KOCAELİ KETENCİLER KÖYÜ ÇERKESLERİNDE MÜZİK

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 198 - 249, 31.12.2019

Gülşen Göksel Erdal

https://doi.org/10.31811/ojomus.646154

Öz

Çerkesler bilinen en eski
devirlerden beri Kuzeybatı Kafkasya’nın kadim halklarındandır. Geniş anlamda
Çerkes terimi yerli Kuzey Kafkas grupları için kullanılır. Dar anlamda ise
Adige ve Abaza gruplarını içerir. Anlam daha da daraltıldığında Adige
gruplarını (Abzeh, Şapsığ, Bjeduğ, Hatukay, Çemguy, Besleney, Nathauc, Mamığ,
Kabardey, Mahoş) ifade eder. Türkiye’de Çerkes tabiri Kuzey Kafkasya’dan göç
eden tüm gruplar için kullanılmaktadır. XVI.yüzyıl ve XX. yüzyıl arasında
Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasındaki savaşlar, Kafkasya
halklarının sürülmesine ve göçe neden olan esas olgudur. Rusların işgal
ettikleri bölgelerin boşaltılmasını istemesi, Çerkesleri vatanlarını terk
etmeye zorlamış, Osmanlı topraklarına göç konusunu yaşama geçirmelerine neden
olur. Deniz yoluyla Osmanlı topraklarına sığınan Çerkesler, XIX.yüzyılda da
İzmit Sancağı’na yapılan Kafkas göçleri çerçevesinde İzmit’e 20 km uzaklıktaki
Ketenciler köyüne yerleşirler. Resmi kayıtlarda “ Ketencalu tabi İznikmid”
olarak geçen köyün kuzeyinde ildeki yerli-yerleşik Türkler olan manav köylüleri
keten ekimi yaptığı için 1828’de kurulan köye “ Ketenciler” adı verilmiştir.
Kültürlerine ve kendi Xabze’lerine son derece bağlı olan Çerkesler, Ketenciler
köyü’nde “Ketenciler Çerkes Kültür Derneği” ile Çerkes kültürünü tüm yönleriyle
yaşatıp yeni nesillere aktarmaya çalışmaktadır. 
Dernek bünyesinde müzik çalışmalarının başlaması ve Ketenciler Wored
Cup’un kurulması, 2014 yılında açılan Çerkesce okuma-yazma kurslarının ardından
gerçekleşir. Çerkes dilini okuma ve yazma çalışmalarının ardından, hem bir
kültür aktarıcısı hem de dil pratiklerinin müzikli uygulama alanı olması
nedeniyle Çerkes şarkılarının da seslendirilmesi, ve bir müzik topluluğu
kurulması gündeme gelir. Önder Yalçın’ın Thamate’liğinde 2014-2015 sezonunda
“Önder Yalçın, Aysun Yalçın, Mete Yalçın, Nuray Efe, Haluk Efe ve Efe Çetiner”
ile çalışmaya başlayan topluluk, Çerkes müziklerini yaşatmayı ve yeni kuşaklara
aktarmayı amaçlar. Ketenciler Çerkes Kültür Derneği üyelerini bünyesine katarak
her geçen gün büyüyen Ketenciler Wored Kup-Ketenciler Müzik
Topluluğu, Çerkes toplumunun yaşam tecrübelerini, kahramanlıklarını,
savaşlarını, acılarını anlatan Çerkes şarkılarından oluşan repertuvarıyla
Kocaeli ve çevre illerde Çerkes müziklerini sergilemekte ve Çerkes şarkıları
yoluyla Çerkes müzikal mirasını tanıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çerkes şarkıları, Ketenciler Köyü, müzik

KOCAELI KETENCILER OF CIRCASSIAN MUSIC

Öz

Circassians have been an
ancient people of the Northwest Caucasus since the earliest known Times. In the
broad sense the term Circassian is used for Indigenous North Caucasian groups.
In the narrow sense, it includes the Adige and Abaza groups. When the meaning
is further narrowed, it refers to Adige groups (Abzeh, Şapsiğ, Bjedug, Hatukay,
Çemguy, Besetey, Nathauc, Mamığ, Kabardino, Mahosh). In Turkey, the term
Circassian is used for all groups migrating from the North Caucasus.
XVI.century and XX. the wars between the Ottoman Empire and the Russian Empire
between the centuries were the main phenomenon that led to the expulsion and
migration of the peoples of the Caucasus.The Russian demand for the evacuation
of the occupied territories forced the Circassians to leave their homeland and
caused them to put into practice the issue of migration into Ottoman territory.
Circassians who took refuge in Ottoman territory by sea XIX.century, within the
framework of the Caucasian migrations to Izmit Sanjak, they settle in Ketenciler
village, which is 20 km from Izmit. In the official records “Ketencalu tabi
Iznikmid” in the north of the village in the province native-resident Turks,
manav villagers made linen cultivation, the village was founded in 1828 “
Ketenciler " name. The Circassians, who are very attached to their culture
and their own Xabze, are trying to keep the Circassian culture alive in all
aspects and pass it on to the new generations with the “Ketenciler Circassian
Cultural Association” in Ketenciler village. 
The start of music studies within the association and the establishment
of the Ketenciler Wored Cup takes place following the Circassian literacy
courses opened in 2014. After reading and writing the Circassian language, as a
cultural transferor and as a musical practice area of language practices, it is
also important to perform Circassian songs and to establish a musical ensemble.
every day by joining the members of the Circassian Cultural Association, is
exhibiting Circassian music in Kocaeli and the surrounding provinces with its
repertoire of Circassian songs describing the life experiences, heroism, wars
and suffering of the Circassian society and promoting its Circassian musical
heritage through Circassian songs.

Anahtar Kelimeler

Circassian songs, Ketenciler Villiage, music

Kaynakça

• AKTAŞ, A.(2008), Kültürel Renkleriyle Sakarya, Adapazarı: Merkez Belediyesi Kültür Yay.
• BERZEG, K. (1990). İslam Aleminde Çerkez Liderliği Dönemi (Mısır Çerkez Devleti 1250-1517). Tarih ve Toplum, 13 (77), 48-49.
• Bİ, M.(2015). XIX. Yüzyilda Kocaeli Vilayetine İskân Edilen Kafkas Göçmenleri.Ed. Prof. Dr. H.SELVİ, Doç. Dr. M.B.ÇELİK. Uluslararası Gazi Akçakoca Kocaeli ve Tarihi Sempozyumu Bildirileri. (s.1313-1359) Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları No:30
• KALAYCI, İ., ÇATAL A., C. (2016). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Kocaeli’ye Yapılan Çerkez Göçleri. Uluslararasi Karamürsel Alp Ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri. s. (453-473)Kocaeli : Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları No: 35
• SOKOLOVA, A. (2009). Adyghe Tradational Polyphony And Its Transformation In Modern Conditions.https://www.circassianworld.com/circassians/culture/1278-adyghe-traditional-polyphony-and-its-transformation-in-modern-conditions-by-alla-sokolova.Erişim: 05.11.2019.
• KOÇKAR, A.A. (2019).Çerkes Müziği ve Çalgıları.Hacettepe Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Lisans Yayınlanmamış Lisans Bitirme Tezi.https://www.academia.edu/39773958/%C3%87erkes_M%C3%BCzi%C4%9Fi_ve_%C3%87alg%C4%B1lar%C4%B1._A._Abrek_KO%C3%87KAR_2019 Erişim: 05.11.2019
• https://www.jinepsgazetesi.com/adige-muzik-aletleri-10411.html erişim 22.10.2019
• http://www.cogulcutv.com/tr/muzik-dans/muzik-hara-harua-reyhabi-adige-nise-adige- tatsa_65.html. Erişim: Erişim: 22.10.2019.
• http://www.cerkesya.org/kafkasya/kultur/muzik/1452-pxhec-ic-adige-ritm-aleti: Erişim: 22.10.2019.
• *http://www.ketencilercerkesdernegi.com/koyumuzun-tarihcesi/. Erişim 04.11.2019.
• *http://www.ketencilercerkesdernegi.com/koyumuzun-tarihcesi/ . Erişim 4.11.2019.
• http://www.cerkesya.org/kafkasya/kultur/xabze/1489-thamade-kavrami. Erişim: 4.11.2019.
• https://www.haber46.com.tr/kultur-sanat/cerkeslerin-en-buyuk-destan-kahramani-sosruka-h328022.html . Erişim:23.10.2019.
• http://milliyetsanat.com/haberler/sanat-terimi/kontrpuan/418 erişim: 12.11.2019
• Önder Yalçın sözlü görüşme (18.10.2019),(22.10.2019), (28.10.2019), (01.11.2019).
• Birgül Özkanlı sözlü görüşme (22.10.2019).
• Aysun Yalçın sözlü görüşme(18.10.2019), (22.10.2019).(28.10.2019).
• Mete Yalçın sözlü görüşme(18.10.2019).
• Efe Çetiner sözlü görüşme (10.10.2019)
• Gülistan Yalçın, sözlü görüşme (28.10.2019).
• Ziya Nuri Yalçın, sözlü görüşme (28.10.2019).
• Canberk Efe sözlü görüşme(18.10.2019).
• Mehmet Ali Erdoğan sözlü görüşme(18.10.2019)
• Erdal Peçin sözlü görüşme(18.10.2019).
• Nilgün Özkanlı sözlü görüşme(18.10.2019).
• Eray Efe sözlü görüşme(18.10.2019).
• Nuray Efe sözlü görüşme(18.10.2019)
• Işık Peçil sözlü görüşme(18.10.2019).
• Haluk Efe sözlü görüşme(18.10.2019)
• Niyazi Adıgüzel sözlü görüşme(18.10.2019).
• İrem Tufan sözlü görüşme(18.10.2019)
• Tabarik Milova Kurtoğlu sözlü görüşme (18.10.2019).
• Birgül Özkanlı Aile Arşivi
• Aysun Yalçın Aile Arşivi
• Gülşen Erdal Arşivi