KÜRESEL TİCARET POLİTİKALARININ DIŞ KAYNAK KULLANIMI KARARLARINA ETKİSİ: AHP YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRME

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 431 - 446, 30.01.2025

Metin Kaya

Öz

Dış kaynak kullanımı stratejileri ve uluslararası pazarlara giriş, şirketlerin rekabet gücünü artırmasına ve sürdürülebilir büyüme sağlamasına yardımcı olabilecek önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Küreselleşme ile birlikte firmalar, maliyet avantajı sağlamak, verimliliği artırmak ve uzmanlaşmış kaynaklara erişmek amacıyla dış kaynak kullanımını giderek daha fazla tercih etmektedir. Bu bağlamda, dış kaynak kullanımı stratejileri, küresel rekabet ortamında organizasyonların hayatta kalmasını ve uzun vadeli büyümeyi destekleyen önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir.
Bu çalışmada, uluslararası pazarlara girişte en etkili dış kaynak kullanımı stratejisini etkileyen kriterlerin önceliklendirilmesi hedeflenmiştir. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen analizde, maliyet avantajı, tedarikçi güvenilirliği, teknolojik yetenekler, risk yönetimi kapasitesi ve sürdürülebilirlik olmak üzere beş temel kriter incelenmiştir.
Bulgular, maliyet avantajının (%37,44) en önemli kriter olduğunu, ardından tedarikçi güvenilirliğinin (%22,98) geldiğini göstermektedir. Bu sonuçlar, literatürde dış kaynak kullanım kararlarında maliyetlerin ve güvenilir tedarikçi seçiminin kritik önemde olduğuna işaret eden çalışmalarla uyumludur. Bununla birlikte, uzun vadeli stratejik hedefler doğrultusunda teknolojik yetenekler (%13,68) ve sürdürülebilirlik (%17,02) gibi kriterlerin de dikkate alınması gerektiği görülmektedir. Risk yönetimi kapasitesi (%8,84) ise daha düşük önceliğe sahip olsa da, küresel ticaret politikalarındaki belirsizlikler göz önünde bulundurulduğunda gelecekte daha önemli bir kriter haline gelebilir.

Anahtar Kelimeler

: Dış Kaynak, Küresel Ticaret, Dış Ticaret Politikaları, İthalat ve İhracat.

THE IMPACT OF GLOBAL TRADE POLICIES ON OUTSOURCING DECISIONS: AN EVALUATION USING THE AHP METHOD

Öz

Outsourcing strategies and entry into international markets are among the critical factors that can help companies enhance their competitiveness and achieve sustainable growth. With globalization, firms increasingly adopt outsourcing to gain cost advantages, improve efficiency, and access specialized resources. In this context, outsourcing strategies are considered a vital tool supporting organizational survival and long-term growth in a globally competitive environment.
This study aims to prioritize the criteria influencing the most effective outsourcing strategy for entering international markets. Using the Analytic Hierarchy Process (AHP) method, the analysis examines five key criteria: cost advantage, supplier reliability, technological capabilities, risk management capacity, and sustainability.
The findings reveal that cost advantage (37.44%) is the most significant criterion, followed by supplier reliability (22.98%). These results align with existing literature emphasizing the critical role of costs and reliable supplier selection in outsourcing decisions. However, the study also highlights the importance of considering criteria such as technological capabilities (13.68%) and sustainability (17.02%) in alignment with long-term strategic objectives. While risk management capacity (8.84%) holds a lower priority, it may become a more significant criterion in the future, particularly given the uncertainties in global trade policies.

Anahtar Kelimeler

Outsourcing, Global Trade, Foreign Trade Policies, Import and Export

Kaynakça

• Acar, Ö. E., & Çağlıyan, V. (2021). Sürdürülebilir tedarik zinciri uygulamaları ve dış kaynak kullanımının işletme performansına etkisi: otomotiv sektöründe bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 408-433).
• Amaral, J., Billington, C.A., Tsay, A.A. (2006). Safeguarding the promise of production outsourcing. Interfaces 36 (3), 220–233.
• Bakırtaş, İ., & Bakırtaş, H. (2008). Firmaların sürdürülebilir rekabet üstünlüğünün bir kaynağı olarak temel yetenek: genel bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 101-119.
• Bastani Rad.H., (2017). Iran Intercultural Silk Road Bridge. Tehran: Ministry of Foreign Affairs and Samarkand Publishing House, IKAS Institute.
• Bartkus, E. V., & Jurevičius, V. (2007). Production outsourcing in the international market. Engineering Economics, 51(1), 59-68.
• Bayındır, S. (2007). Yenilik çalışmalarında dış kaynak kullanımı. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(3), 241-250.
• Brege, H., & Kindström, D. (2020). Exploring proactive market strategies. Industrial Marketing Management, 84, 75–88.
• Cantone, l., Testa, P., Cantone, G.fF(2023). Strategic outsourcing, ınnovation and global supply chains (routledge-giappichelli studies in business and management).1. Baskı. London: Routledge.
• Carter, C. R., & Rogers, D. S. (2008). A framework of sustainable supply chain management: moving toward new theory. International journal of physical distribution & logistics management, 38(5), 360-387.
• Chang, H. J. (2016). Ekonomi rehberi. (Çev. M. Doğan). İstanbul: Say Yayınları.
• Chen, K., & Xiao, T. (2015b). Production planning and backup sourcing strategy of a buyerdominant supply chain with random yield and demand. International Journal of Systems Science, 46, 2799–2817.
• Cheng, L., Cantor, D.E., Dresner, M., & Grimm, C.M. (2012). The impact of contract manufacturing on inventory performance: an examination of U.S. manufacturing industries. Decis. Sci. J. 43 (5), 889–928.
• Christopher, M., & Peck, H. (2004). Building the resilient supply chain. International Journal of Logistics Management, 15(2), 1-13.
• Çetinsöz, B. C. (2010). Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing). Stratejik Yönetim ve Turizm Uygulamaları, Detay Yayıncılık, Ankara, 51-67.
• Curtin, P. D. (2008). Dünya tarihinde kültürler arası ticaret. Küre Yayınları.
• Dolgui, A., & Proth, J.M. (2010). Supply Chain Engineering: Useful Methods and Techniques. Springer, London.
• Douglas,B. (2005).The Black Book of Outsourcing: How to Manage the Changes, Challenges, and Opportunities. 1. Baskı. New York: Wiley.
• Düzakın, E., & Sevinç, S. (2002). Kurum kaynak planlaması (ERP). Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1),189-218.
• Ersoy, M., Çelik, M. Y. ve Yeşilkaya, L. (2017). Mesafe Ölçme Yöntemlerinin Analitik Hiyerarşi Proses Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Mesleki Bilimler Dergisi, 6 (2), 59–79.
• Faraji, M., & Alidadi Talkhestani. (2011). Gravity of Iran in acquiring global resources from outsourcing. Quarterly Journal of Business Economics and Commerce. Institute for Publishing and Business Studies. 91.
• Feenstra, R., & Taylor, A. (2020). International Trade. 5.Baskı. Belper:Worth. Retrieved from https://www.perlego.com/book/3861519/international-trade-pdf
• Fischer, J. (2015). Malaysian diaspora strategies in a globalized Muslim market. Geoforum, 59, 169–177.
• Ge, Z. ve Liu, Y. (2019). Analytic Hierarchy Process Based Fuzzy Decision Fusion System For Model Prioritization And Process Monitoring Application. IEEE. Transactions on Industrial Informatics, 15(1), 357-365.
• Gilley, K. M., Greer, C. R., & Rasheed, A. A. (2004). Human resource outsourcing and organizational performance in manufacturing firms. Journal of business research, 57(3), 232-240.
• Gürsoy, Y. (2010). Dış ticaret işlemleri yönetimi. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Grainger, A. (2014). The WTO trade facilitation agreement: Consulting the private sector. Journal of World Trade, 48(6).
• Hätönen, J., & Eriksson, T. (2009). 30+ years of research and practice of outsourcing–Exploring the past and anticipating the future. Journal of international Management, 15(2), 142-155.
• Hemti, F., Hamidizadeh, M., Hajipour,B., & Azizi,Sh. (2017). Designing and explaining the international capability model of agricultural products exporting companies to enter the global markets.Public management research, 41(11), 29-56.
• Hirschheim, R., & Lacity, M. (2000). The myths and realities of information technology insourcing. Communications of the ACM, 43(2), 99-107.
• Hosseini, S., Morshedlou, N., Ivanov, D., Sarder, M., Barker, K., & Al Khaled, A. (2019). Resilient supplier selection and optimal order allocation under disruption risks. International Journal of Production Economics, 213, 124–137. https://www.presstelegram.com/2017/01/15/fashion-worn-in-the-usa-but-made-overs eas/. (Accessed 23 April 2020).
• Kapıcı, S., & Yücel, M. (2021). İşletmelerde Tedarik Zinciri Yönetiminde Dış Kaynak Kullanım Süreçlerinde Tedarikçi Firma Seçiminin Analizi. The Journal of International Scientific Researches, 6(1), 35-45.
• Koçel, T., (2001); İşletme Yöneticiliği, Beta Basım Yayım, İstanbul.
• Lacity, M. C., Solomon, S., Yan, A., & Willcocks, L. P. (2011). Business process outsourcing studies: a critical review and research directions. Journal of information technology, 26(4), 221-258.
• Lee, G. R., Lee, S., Malatesta, D., & Fernandez, S. (2019). Outsourcing and organizational performance: The employee perspective. The American Review of Public Administration, 49(8), 973-986.
• Leibowitz, G. (2017). Apple CEO Tim Cook: This is the number 1 reason we make iPhones in China (It’s not what you think). https://www.inc.com/glenn-leibowitz/appleceo-tim-cook-this-is-number-1-reason-we-make-iphones-in-china-its-not-what-you-t hink.html. (Accessed 23 April 2020). December 21.
• Li, W., Chen, J., & Chen, B. (2020). Sourcing strategy of original equipment manufacturer with quality competition. Decis. Sci. J. 51 (5), 1110–1130.
• McIvor, R. (2000). A practical framework for understanding the outsourcing process. Supply Chain Management: an international journal, 5(1), 22-36.
• Onkelinx, J., Manolova, T. S., and Edelman, L. F. (2016). The human factor: Investments in employee human capital, productivity, and SME internationalization, Journal of International Management, 22 (4), 351-364.
• Özder, E. H., Bedir, N. ve Eren, T. (2019). Yükseköğretimde araştırmacı seçiminde çok ölçütlü karar verme yöntemlerinin kullanılması: bir inceleme. Alanya Akademik Bakış, 3(1), 19-33.
• Ömürbek, N., Karaatlı, M. ve Yetim, T. (2014). Analitik Hiyerarşi Sürecine Dayalı Topsis ve Vikor Yöntemleri İle Adım Üniversitelerinin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Dr. Mehmet YILDIZ Özel Sayısı, 189-207.
• Özdemir, B. (2009). Küresel kirlenme sürdürülebilir ekonomik büyüme ve çevre vergileri. Maliye Dergisi, 156(1), 1-36.
• Özdoğan, O. (2017). Endüstri 4.0: dördüncü sanayi devrimi ve endüstriyel dönüşümün anahtarları. Pusula.
• Prahalad, C. K., & Hamel, G. (2009). The core competence of the corporation. In Knowledge and strategy (pp. 1-15). Routledge.
• Quinn, J. B. (1999). Strategic outsourcing: leveraging knowledge capabilities. MIT Sloan Management Review.
• Savcı, M., & Haftacı, V. (2017). Değer Zinciri Analizinde Değer Yaratan Faaliyetlerin Ölçülmesinde Faaliyet Tabanlı Maliyetlemenin (Ftm) Rolünün Değerlendirilmesi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (34), 261-284.
• Saçık, S. Y. (2009). Dış Ticaret Politikası ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2009(1), 162-171.
• Saaty, T. L. (1980). The Analytic Hierarchy Process. U.S.A: McGraw-Hill Comp.
• Seuring, S., & Müller, M. (2008). Core issues in sustainable supply chain management–a Delphi study. Business strategy and the environment, 17(8), 455-466.
• Sturgeon, T., & Gereffi, G. (2012). Measuring success in the global economy: international trade, industrial upgrading, and business function outsourcing in global value chains. C. Pietrobelli and Rasiah (eds.), Evidence-Based Development Economics, 249-80.
• Tajuddin,M.,Talebi,K., Rastgar, AA., Samizadeh, M.(2013).Relationship between the types of strategies business used in small and medium-sized companies and their internationalization. Business management,(4)11, 19-38.
• Tetik, N., & Ören, V. E. (2007). Dış kaynak kullanımı (outsourcing): Antalya yöresindeki 5 yıldızlı otellerde bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (34), 74-86.
• Uranga, R. (2017). Fashion: Worn in the USA, but Made Overseas. January 15.
• Yüksel, E., & Sarıdoğan, E. (2011). Uluslararası ticaret teorileri ve Paul R. Krugman’ın katkıları. Öneri Dergisi, 9(35), 199-206.
• Wang,Y., Niu, B., & Guo, P. (2014). The comparison of two vertical outsourcing structures under push and pull contracts. Prod. Oper. Manag. 23 (4), 610–625.
• Wu, F., Li, H. Z., Chu, L. K., & Sculli, D. (2005). An outsourcing decision model for sustaining long-term performance. International Journal of Production Research, 43(12), 2513–2535.