KAMU KURUMLARINDA ÖRGÜTSEL DESTEĞİN ÇALIŞAN SESLİLİĞİ VE ÇALIŞANLARIN BİLGİ UÇURMA DAVRANIŞLARI ÜZERİNE ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 157 - 174, 30.01.2025

Muhammed Enes Kan

Öz

Bu çalışmanın amacı çalışanların algıladıkları örgütsel desteğin çalışan sesliliği ve çalışanların bilgi uçurma davranışları üzerindeki etkisinin incelenmesidir. Çalışma seçilen bir belediye üzerinde gerçekleştirilmiş ve belediye çalışanlarına demografik sorulara ilaveten algılanan örgütsel destek, çalışan sesliliği ve bilgi uçurma davranışı ölçeklerinden oluşan bir anket uygulanmıştır. Çalışanlardan toplam 202 veri toplanarak analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular çalışanların algıladıkları örgütsel desteğin çalışan sesliliği boyutu ve onun alt boyutları olan teşvik edici seslilik ve yasaklayıcı seslilik boyutlarına anlamlı ve pozitif bir etkisinin olduğunu göstermektedir. Algılanan örgütsel desteğin bilgi uçurma davranışını anlamalı ve pozitif yönde etkilediği, bilgi uçurma davranışının alt boyutlarından içsel bilgi uçurmayı anlamlı ve pozitif yönde etkilediği, dışsal bilgi uçurma davranışına ise anlamlı bir etkisinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Uçurma, Örgütsel Destek, Çalışan Sesliliği, Kamu Yönetiminde Etik

Etik Beyan

Araştırma 07/02/2023 tarih ve E-20852668-821.99-118063 sayılı Bayburt Üniversitesi Rektörlüğü Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu Uygunluk Onay Belgesi ile bilimsel araştırma ve yayın etiği kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır.

THE EFFECT OF ORGANISATIONAL SUPPORT ON EMPLOYEE VOICE AND WHISTLEBLOWING BEHAVIOURS OF EMPLOYEES IN PUBLIC INSTITUTIONS

Öz

The purpose of this study is to examine the effects of perceived organizational support on employee voice and employee whistleblowing behaviors. The study was conducted in a selected municipality and a questionnaire consisting of perceived organizational support, employee voice and whistleblowing behaviors scales in addition to demographic questions was applied to the municipality employees. A total of 202 data were collected from the employees and these data were analyzed with quantitative analysis methods. The findings show that perceived organizational support has a significant and positive effect on the employee voice dimension and its sub-dimensions of encouraging voice and prohibitive voice. Perceived organizational support has a significant and positive effect on whistleblowing behavior, has a significant and positive effect on internal whistleblowing, one of the sub-dimensions of whistleblowing behavior, and has no significant effect on external whistleblowing behavior.

Anahtar Kelimeler

Whistleblowing, Organizational Support, Employee Voice, Ethics in Public Administration

Kaynakça

• Akçin K. (2018). Çalışanların örgütsel destek algısı ve psikolojik sahiplenmelerinin, sessizlik davranışlarına ve görev performansina etkisi: eğitim sektöründe bir araştirma (Doktora Tezi Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Bursa)
• Akın, Ö. (2020). Dönüşümsel ve etkileşimsel liderliğin örgütsel sessizliğe etkisi. TESAM Akademi, 7(1), 199-228.
• Alfayad, Z. & Arif, L. S. M. (2017). Employee voice and job satisfaction: An application of herzberg two-factor theory. International Review of Management and Marketing, 7(1), 150-156.
• Alper Ay, F. (2021). Adaletin olmadığı yerde ıslık çalamamak, örgütsel adaletin whistleblowing (ifşa etme) niyeti üzerine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(4), 246–266.
• Alper, M. & Erdem, İ. (2021). Whistleblowing ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkiye örgüt kültürünün etkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Trakya Eğitim Dergisi, 11(2) , 550-567 . Doi: 10.24315/Tred.602518
• Altıntaş, M., Özata, M., & Bozbayır, O. (2022). Ethical leadership and whistleblowing: a research in higher education. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35). 864-892.
• Amah, O. E., & Sese, E. (2018). Relational Energy & Employee Engagement: Role of Employee Voice & Organisational Support. Indian Journal of Industrial Relations, 53(3), 475–487. https://www.jstor.org/stable/26536472
• Anafarta, N. (2015). Algılanan örgütsel destek ve işten ayrilma niyeti ilişkisi: iş tatmininin aracilik rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 26 (79), 112-130 .
• Apak, Ö. C. (2023). Destinasyon imajının destinasyon aidiyetine etkisi: İzmir ilini ziyaret edenler üzerine bir araştırma, Turizm Akademik Dergisi, 10(1), 69-84.
• Argyrıs, C., & Schön, D. (1978). Organizational learning: a theory of action perspective, Addison-Wesley, MA.
• Arslan, A., & Yener, S. (2016). İşgören sesliliği ölçeğinin Türkçeye uyarlanması çalışması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi,14(1), 173-191.
• Bowen F., & Blackmon, K. (2003). Spirals of silence: the dynamic effects of diversity on organizational voice, Journal of Management Studies, 40 (6), 1393-1417.
• Buchanan, B. (1974).Building organizational commitment:The socialization of managers in Works organizations. Aministrative Science Quarterly, 19(1), 533-546.
• Büyüköztürk, Ş. ve vd. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (Geliştirilmiş 13. Baskı). Pegem Akademi A Yayıncılık, Ankara.
• Çetin, Z. (2023). Örgütsel vatandaşlık davranışının bilgi uçurmaya (whistleblowing) etkisinde örgütsel adalet algısının rolü: beyaz yakalı çalışanlar üzerine bir araştırma, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 58(3), 2262-2283.
• Charles, P. & Taylor, B. (1972). Blowing the whistle: Dissent in the public interest. New York: Praeger Publishers.
• Doğan, M. A. (2022). 2017 -2020 Yılları Arasında Kamu Görevlileri Etik Kuruluna Yapılan Başvuruların Whistleblowing - İhbarcılık Mekanizması Açısından Analizi (Yüksek Lisans Tezi Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara).
• Edmondson, A. C. (2003). Speaking up in the operating room: How team leaders promote learning in interdisciplinary action teams. Journal of Management Studies, 40(6), 1419-1452.
• Eisenberger, R., Huntington R., Hutchison S. & Sowa, D. (1986). Perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 7, 500–507.
• Ekşi, Ş. (2019). Algılanan örgütsel destek, iş benimseme, iş tatmini, iş sadakati ve yaşam tatmini arasındaki ilişkinin incelenmesi: Gençlik ve Spor Bakanlığı çalışanlars örneği (Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir)
• Erenler Tekmen, E. (2016). Çalışan sessizlik davranışının azaltılmasında algılanan örgütsel destek etkili midir? Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 1(1), 53-75.
• Erkoç, İ. Ç. (2015). Algılanan örgütsel destek ve iş performansi arasındaki ilişkide öz yeterlilik faktörünün düzenleyici rolü: bankacilik sektöründe bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul)
• Ertürk, A. (2016). Ortaöğretim kurumlarında bilgi uçurma ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 1-22.
• Farndale, E., Van Ruiten, J., Kelliher, C. & Hope‐Hailey, V. (2011). The influence of perceived employee voice on organizational commitment: An exchange perspective. Human Resource Management, 50(1), 113-129. https://doi.org/10.1002/hrm.20404
• Fatoki, Olawale (2013). Internal whistleblowing intentions of accounting students in south africa: the impact of fear of retaliation, materiality and gender, Journal of Social Science, 37(1), 31-44.
• Fayganoğlu, P. & Yalçın, R. C. (2022). Örgüt içi etik davranışlar ve bilgi uçurma ilişkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 17(3).
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill Humanities/Social Sciences Languages.
• Funda, N. (2013). Algılanan örgütsel destek ölçeğinin kısa form geçerlik güvenilirlik çalışması, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 89-106.
• George, D. & Mallery, P. (2010). Spss for windows step by step: a simple guide and reference. Boston: Pearson. Gümüş Dönmez, F. &Topaloğlu, C. (2020). Otel çalışanlarında algılanan örgütsel destek, iş yeri yalnızlığı ve iş tatmini ilişkisi. İş ve Insan Dergisi, 7(2), 311-324.
• Gürbüz, S. (2019). AMOS ile Yapısal Eşitlik Modellemesi Temel İlkeler ve Uygulamalı Analizler (IBM AMOS Uygulamalı, Örnek Veri Setleri). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. & Anderson, R. E. (2014). Multivariate Data Analysis. Harlow: Pearson New International Edition.
• Hersh, M.A. (2002). Whistleblowers-heroes or traitors? Individual and collective responsibility for ethical behaviour. Annual Reviews in Control, 26, 243-262.
• Holland, P., Cooper, B., & Sheehan, C. (2016). Employee Voice, Supervisor Support, and Engagement: The Mediating Role of Trust. First published: 31 August 2016 https://doi.org/10.1002/hrm.21809
• İnan, A (2021). Muhasebe Hilelerinin Açığa Çıkarılmasında Şirket Çalışanlarının Bilgi Uçurma (Whistleblowing) Niyetini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yalova).
• Iskandar, A. & Hartati, I. (2021). The role of organizational supporting in moderating the whistleblowing behavior intention. Equilibrium: Jurnal Ekonomi-Manajemen-Akuntansi. 17. 10. 10.30742/equilibrium.v17i1.990.
• Iwasaki, M. (2023). Whistleblowers as defenders of human rights: the whistleblower protection act in japan. Business and Human Rights Journal, 8(1), 103-109. doi:10.1017/bhj.2022.41.
• Jubb, P. B. (1999). Whistleblowing: A restrictive definition and interpretation. Journal of Business Ethics, 21(1), 77-94.
• Kaplan, Ç. & Güven, A. (2017). Yerel yönetimlerde örgütsel bağlılık ve whistleblowing. TURAN: Stratejik Araştırmalar Merkezi. 9(36). 41-51.
• Kaplan, Y., & Öğüt, P. (2012). algilanan örgütsel destek ile örgütsel bağlilik arasindaki ilişkinin analizi: otel işletmelerinde bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 387-401.
• Kaya, A., Göçen, A., & Uzun, M. (2022). Öğretmenlerin bilgi uçurma nedenlerinin örgütsel sinizm ve özdeşleşme ile olan ilişkisi: bir yol analizi çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 207-224. https://doi.org/10.17679/inuefd.992293.
• Keeley, M. & Graham, J.W. (1991). Exit, voice and ethics. Journal of Business Ethics, 10(5), 349-355.
• Kızıltaş, A. (2015). İzmır ili ilkokul öğretmenlerinin algılarına göre bilgi uçurma ve örgütsel bağlılık ılişkileri. (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Ünıversitesi Egitim Bilimleri Enstitüsü Egitim Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir)
• Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modelinh (4th ed.). The Guilford Press. Liang, Jian, Farh, Crystal IC, & Farh, Jiing-Lih, (2012) Psychological antecedents of promotive and prohibitive voice: A two-wave examination, Academy of Management Journal, 55 (1), 71-92.
• Loi, R., Ao, O, K.Y., Xu, A. J. (2014). Perceived organizational support and coworker support as antecedents of foreign workers’ voice and psychological stress, International Journal of Hospitality Management, 36, 23-30, ISSN 0278-4319, https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2013.08.001.
• Mesmer-Magnus JR & Viswesvaran C. (2005). Whistleblowing in organizations: An examination of correlates of whistleblowing intentions, actions, and retaliation. Journal of Business Ethics, 62(3), 277-297.
• Morrison, E. W. (2014). Employee voice and silence. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 1(1), 173-197. https://doi.org/10.1146/annurev-orgpsych-031413-091328.
• Morrison, E. W. (2014). Employee voice and silence. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 1, 173-97.
• Morrison, E. W., & Milliken, F. J. (2000). Organizational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. Academy of Management Review, 25(4), 706-725.
• Mowbray, P. K., Wilkinson, A. & Tse, H. H. (2015). An integrative review of employee voice: Identifying a common conceptualization and research agenda. International Journal of Management Reviews, 17(3), 382-400. https://doi.org/10.1111/ijmr.12045
• N. Z. Kamarunzaman, A. A. Zawawi, Z. H. Hussin & J. K. Campbell, (2012). Whistle blowing intention in relation to perceived organizational support, attitude to whistle blow, channel of communication among public servant, IEEE Symposium on Business, Engineering and Industrial Applications, 285-289. doi: 10.1109/ISBEIA.2012.6422888.
• Nazik Özalp, H. (2021) Çalışanların algıladıkları örgütsel destek, bireysel yenilikçilik ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasindaki ilişkilerin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydin Üniversites Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul)
• Near JP & Miceli MP. (1985). Organizational dissidence: The case of whistleblowing. Journal of Business Ethics, 4(1): 1-16.
• Örücü, E. & Hasırcı, I. (2021). Örgütsel destek algısı ve işe tutkunluk ilişkisi: bankacılık sektörü ile ilgili bir araştırma örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 76 (4), 1023-1044.
• Özbolat, G. & Şehitoğlu, Y. (2018). Çalışan sesliliği ile iletişim doyumu arasındaki ilişki: Bankacılık sektöründe bir araştırma. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 35-49.
• Özdevecioğlu, M. (2016). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlilik arasindaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştirma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 113-130.
• Park, H. & Blenkinsopp, J. (2009). Whistleblowing as planned behavior – a survey of south korean police officers. Journal of Business Ethics, 85(4), 545-556.
• Priyastiwi, P. & Halim, A. (2018) the influence of supervisor’s support and protection against whistleblowing decision in the organizations of local government in Indonesia. The Indonesian Journal of Accounting Research. 21(3), 291-320. DOI 10.33312/ijar.362.
• Rees, C., Alfes, K., & Gatenby, M. (2013). Employee voice and engagement: connections and consequences. The International Journal of Human Resource Management, 24(14), 2780-2798.
• Salkın, O. (2019). Öğretmenlerin örgütsel destek algıları ile örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü Imam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Kahramanmaraş)
• Sayğan, S. (2011). Whistleblowing ve Örgütsel etik İklimi İlişkisi Üzerine Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Konya)
• Sekaran, U. (1992). Research methods for business – a skill building approach. United States of America: John Wiley & Sons, Inc.
• Shaffer, M. A., & Harrison, D. A. (2001). Forgotten partners of international assignments: Development and test of a model of spouse adjustment. Journal of Applied Psychology, 86(2), 238.
• Sims, R.L., Keenan, J.P. (1998). Predictors of external whistleblowing: organizational and intrapersonal variables. Journal of Business Ethics, 17, 411–421 https://doi.org/10.1023/A:1005763807868
• Soysal, A., Yağar, F. & Öke, P. (2018), hasta danışmanlarının örgütsel destek ve örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi, Business & Management Studies: An International Journal, 5(1): 174-190.
• Stassen, M. & Ursel, N.D., (2009). Perceived organizational support, career satisfaction, and the retention of older workers. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 82, 201–220.
• Tamer, İ., & Bozaykut Bük, T. (2020). Algilanan örgütsel destek ve örgütsel bağlilik üzerine kavramsal bir inceleme. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(2), 139-147.
• Tani, E. (2018). Sosyal medyada bilgi uçurma (whistleblowing) davranışı. İçinde H. Yıldız (Ed.), Sosyal medyanın iş yaşamındaki yeri (ss. 278-299). Beta Yayınları.
• Tucker, S., Chmiel, N., Turner, N., Hershcovis, M. S., & Stride, C. B. (2008). Perceived organizational support for safety and employee safety voice: The mediating role of coworker support for safety. Journal of Occupational Health Psychology, 13(4), 319–330. https://doi.org/10.1037/1076-8998.13.4.319
• Türe Yilmaz, A. & Yildirim, A. (2018). Algılanan örgütsel destek ölçeği’nin hemşirelikte geçerlilik ve güvenirliği. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 5(1), 9-18.
• Turgut, T. & Agun, H. (2016). The relationship between organizational justice and organizational cynicism: The mediating role of psychological capital and employee voice. Journal of Behavior at Work, 1(1), 15-26. https://doi.org/10.25203/idd.276269
• Turunç, Ö. & Çelik, M. (2010). Çalışanların algıladıkları örgütsel destek ve iş stresinin örgütsel özdeşleşme ve iş performansına etkisi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 17(2), 183-206. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13693/165728
• Üren, S. G. & Çorbacıoğlu, S. (2012). Algılanan örgütsel desteğin örgütsel bağlılığa etkisi: imalat sektöründe faaliyet gösteren bir işletme örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 29-52.
• Van Dyne, L. & LePine, J. A. (1998). Helping and voice extra-role behaviors: Evidence of construct and predictive validity. Academy of Management Journal, 41(1), 108-119.
• Wang, G. & Netemeyer, R. G. (2002), The Effects of Job Autonomy, Customer Demandingness, and Trait Competitiveness on Salesperson Learning, Self-Efficacy, and Performance, Journal of The Academy of Marketing Science, 30(3), 217–228.
• Yıldız, H., & Tani, E. (2019). Bilgi uçurma davranışının öncülleri ve sonuçları. Global Journal of Economics and Business Studies, 7(14), 53-67.
• Yüksel, İ. (2006). Örgütsel destek algısı ve belirleyicilerinin işten ayrılma eğilimi ile ilişkisi. İşletme Fakültesi Dergisi, 35, 7-32.
• Yürür, Ş., Sayılar, Y., Yeloğlu, H. O. & Sözen, C. (2016). Algılanan örgütsel desteğin örgütsel sessizliğin önlenmesindeki rolü. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 1-26.
• Yuvka, A. & Gül, İ. (2022). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel destek algıları ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (61) ,75-97.