SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ÖZ ŞEFKAT DÜZEYİNİN YEŞİL DAVRANIŞA ETKİSİ: TOPLUMA ve ÇEVREYE YÖNELİK SORUMLULUĞUN ARACILIK ROLÜ

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 4, 728 - 751, 10.10.2024

Zuhal Acar , Gamze Ebru Çiftçi

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1398890

Öz

Günümüzde kaynakların tükenmesi, çevresel krizler sebebi ile toplum ve dünyanın, tasarruf etmeye, doğayı korumaya, dayanışmaya ve destek verici insan davranışlarına ihtiyacı vardır. Çünkü bireylerin, örgütler ve toplum üyeleri üzerinde birçok konuda olumlu ya da olumsuz gelişime katkısı ve etkisi bulunmaktadır. Sağlık çalışanları, öz şefkat ve yeşil örgütsel davranış sergileyerek, topluma ve çevreye yönelik sorumluluklarını yerine getirirken, diğer bireyler ve örgütler için de ilham verici bir rol üstlenmektedir. Sağlık hizmetleri özelliği gereği; şefkat, fayda ve iyilik olgularını taşımaktadır. Öz şefkat yeteneğine sahip sağlık çalışanları kendini, çevresini kabul etme ve olumlu tutumlar sergileme noktasında değerli bir kaynağa sahiptir. Olumlu tutumlar içinde de çevreyi ve doğal kaynakları koruyan eylemler yeşil davranış olarak tanımlanmaktadır. Örgütlerin çevresel sürdürülebilirliği yönlendirebilmek için yeşil örgütsel davranışları teşvik edecek arayışlar içine girmesi oldukça önemlidir. Bu çalışmada; sağlık sektöründen 476 çalışanın çevrimiçi anket üzerinde katılımı ile öz şefkat düzeyinin yeşil davranışa etkisi incelenmiş ve topluma ve çevreye yönelik sorumluluğun aracı rolünü araştırılmıştır. Yeşil örgütsel davranışın demografik özellikler açısından incelenmesinde anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre yeşil örgütsel davranış alt boyutları ile öz şefkat (olumlu boyut) ile toplum ve çevreye yönelik bireysel sorumluluk arasında pozitif yönde anlamlı ilişkiler mevcuttur. Öz şefkatin (olumlu boyut), çevresel duyarlılığa, çevresel katılıma ve teknolojik duyarlılık etkisinde topluma ve çevreye bireysel sorumluluğun aracılık rolü tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öz Şefkat, Çalışan Yeşil Davranışı, Yeşil Örgütsel Davranış, Çevreye ve Topluma Yönelik Bireysel Sorumluluk.

THE EFFECT OF HEALTH CARE PROFESSIONALS' SELF- COMPASSION LEVEL ON GREEN BEHAVIOR: THE MEDIATING ROLE OF RESPONSIBILITY TOWARDS THE SOCIETY AND THE ENVIRONMENT

Öz

Today, due to resource depletion and environmental crises, society and the world need saving, protecting nature, solidarity and supportive human behavior. Because it has a positive or negative contribution and impact on individuals, organizations and society members in many issues. By displaying self-compassion and green organizational behavior, healthcare professionals fulfill their responsibilities towards society and the environment, while also playing an inspiring role for other individuals and organizations.Due to the nature of health services; It carries the concepts of compassion, benefit and goodness. Healthcare professionals with self- compassion skills have a valuable resource in terms of accepting themselves and their environment and displaying positive attitudes. Among positive attitudes, actions that protect the environment and natural resources are defined as green behavior. It is very important for organizations to seek to encourage green organizational behaviors in order to direct environmental sustainability. In this study; With the participation of 476 employees from the health sector in an online survey, the effect of self-compassion level on green behavior was examined and the mediating role of responsibility towards society and the environment was investigated. Significant differences were detected when green organizational behavior was examined in terms of demographic characteristics. According to the study results, there are positive significant relationships between the green organizational behavior sub- dimensions, self-compassion (positive dimension) and individual responsibility towards society and the environment. The mediating role of self-compassion (positive dimension) and individual responsibility for society and the environment in the effect of environmental sensitivity, environmental participation and technological sensitivity has been determined.

Anahtar Kelimeler

Self Compassion, Employee Green Behavior, Green Organizational Behavior, Individual Responsibility for the Environment and Society

Kaynakça

• Abbas, A., & Hasnawi, H. (2021). The ımpact of environmental leadership on entrepreneurial success: The moderating role of green organizational behavior. Jurnal Pengurusan 63,1– 15.,https://doi.org/10.17576/pengurusan-2021-63-12.
• Abbas, J., & Dogan, E. (2022). The ımpacts of organizational green culture and corporate social responsibility on employees’ Responsible behaviour towards the society. Environmental Science and Pollution Research 29: 60024–60034 https://doi.org/10.1007/s11356-022-20072-w,.
• Asar, İ. (2017). Lisansüstü öğrencilerinin kişilik yapılarıyla bireysel sosyal sorumluluk bilinçleri arasındaki ilişkiler. (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Karabük.
• Aslan, Y., Zengin, O., & Polat, F. M. (2023). Hastane çalışanlarının yeşil örgütsel davranış konusundaki farkındalık düzeylerinin değerlendirilmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(3), 1388–1402.
• Barnard, L., & Curry, J. (2011). Self-Compassion: Conceptualizations, correlates and ınterventions. Review of General Psychology, 15(4), 289–303.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The Moderator-Mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology. 51(6), 1173–1182.
• Bayrakçi, E., & Dinç, M. (2020). Örgütsel yeşil davranışlara yönelten güdüler: Özel okul öğretmenleri üzerine nitel bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (1), 188–201. https://doi.org/10.20491/ısarder.2020.836.
• Bian, W., Zhao, W., & Jiang, T. (2020). Psychology and causes of the lack of civil obligations: An analysis based on personal sense of social responsibility. Revista Argentina De Clínica Psicológica, Xxix, 821–827, https://doi.org/10.24205/03276716.2020.316.
• Cica, H. R., & Karabulut, T. (2024). Çalışanların örgütsel bağlılık ile örgütsel özdeşleşme davranışının yeşil örgütsel davranış üzerindeki etkisinde çevre tutkusunun aracı rolü. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 23(1), 304-326. https://doi.org/10.21547/jss.1312993
• Conversano, C., Ciacchini, R., Orrù, G., Di Giuseppe, M., Gemignani, A., & Poli, A. (2020). Mindfulness, compassion, and self-compassion among health care professionals: What’s new? a systematic review. Frontiers In Psychology, 11:1683.1–21, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01683.
• Davis, S., Rives, L., & Maya, S. (2017). Introducing personal social responsibility as a key element to upgrade csr. Spanish Journal of Marketing - Esic 21, 146–163. http://dx.doi.org/10.1016/j.sjme.2017.04.001.
• Davis, S., Rives, L., & Ruiz-De-Maya, S. (2021). Personal social responsibility: Scale development and validation. Corporate Social Responsibility and Environmantal Management 28, 763–775. https://doi.org/10.1002/csr.2086.
• Değirmenci, B. (2021). A conceptual ınvestigation of “Green organizational behaviors” In the workplace. International Journal of Applied Business and Management Studies, 6(2), 5–10.
• Değirmenci, B. (2022). İşletmelerde uygulanan kurumsal çevre sorumluluğu faaliyetlerinin çalışanların çevreci davranış performanslarına etkisi. İşletme(The Business Journal), 3(2), , 57–71.
• Dikmen, M., & Kışlalı, Ö. Ü. H. Otel işletmelerinde çalışanların iş tatmininin yeşil örgütsel davranış üzerindeki etkisinin incelenmesi (Doktora Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon
• Droms Hatch, C., & Stephen, S.-A. (2015). Gender effects on perceptions of individual and corporate social responsibility. Journal of Applied Business and Economics, 17(3). https://digitalcommons.butler.edu/cob_papers/254, 63–71.
• Eraslan, Y. (2011). Bireysel sosyal sorumluluk ölçeğinin (bss) geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, 7(24), 81–91.
• Erbaşı, A. (2017). The ınvestigation of hotel employees’ green organisational behaviour tendencies ın terms of some demographic variables. Tosee – Tourism in Southern and Eastern Europe, 4,, 159–168.
• Erbaşi, A. (2019). Yeşil örgütsel davranış ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Istanbul Management Journal, 86: 1–23. https://doi.org/10.26650/ımj.2019.86.0001.
• Erbaşi, A., Çalişkan, A., & Akdeniz, G. (2022). The effect of personality traits on green organizational behavior. Çankırı Karatekin Üniversitesi İibf Dergisi, 12 (2), 154–185, https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.903230.
• Erdoğan, E., & Erdem, R. (2017). Hemşirelerin bireysel sosyal sorumluluk düzeyleri ile yaşam doyumunun demografik değişkenlere göre araştirilmasi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(28), 293–312.
• Eroymak, S., İzgüden, D., & Erdem, R. (2018). Çalişanlarin yeşil davranişinin kavramsal çerçevede incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 961–971.
• İrge, N. (2022). Çevresel duyarlılığın çalışanların yeşil örgütsel davranışlarına etkisinde kişilik özelliklerinin aracı rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(2), 1293–1315. https://doi.org/10.20491/ısarder.2022.1442.
• Karaca, Ş. (2019). Bireysel sosyal sorumluluğun bilinçli tüketim davranışı üzerindeki etkisini incelemeye yönelik bir çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 147–172.
• Khalid, H., Harun, H., Noor, A., & Hashim, H. (2021). Green human resource management, perceived organizational support and organizational citizenship behavior towards environment in malaysian petroleum refineries. Shs Web of Conferences 124, 11001, (S. 1–7). Icmesh 2020. https://doi.org/10.1051/shsconf/202112411001
• Kılıç, N., & Vatansever, Ç. (2017). Çalışanların " Yeşil " Tutum ve davranışları İle yaşam değerleri ilişkisi. Değerli insana "Değer"li çalışmalar: Yaşam ve çalışma değerleri üzerine araştırmalar. (S. 1–32). Içinde Istanbul/Türkiye: Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş.
• Killham, M., Mosewich, A., Mack, D., Gunnell, K., & Ferguson, L. (2018). Women athletes’ self-compassion, self-criticism, and perceived sport performance. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 7(3), 297– 307.
• Kim, A., Kim, Y., Han, K., Jackson, S., & Ployhart, R. (2017). Multilevel ınfluences on voluntary workplace green behavior: ındividual differences, leader behavior, and coworker advocacy. Journal of Management, 43(5), 1335–1358. https://doi.org/ 10.1177/0149206314547386.
• Kim, A., Kim, Y., & Han, K. (2019). A cross level investigation on the linkage between job satisfaction and voluntary workplace green behavior. Journal of Business Ethics, 159, 1199-1214.
• Kongrerk, T. (2017). The model of corporate social responsibility, organizational commitment and employee green behavior. UTCC International Journal of Business and Economics, 9(2), 17-38.
• Li, Z., Yu, H., & Xing, L. (2022). The ımpact of green culture on employees' green behavior: The mediation role of environmental awareness. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 1–11, https://doi.org/10.1002/csr.2422.
• López, S., Benítez, J., & Sánchez, J. (2015 ). Social knowledge management from the social responsibility of The University for the promotion of sustainable development. Procedia - Social and Behavioral Sciences 191, 2112 – 2116, https://doi.org/ 10.1016/j.sbspro.2015.04.327.
• Makhloufi, L., Belaïd, F., & Zidane, K. (2021). A proposition relationship between green workplace environment and employees green behavior on organizational and environmental ımpacts. F. Belaïd, & A. Cretì Içinde, Energy Transition, Climate Change, and Covid-19.E- Book (S. 179–191). Cham, Switzerland: Springer Nature Switzerland Ag.
• Mansur, F., & Gedik, Ö. (2022). Sağlık çalışanlarının proaktif kişilik özelliğinin yeşil örgütsel davranışa etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (61), 17–42. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.962995.
• Meng, J., Murad, M., Li, C., Bakhtawar, A., & Ashraf, S. (2023). Green lifestyle: A tie between green human resource management practices and green organizational citizenship behavior. Sustainability, 15(44),1–19, https://doi.org/10.3390/su15010044.
• Mergler, A. (2017). Personal responsibility: An ıntegrative review of conceptual and measurement ıssues of the construct. Research Papers in Education, 32(2), 254–267. https://doi.org/10.1080/02671522.2016.1225801.
• Neff, K. (2016). The self-compassion scale ıs a valid and theoretically coherent measure of self-compassion. Mindfulness 7: 264–274. https://doi.org/10.1007/s12671-015-0479-3.
• Neff, K. (2023). Self-Compassion: Theory,method, research, and ıntervention. The Annual Review of Psychology, 74: 193–218. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-032420031047.
• Neff, K., Knox, M., Long, P., & Gregory, K. (2020). Caring for others without losing yourself: An adaptation of the mindful self‐compassion program for healthcare communities. Journal Clin. Psychol;76: 1543–1562. https://doi.org/10.1002/jclp.23007.
• Norton, T., Parker, S., Zacher, H., & Ashkanasy, N. (2015). Employee green behavior: A theoretical framework, multilevel review, and future research agenda. Organization & Environment.28(1), 103–125. https://doi.org/10.1177/1086026615575773.
• Norton, T., Zacher, H., Parker, S., & Ashkanasy, N. (2017). Bridging the gap between green behavioral ıntentions and employee green behavior: The role of green psychological climate. Journal of Organizational Behavior, J. Organiz. Behav. 38, 996–1015 https://doi.org/10.1002/job.2178.
• Nurwahdah, A., & Muafi, M. (2022). The influence of green transformational leadership and green attitude on green organisational citizenship behaviour mediated by emotional intelligence. International Journal of Research in Business and Social Science (2147-4478), 11(3), 99-111.https://orcid.org/0000-0002-5078-4670
• Özpeynirci, R., & Kirmizi, C. (2020). Öz şefkat kavramı ve örgütsel yansımaları. (Bmij)Business & Management Studies: An International Journal, 8(3), 2924–2952. http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v8i3.1559.
• Păceşilă, M. (2018). The ındividual social responsibility: ınsights from a literature review. Management Research and Practice, 10(1), 17–26.
• Pan, C., Abbas, J., ́Alvarez-Otero, S., Khan, H., & Cai, C. (2022). Interplay between corporate social responsibility and organizational green culture and their role in employees’ responsible behavior towards the environment and society. Journal of Cleaner Production 366;1–8. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.132878.
• Pinzone, M., Guerci, M., Lettieri, E., & Huisingh, D. (2019). Effects of ‘green training on pro-environmental behaviors and job satisfaction: Evidence from the Italian healthcare sector. Journal of cleaner production, 226, 221-232.
• Raab, K. (2014). Mindfulness, self-compassion, and empathy among health care professionals: A review of the literature. Journal of Health Care Chaplaincy, 20(3), 95–108. https://doi.org/ 10.1080/08854726.2014.913876.
• Raes, F., Pommier, E., Neff, K., & Gucht, D. (2011). Construction and factorial validation of a short form of the self-compassion scale. Clinical Psychology and Psychotherapy, 18, 250–255. https://doi.org/ 10.1002/cpp.702.
• Reyes, D. (2012). Self-Compassion: A concept analysis. Journal of Holistic Nursing, 30(2), 81–89.
• Sarı, Ö. (2024). Duygusal zekânın yeşil örgütsel davranış üzerine etkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Sayıştay Bakanlığı, (2023) Sağlık Bakanlığı 2022 Yılı Sayıştay Denetim Raporu, 2022 Yılı Düzenlilik Denetim Raporu, 3-4. Erişim Adresi: https://www.sayistay.gov.tr/reports/download/2joj61Koby-saglik-bakanligi Erişim Tarihi:01.05.2023
• Shahriari, M., Tajmir Riahi, M., Azizan, O., & Rasti-Barzoki, M. (2022). The effect of green organizational culture on organizational commitment: The mediating role of job satisfaction. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 33(2), 180–197. https://doi.org/10.1080/10911359.2022.2029789
• Severo, E., Ferro De Guimarães, J., Dellarmelin, M., & Ribeiro, R. (2019). The ınfluence of social networks on environmental awareness and the social responsibility of generations. Bbr(Brazılıan Business Review), 500–518. http://dx.doi.org/10.15728/bbr.2019.16.5.5.
• Shimoda, A., Hayashi, H., Sussman, D., Nansai, K., Fukuba, I., Kawachi, I., & Kondo, N. (2019): Our health, our planet: a cross-sectional analysis on the association between health consciousness and pro-environmental behavior among health professionals, International Journal of Environmental Health Research, https://doi.org/10.1080/09603123.2019.1572871
• Siddiqui, S., & Javeria, A. (2022). Role of employees ın green organizations: A journey from organization citizenship behavior to employee green behavior. Pakistan Journal of Social Sciences (Pjss), 42(1), 223– 237.
• Sinclair, S., Kondejewski, J., Raffin-Bouchal, S., King-Shier, K.M., Singh, P., (2017) Can Self-compassion promote healthcare provider well-being and compassionate care to others? Results of a systematic review, Applıed Psychology: Health and Well-Beıng, 9 (2), 168–206. https://doi.org/10.1111/Aphw.12086
• Strauss, C., Taylor, B., Gu , J., Kuyken, W., Baer, R., Jones, F., & Cavanagh, K. (2016). What ıs compassion and how can we measure ıt? A review of definitions and measures. Clinical Psychology Review, 47, 15–27.
• Tartan Selçuk, E., & Kerse, D. (2022). Çalışanların sergilediği yeşil (çevreci) davranışlara yönelik nitel bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 936–960.
• Tayli, A. (2014). Sosyal sorumluluğun ilişkili olduğu yaşam değerleri. Akademik Bakış Dergisi, 42, E-Dergi, 1– 16.
• Tingaz, E., & Atalay, Z. (2021). Sporcu öz şefkat ölçeği-kısa formu: Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi. 12(3), 305–318.
• Turki, M., Shahijan, M., & Alirezaei, A. (2022). The ımpact of green transformational leadership on green behavior with the media of green organizational culture and environmental concerns. Journal of Business Management and Entrepreneurship, 1(2), , 93–113.
• Uğur, A., & Öner, M. (2019). Çevreci çalışan davranışı: Bütünleştirici literatür değerlendirmesi. D. Metin Içinde, Sakarya Üniversitesi Çalişma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Seçme Yazilar-Iii,Birinci Baskı (S. 1–33). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Üçok, D. (2022). İşyerinde öz şefkat kavrami üzerine nitel bir araştirma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(30), 71–83.
• Üstündağli, E., & Güzeloğlu, E. (2015). Gençlerin yeşil tüketim profili: Farkındalık, tutum ve davranış pratiklerine yönelik analiz. Global Media Journal Tr Edition, 5 (10), 341–362.
• Vasilescu, R., Barna, C., Epure, M., & Baicu, C. (2010). Developing university social responsibility: A model for the challenges of the new civil society. Procedia Social and Behavioral Sciences 2, 4177–4182. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.660.
• Xiang, L., & Yang, Y.-C. (2020). Factors ınfluencing green organizational citizenship behavior. Social Behavior and Personality: An International Journal, 48(9), 1–12.
• Yarnell, L., Stafford, R., Neff, K., Reilly, E., Knox, M., & Mullarkey, M. (2015). Meta-Analysis of gender differences in self-compassion. Self and Identity,14(5), 499–520. https://doi.org/ 10.1080/15298868.2015.1029966.
• Yazıcıoğlu, Y., ve Erdoğan, S., (2004). “Spss uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri”, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yetiş, H., & Aktaş, B. (2021). Sağlık bilimleri fakültesinde okuyan öğrencilerin bireysel sosyal sorumluluk düzeyleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 4(2), 46 –51.
• Yiğit, B. (2017). Örgütsel davranışta yeni bir yaklaşım: Yeşil işgören davranışı. Uluslararası Beşeri ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi(Ubsbid), І(1), 67–70.
• Yiğit, B. (2022a). Yeşil örgütsel davranış alanındaki makalelerin kategorik olarak incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (Asead),9(1), 189 –196.
• Yiğit, B. (2022b). Yeşil örgütsel davranış: Tekstil sektöründen bir örnek. Journal of Emerging Economies and Policy,7(2), 186 –192.
• Yüksel, A., Uçkun, S., & Uçkun, C. (2022). Çalışanların yeşil örgütsel davranışlarına ilişkin bir araştırma. International Academic Social Resources Journal, 7(43), 1380 –1387.
• Zacher, H., Rudolph, C., & Katz, I. (2023). Employee green behavior as the core of environmentally sustainable organizations. Annual review of organizational psychology and organizational behavior, 10, 465–494. https://doi.org/10.1146/annurev-orgpsych-120920050421.