Two Faces of Negative Construction of Islam in the European Society: Orientalism and Radical Islamist Ideology

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 59 - 78, 06.08.2019

Caner Övsan Çakaş

https://doi.org/10.5281/zenodo.3360732

Öz

The existence of a negative image
of Islam in European society is a social phenomenon that goes back to the
beginning of the 8th century. In the Middle Ages, the image of Islam, which is
considered as a negative discourse dominated by religious concepts, has taken
shape a positivist and Eurocentric perspective after the Enlightenment. It is
seen that this negative image of Islam has been shaped by violence, terrorism,
cultural conflict and fundamentalist ideologies in the process from the last
quarter of the 20th century to the present. In this study, it is aimed to
analyze the similarity between the negative image of Islam produced in European
society and the Islamic image produced by Islamic fundamentalist ideologies. In
this study, the features and content of the negative image of Islam produced by
the orientalist point of view in European society are emphasized. Subsequently,
the Islamic image, envisaged by the radical and fundamentalist Islamic ideology
that began to take root in Islamic societies, was tried to be elucidated. As a
result of the study, it has been concluded that the images of Islam produced by
both ideologies, which can be defined as opposite, are similar in content and
scope. Both ideologies were tried to homogenize Islam in a negative and
reactionary format.

Anahtar Kelimeler

Islam, Europe, Orientalism, Islamic Fundamentalism

Avrupa Toplumundaki Olumsuz İslâm Kurgusunun İki Yüzü: Oryantalizm ve Radikal İslâmcı İdeoloji

Öz

Avrupa toplumundaki
olumsuz İslâm imajı varlığı 8’inci yüzyılın başına kadar inen bir toplumsal
fenomendir. Ortaçağ’da dinî kavramların egemen olduğu olumsuz bir söylem içerisinde
değerlendirilen İslâm imajı, Aydınlanma sonrasında pozitivist ve Avrupa
merkezli bakış açısına göre biçimlendirilen bir şekil almıştır. Söz konusu
olumsuz İslâm imajının 20’inci yüzyılın son çeyreğinden günümüze kadar daha çok
şiddet, terör, kültürel çatışma ve köktenci ideolojiler çerçevesinde
şekillendirildiği görülmektedir. Bu çalışmada bu son dönemde Avrupa toplumunda
üretilen olumsuz İslâm imajı ile radikal İslâmcı ideolojilerin ürettiği İslâm
imajının içeriksel olarak benzerliklerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır.
Çalışmada öncelikle Avrupa toplumunda oryantalist bakış açısı ile üretilen
olumsuz İslâm imajının özellikleri ve içeriği üzerinde durulmuştur. Akabinde
özellikle 1980’li yıllardan itibaren İslâm toplumlarında kök salmaya başlayan radikal
ve köktenci İslâmî ideolojinin tahayyül ettiği İslâm imgesi aydınlatılmaya
çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda ise bu birbirine zıt iki ideolojinin ürettiği
İslâm imajlarının aslında içerik ve kapsam olarak benzer oldukları kanısına
varılmıştır. Her iki ideolojinin de İslâm’ı olumsuz ve gerici bir formatta
homojenleştirilmeye çalışıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam, Avrupa, Oryantalizm, İslami Köktencilik

Kaynakça

• Al-Azmeh, Aziz. İslamlar ve Moderniteler, çev. Elçin Gen. 3.bs. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Al-Azmeh, Aziz.“Oryantalizm’in Eklemlendirilmesi”, Oryantalistler ve İslamiyatçılar: Oryantalist İdeolojinin Eleştirisi, ed. Asaf Hüseyin, vd., çev. Bedirhan Muhib, 2. bs. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000, 239-241.
• Arı, Tayyar. Ortadoğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi, 4. bs. Bursa: Marmara Kitap Merkezi, 2008.
• Arkoun, Muhammed. İslam Üzerine Düşünceler, çev. Hakan Yücel, 1. bs. İstanbul: Metis Yayınları, 1999.
• Aydın, Mehmet S. Siyasetin Aynasında Kültür ve Medeniyet, 1. bs. İstanbul: Kapı Yayınları, 2016.
• Barın, Hilal. İslamofobi ve DAEŞ, 1.bs. İstanbul, Tezkire Yayınları, 2016.
• Bayram, Aydın. “The Rise of Wahhabi Secterianism and Its Impact in Saudi Arabia”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42, 2014, 246-259.
• Bhambra, Gurminder K. Moderniteyi Yeniden Düşünmek: Post-Kolonyalizm ve Sosyolojik Tahayyül, çev. Özlem İlyas, 1. bs. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Bindel, Leonard. Liberal İslam, çev. Yusuf Kaplan, 1. bs. Kayseri, Rey Yayıncılık, 1988.
• Bulut, Yücel. Oryantalizmin Kısa Tarihi, 1. bs. İstanbul: Küre Yayınları, 2016.
• Clifford, James. “Oryantalizm Üzerine”, Oryantalizm Tartışma Metinleri, ed. Aytaç Yıldız, çev. Salih Akkanat, 2. bs. İstanbul: DoğuBatı Yayınları, 2014, 134-159.
• Cuayyıt, Hişam. Avrupa ve İslam, çev. Kemal Kahraman, 1.bs. İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• Endress, Gerhard. An Introduction to Islam, 1. bs. Edingburg: Edinburg University Press, 1988.
• Göknel, Ergun. Düşman’dan Terörist’e: İslam Düşmanlığının Terörizme Dönüşme Tarihi, 1. bs. İstanbul: Kaneş Yayınları, 2015.
• Gutas, Dimitri. Yunanca Düşünce Arapça Kültür: Bağdat’ta Yunanca – Arapça Çeviri Hareketi ve Erken Abbasi Toplumu, çev. Lütfü Şimşek, 6. bs. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2015.
• Hourani, Albert. Batı Düşüncesinde İslam, çev. Celal A. Kanat, 1. bs. İstanbul: Doruk Yayınları, 2010.
• Huntington, Samuel P. Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması, çev. Mehmet Turan, 2. bs. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2005.
• Hüseyin, Asaf. “Oryantalizm’in İdeolojisi”, Oryantalistler ve İslamiyatçılar: Oryantalist İdeolojinin Eleştirisi, ed. Asaf Hüseyin, vd., çev. Bedirhan Muhib, 2. bs. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000, 6-12.
• Kalın, İbrahim. Ben, Öteki ve Ötesi: İslam – Batı İlişkileri Tarihine Giriş, 3. bs. İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
• Kalın, İbrahim. Barbar, Modern, Medeni: Medeniyet Üzerine Notlar, 1. bs. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Kumar, Deepa. İslamofobi: İmparatorluğun Siyaseti, çev. Işıl Alatlı, 1. bs. İstanbul: Pınar Yayınları, 2016.
• Little, Douglas. American Orientelism, 1. bs. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2002.
• Loomba, Ania. Kolonyalizm ve Postkolonyalizm, çev. Mehmet Küçük, 1. bs. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
• Mez, Adam. Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti ve İslam’ın Rönesansı, çev. Salih Şaban, 3. bs. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Michel, Thomas. “İslam’da Gayri Müslimlerin Hakları”, çev. Levent Öztürk ve Fatmatüz Zehra Kamacı, İSTEM, 1(2), 2018, 179-193.
• Morris, Ian. Dünyaya Batı Neden Hükmediyor ?, çev. Gül Çağalı Güven, 1. bs. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014.
• Pruett, Gordon E. “İslam ve Oryantalizm”, Oryantalizm Tartışma Metinleri, ed. Aytaç Yıldız, çev. Salih Akkanat, 2. bs. İstanbul: DoğuBatı Yayınları, 2014, 61-72.
• Quamar, Muddassir. “Islamic Modernism and Saudi Arabia: Confluence or Conflict”, Erişim: 30.04.2019 https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/2347798915577718?journalCode=cmea
• Ramazan, Tarık. Avrupalı Müslüman Olmak, çev. Ayşe Meral, 1. bs. İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• Rodinson, Maxime. Europe and Mystique of Islam, 2. bs. Londra: Tauris, 2002.
• Said, Edward W. Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları, çev. Berna Ülner, 5. bs. İstanbul: Metis Yayınları, 2010.
• Said, Edward W. Medya’da İslam: Gazeteciler ve Uzmanlar Dünyaya Bakışımızı Nasıl Etkiliyor?, çev. Aysun Babacan, 1. bs. İstanbul: Metis Yayınları, 2008.
• Said, Edward W. Oryantalizm: Sömürgeciliğin Keşif Kolu, çev. Selahattin Ayaz, 2. bs. İstanbul: Pınar Yayınları, 1989.
• Saliba, George. İslam Bilimi ve Avrupa Rönesansının Oluşumu, çev. Günseli Aksoy, 1. bs. İstanbul: Mahya Yayıncılık, 2011.
• Sheehi, Stephen. Islamofobia: The Ideological Campaing Against Muslims, 1. bs. New York: Clarity Press, 2011.
• Skidmore, Daniel. “Understanding the Unilateralist Turn in US Foreign Policy”, Foreign Policy, 2(3), 2005, 207-228.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, “İbn Teymiyye, Takuyyittin”, erişim: 30.04.2019, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-teymiyye-takiyyuddin
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, “Vehhabilik”, erişim: 30.04.2019, https://islamansiklopedisi.org.tr/vehhabilik
• Zeydan, Corci. İslam Uygarlıkları Cilt 1, çev.Nejdet Gök, 3. bs. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.