Samiri Tevratı'nın Kökenine Dair Araştırmalar Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 239 - 255, 31.12.2024

Fatma Gerçekcioğlu

https://doi.org/10.51490/oksident.1585352

Öz

Samiri Tevratı’nın tarihsel olarak incelenmesi, hem kutsal metinlerin geçirdiği değişim ve dönüşüm süreçlerini anlamak açısından hem de aynı bölgede neşet etmiş olsa da farklı dini yorumlara sahip toplulukların kendi kimliklerini nasıl şekillendirdiklerini anlamak açısından önem taşımaktadır. Samiri topluluğu tarafından kutsal kabul edilen bu Tevrat’ın kökenine ilişkin çeşitli teoriler bulunmaktadır. Samiriler tarafından en eski ve saygın nüshalardan biri olduğu kabul edilen Abişa Nüshası üzerinde yapılan araştırmalar bu topluluğun kutsal metinleri koruma ve nesilden nesile aktarma hususunda nasıl bir yol izlediğine dair ipuçları vermektedir.
Bu çalışmada Samiri Tevratı’nın kökenine ilişkin iddialar, Abişa Nüshası ve Ölü Deniz Yazmalarının keşfinden sonraki bilimsel araştırmalar bağlamında tarihsel olarak değerlendirilmektedir. Bu doğrultuda Samiri Tevratı’nın yazım süreci, tarihsel gelişimi ve korunma yöntemleri, Yahudi kutsal metin geleneklerinden Masoretik Metin, Septuagint ve Ölü Deniz Yazmaları gibi metinlerle karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Ölü Deniz Yazmaları Samiri Tevratı’nın kökenleri üzerine yapılan araştırmalara büyük katkı sunmaktadır. Araştırmamızda Samiri Tevratı’nın Septuagint ve Ölü Deniz Yazmaları ile olan benzerlikleri incelenirken, onun Masoretik Metin’den türetildiğine ilişkin iddialar yeniden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Samiri Tevratı, Masoretik Metin, Abişa Nüshası, Septuagint, Ölü Deniz Yazmaları, Dinler Tarihi

An Assessment of Research on the Origins of the Samaritan Pentateuch

Öz

A historical assessment of the Samaritan Pentateuch is important both for understanding the processes of change and transformation that sacred texts has been through and for exploring how communities with different religious interpretations, though originating from the same region, shape their identities. Various theories exist regarding the origins of this Torah, which is considered sacred by the Samaritan community. Research on the Abisha Scroll, regarded by the Samaritans as one of the oldest and most revered manuscripts, provides insights into the methods this community has employed to preserve and transmit its sacred texts across generations. In this study, claims concerning the origin of the Samaritan Pentateuch are evaluated historically within the context of scholarly research conducted after the discovery of the Abisha Scroll and the Dead Sea Scrolls. Accordingly, the writing process, historical development, and preservation methods of this text will be examined in comparison with Jewish sacred text traditions such as the Masoretic Text, the Septuagint, and the Dead Sea Scrolls. The Dead Sea Scrolls make a significant contribution to research on the origins of the Samaritan Pentateuch. In our study, while examining the similarities of the Samaritan Pentateuch with the Septuagint and the Dead Sea Scrolls, we will reevaluate claims that it is derived from the Masoretic Text.
Keywords: Samaritan Pentateuch, Masoretic Text, Abisha Scroll, Septuagint, Dead Sea Scrolls.

Anahtar Kelimeler

Samaritan Pentateuch, Masoretic Text, Abisha Scroll, Septuagint, Dead Sea Scrolls, History of Religions

Kaynakça

• Abu ’l-Fath. The Kitâb al-Tarikh of Abu’ l-Fath. Çev. Paul Stenhouse, Sydney: Mandelbaum Trust, 1985.
• Adam, Baki. Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yayınları, 2010.
• Adler, Elkan Nathan & Max Seligsohn. “Une Nouvelle Chronique Samaritaine”. Revue Des Etudes Juives, 44 (1902): 188-222.
• Albright, William F. “Is the Mesha Inscription a Forgery?”. The Jewish Quarterly Review, 35/3 (1945): 247-250.
• Anderson, Robert T. & Terry Giles. The Samaritan Pentateuch: An Introduction to Its Origin, History, and Significance for Biblical Studies. Atlanta: Society of Biblical Literature Press, 2012.
• Bağır, Muhammed Ali. “Sâmiriler: Köken Sorunu ve Günümüz İsrail Devleti’ndeki Yansımaları”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 13/2 (2016): 101-128.
• Bowman, John. Samaritan Documents: Relating to Their History, Religion and Life. Pittsburgh: Pickwick, 1977.
• Brindle, Wayne A. “The Origin and History of the Samaritans”. Grace Theological Journal, 5/1 (1984): 47-75.
• Castro, Federico Pérez. Séfer Abisaʻ: edición del fragmento antiguo del rollo sagrado del Pentateuco hebreo samaritano de Nablus. Madrid: C.S.I.C., 1959.
• Charlesworth, James H. “What is a Variant? Announcing a Dead Sea Scrolls Fragment of Deuteronomy”. Maarav, 16/2 (2009): 201-212.
• Comfort, Philip W. “Ölü Deniz Parşömenleri”. Çev. Muhammed Ali Bağır, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/2 (2011): 165-175.
• Crane, Oliver Turnbull. The Samaritan Chronicle or the Book of Joshua the Son of Nun. New York: John B. Alden, 1890.
• Cross, Frank Moore & Shemaryahu Talmon (ed.). Qumran and The History of the Biblical Text. Cambridge: Harvard University Press, 1975.
• Crown, Alan David. “Abisha Scroll”. A Companion to Samaritan Studies, ed. Alan David Crown v.dğr., Tübingen: J.C.B. Mohr, 1993.
• Crown, Alan David. Samaritan Scribes and Manuscripts. Tübingen: Mohr Siebeck, 2001.
• Crown, Alan David. “The Abisha Scroll of the Samaritans”. Bulletin of the John Rylands Library, 58/1 (1975): 36-65.
• Emanuel Tov. Textual Criticism of the Hebrew Bible. Minneapolis: Fortress Press, 1992.
• Eshel, Esther & Hanan Eshel. “Dating The Samaritan Pentateuch’s Compilation in Light of the Qumran Biblical Scrolls”. Emanuel: Studies in Hebrew Bible, Septuagint, and Dead Sea Scrolls in Honor of Emanuel Tov, ed. Shalom M. Paul v.dğr., VTSup 94, Leiden: Brill, 2003, 215- 240.
• Gall, August Freiherr von. Der Hebraische Pentateuch Der Samaritaner. Berlin: de Gruyter, 2011.
• Gaster, Moses. “The Chain of Samaritan High Priests”. The Journal of Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, Nisan (1909): 393-420.
• Gaster, Moses. The Samaritans, Their History, Doctrines and Literature. Londra: British Academy, 1923.
• Gesenius, Wilhelm. De Pentateuchi Samaritani origine, indole et auctoritate commentatio philologico-critica. Halle: Rengerianae, 1815.
• Geza Vermes (çev.). The Complete Dead Sea Scrolls in English. Revised Edition. Londra: Penguin Books, 2004.
• “Hebrew Manuscripts: Samaritan Pentateuch”. Erişim: 13.11.2024, https://cudl.lib.cam.ac.uk/view/MS-ADD-01846/26.
• Josephus, Flavius. Josephus: The Complete Works. Ed. ve çev. William Whiston, Nashville: Thomas Nelson Incorporated, 2003.
• Kahle, Paul Ernst. The Cairo Geniza. 2. baskı, New York: Praeger, 1960.
• Kedar, Benjamin Z. “The Frankish Period”. The Samaritans, ed. Alan David Crown, Tübingen: J.C.B. Mohr, 1989, 82-94.
• Kutluay, Yaşar. İslam ve Yahudi Mezhepleri. Ankara: Anka Yayınları, 2001.
• Lagarde, Paul de. Anmerkungen zur Griechischen Übersetzung Der Proverbien. Leipzig: Brockhaus, 1863.
• Macdonald, John. “The Discovery of Samaritan Religion”. Religion, 2/2 (Eylül 1972): 141-153.
• Meral, Yasin. Samiri’nin Buzağısı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Meral, Yasin. Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: Milel Nihal Yayınları, 2021.
• Mills, Simon. Simon Mills. A Commerce of Knowledge: Trade, Religion, and Scholarship Between England and the Ottoman Empire, c. 1600-1760. Oxford: Oxford University Press, 2020.
• Montgomery, James A. The Samaritans: The Earliest Jewish Sect: Their History, Theology and Literature. Philadelphia: The John C. Winston Co., 1907.
• Pummer, Reinhard. Samiriler: Din Tarih Gelenek. Çev. Muhammed Ali Bağır, Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2020.
• Pummer, Reinhard. The Samaritans: A Profile. Michigan: Eerdmans, 2016.
• Purvis, James D. The Samaritan Pentateuch and the Origin of the Samaritan Sect. Cambridge: Harvard University Press, 1968.
• Rendsburg, Gary A. & William M. Schniedewind. “The Siloam Tunnel Inscription: Historical and Linguistic Perspectives”. Israel Exploration Journal, 60/2 (2010): 188-203.
• Scaliger, Joseph Juste. Opus de emendatione temporum. Typis Roverianis, 1629.
• “Sefaria: a Living Library of Jewish Texts Online”. Erişim: 18.12.2024, https://www.sefaria.org/texts.
• Sezer, Ahmet. “Septuagint ve Masoretik Tevrat Metinleri Çerçevesinde Yahudi Tevrat’ı ile Samiri Tevrat’ının Karşılaştırması”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/16 ( 2019): 320-333.
• Shoulson, Mark (ed.). The Torah: Jewish and Samaritan Versions Compared. Westport: Evertype, 2008.
• Taş, Fatıma Betül. “Karai Âlim Ya‘kûb el-Kirkisânî’nin Tevrat Çevirileri Üzerine Değerlendirmeleri”. Oksident, 4/1 (2022): 75-111.
• Tejero, Emilia Fernández & Natalio Fernández Marcos. “Paul E. Kahle and Federico Pérez Castro: The Origins of the Madrid School of Biblical Text Criticism”. Sefarad, 68/1 (2008): 5-14.
• Temiztürk, Halil. Ölü Deniz El Yazmaları. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2022.
• Tov, Emanuel. Hebrew Bible, Greek Bible, and Qumran: Collected Essays. Tübingen: Mohr Siebeck, 2008.
• Tov, Emanuel. Textual Criticism of the Hebrew Bible. Minneapolis: Brill, 2001.
• Tov, Emanuel. Textual Criticism of the Hebrew Bible, Qumran, Septuagint. Leiden: Brill, 2015.
• Tsedaka, Benyamim (ed.). The Israelite Samaritan Version of the Torah: First English Translation Compared with the Masoretic Version. Grand Rapids, Mich.: Wm. B. Eerdmans Publishing Co, 2013.
• Ulrich, Eugene. “The Bible in the Making: The Scriptures at Qumran”. The Community of the Renewed Covenant: The Notre Dame Symposium on the Dead Sea Scrolls, ed. Eugene Ulrich & James Vanderkam, Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1994.
• Ulrich, Eugene. The Dead Sea Scrolls and the Developmental Composition of the Bible. Leiden: Brill, 2015.
• Vermes, Geza (ed.). Ölü Deniz Parşömenleri Kumran Yazıtları. çev. Nurfer Çelebioğlu, İstanbul: Nokta Kitap, 2005.
• Waterman, H. B. “The Siloam Inscription”. The Hebrew Student, 1/3 (1882): 52-53.
• Wright, Theodore F. “The Siloam and Simplon Tunnels”. The Biblical World, 27/6 (1906): 468-472.
• Yahuda, Abraham Shalom. “The Story of a Forgery and the Mēša Inscription”. The Jewish Quarterly Review, 35/2 (1944): 139-164.
• Yılmaz, Mustafa Selim. Kumran Yazmalarının Ahit Geleneği Çerçevesinde Değerlendirilmesi. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2013.