Makro iktisat politikalarının tarım sektörü üzerindeki etkileri: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için bir karşılaştırma (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Öztürk, S., & Çelik, K. (2009). Terörizmin Türkiye ekonomisi üzerine etkileri. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 1(2), 85–106.
• Pesaran, M. H. (2006). Estimation and inference in large heterogeneous panels with a multifactor error structure. Econometrica, 74(4), 967–1012.
• Pesaran, M. H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross‐section dependence. Journal of applied econometrics, 22(2), 265‒312.
• Pesaran, M. H., & Yamagata, T. (2008). Testing slope homogeneity in large panels. Econometrics, 142(1), 50–93.
• Polat, M., & Tatlı, H. (2019). Borsada yatırım ve güven endeksleri ilişkisi: Gelişmiş ülkeler üzerine kırılmalı eşbütünleşme analizi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19), 1–21.
• Sandler, T., & Enders, W. (2008). Economic consequences of terrorism in developed and developing countries: An overview. Terrorism, Economic Development, and Political Openness, 17, 1–35.
• Seki, İ., & Akyıldız, A. (2018). Türkiye’deki terör olaylarının döviz kuru üzerine etkisi: Ekonometrik bir yaklaşım. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(8), 76–91.
• Şimşek, T., & Özkaya, Y. (2018). Türkiye’de terörizm ve temel makroekonomik göstergeler arasındaki ilişki. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(1), 246–269.
• Uçar, N. (2013). Doğrusal olmayan panel veri modellerinde eşbütünleşme testleri (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Westerlund, J. (2008). Panel cointegration tests of the fisher effect. Journal of Applied Econometrics, 23(2), 193–233.
• Yapraklı, S., & Kaplan, F. (2015). Dışa açıklık ve reel döviz kuru oynaklığı: Yükselen piyasa ekonomilerine ilişkin bir panel veri analizi. İktisat İşletme ve Finans, 30(356), 9–28.
• Yıldırım, M. (2018). Hisse senedi piyasasının terrorizme karşı duyarlılığı/duyarsızlığı üzerine: Türkiye örneği. Ege Akademik Bakış Dergisi, 18(2), 169–178.