Salgın hastalıklara yönelik komplo teorileri tutum ölçeğinin geliştirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 3, 522 - 537, 31.07.2024

Yalçın Karagöz Mustafa Filiz Yusuf Karaşin

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1413337

Öz

Bu çalışmanın amacı, salgın hastalıklara yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesidir. Bu doğrultuda İstanbul ilinin Bayrampaşa, Gaziosmanpaşa ve Eyüpsultan ilçelerinde ikamet eden 269 kişi çalışma kapsamına dâhil edilmiştir. Katılımcılara yüz yüze ve çevrimiçi anket yoluyla kolayda örneklem kullanılarak ulaşılmıştır. İlk olarak 21 ifadeden oluşan taslak ölçek oluşturulmuştur. Uzman görüşü ve pilot çalışma aşamasından sonra 2 ifade ölçekten çıkarılmıştır. Kalan 19 ifadeden oluşan ölçek katılımcılara uygulanmıştır. Elde edilen veriler IBM SPSS ve AMOS paket programları kullanılarak analiz edilmiştir. Verilere ilk olarak açıklayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Yapılan analiz sonrasında 19 ifadeyi içeren 2 faktör bulunmuştur. Bu aşamadan sonra belirlenen faktörlere Doğrulayıcı Faktör Analizi uygulanmıştır. Elde edilen modelin verilere mükemmel uyum sağladığı belirlenmiştir. Dolayısıyla, açıklayıcı faktör analizi ile geliştirilen ölçek doğrulayıcı faktör analizi ile de teyit edilmiştir. Geliştirilen ölçeğin, salgın hastalıklara yönelik komplo teorisi algısını ölçmek için kullanılabileceğine karar verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Salgın Hastalık, Komplo Teorisi, Ölçek Geliştirme, Tutum Ölçeği

Development of the epidemic conspiracy theories scale

Öz

The aim of this study is to develop an attitude scale towards epidemic diseases. In this direction, 269 people residing in Bayrampaşa, Gaziosmanpaşa and Eyüpsultan districts of Istanbul were included in the scope of the study. Participants were reached by using convenience sampling through face-to-face and online questionnaires. First, a draft scale consisting of 21 statements was created. After expert opinion and pilot study, 2 statements were removed from the scale. The scale consisting of the remaining 19 statements was applied to the participants. The obtained data were analyzed using IBM SPSS and AMOS package programs. Explanatory factor analysis was first applied to the data. After the analysis, 2 factors including 19 expressions were found. After this stage, Confirmatory Factor Analysis was applied to the determined factors. It has been determined that the obtained model fits the data perfectly. Therefore, the scale developed with explanatory factor analysis was also confirmed by confirmatory factor analysis. It was decided that the developed scale could be used to measure the perception of conspiracy theory towards epidemics.
Keywords: Epidemic, conspiracy theory, scale development, attitude scale.

Anahtar Kelimeler

Epidemic, Conspiracy Theory, Scale Development, Attitude Scale

Kaynakça

• Akyol, E., & Abdullah, A. T. L. İ. (2023). Beliefs of Turkish university students in COVID-19 conspiracy theories: The role of fear of COVID-19 and political orientation. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(37), 37-51.
• Akyüz, S. S. (2021). Koronavirüs komplo teorileri: Dezenformasyon ve politik kimliklerin komplocu düşünüşe etkisi. İletişim ve Medya Alanında Uluslararası Araştırmalar II, 57, 86.
• Anand, A., Doll, J., & Ray, P. (2024). Drowning in silence: a scale development and validation of quiet quitting and quiet firing. International Journal of Organizational Analysis, 32(4), 721-743. https://doi.org/10.1108/IJOA-01-2023-3600
• Barkun, M. (2015). Conspiracy theories as stigmatized knowledge. Diogenes, 62(3-4), 114-120. https://doi.org/10.1177/0392192116669288
• Başbay, A. & Kağnıcı, D. Y. (2011). Çokkültürlü Yeterlik Algıları Ölçeği: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(161),199-212.
• Bierwiaczonek, K., Kunst, J. R., & Pich, O. (2020). Belief in COVID‐19 conspiracy theories reduces social distancing over time. Applied Psychology: Health and Well‐Being, 12(4), 1270-1285. https://doi.org/10.1111/aphw.12223
• Brotherton, R., French, C. C., & Pickering, A. D. (2013). Measuring belief in conspiracy theories: The generic conspiracist beliefs scale. Frontiers in psychology, 4, 279. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2013.00279
• Bryman, A., & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS release 10 for windows: A guide for social scientists. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203471548
• Buturoiu, R., Udrea, G., Oprea, D. A., & Corbu, N. (2021). Who Believes in Conspiracy Theories about the COVID-19 Pandemic in Romania? An Analysis of Conspiracy Theories Believers’ Profiles. Societies, 11(4), 138. https://doi.org/10.3390/soc11040138
• Cinelli, M., Etta, G., Avalle, M., Quattrociocchi, A., Di Marco, N., Valensise, C., ... & Quattrociocchi, W. (2022). Conspiracy theories and social media platforms. Current Opinion in Psychology, 101407. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2022.101407
• de Winter, J.C., Dodou, D., & Wieringa, P.A. (2009). Exploratory Factor Analysis With Small Sample Sizes. Multivariate Behavioral Research, 44, 147 - 181.
• Debowska, A., Boduszek, D., Ochman, M., Hrapkowicz, T., Gaweda, M., Pondel, A., & Horeczy, B. (2024). Brain Fog Scale (BFS): scale development and validation. Personality and Individual Differences, 216, 112427,1-6. https://doi.org/10.1016/j.paid.2023.112427.
• Değer, K.(2022) Koronavirüs Pandemi Döneminde Aşı Karşıtlığı Sosyal Medya ve Komplo Teorileri. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2022(58), 123-138. https://doi.org/10.47998/ikad.1070190
• Douglas, K. M. (2021). Are conspiracy theories harmless?. The Spanish journal of psychology, 24, e13. https://doi.org/10.17/SJP.2021.10
• Douglas, K. M., & Sutton, R. M. (2011). Does it take one to know one? Endorsement of conspiracy theories is influenced by personal willingness to conspire. British Journal of Social Psychology, 50(3), 544-552. https://doi.org/10.1111/j.2044-8309.2010.02018.x