The Issue of Origin and Foreign Influence in Sufi Studies in the American Academy: Orientalist Legacy and Current Approaches

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 79 - 97, 30.06.2025

Alirıza Farımaz

https://doi.org/10.51490/oksident.1660881

Öz

From its inception, Orientalism employed the method of critical textual analysis , which later become foundational to Islamic studies, as they developed in parallel with biblical studies. As a natural consequence of vertical historiography, scholars have focused on tracing the historical origins of narratives, concepts and theories in the Qur'an and other classical Islamic texts by seeking them in older traditions. The primary theme that orientalist scholars have emphasised in the study of Islam is the question of origin and foreign influence. Sufism has also been regarded as one of the most important subjects of the inquiry into its origins, due to the practical and theoretical diversity it encompasses. Originally rooted in Europe, Orientalism was later adopted by the American academy, which developed in the 20th century through its scholars and narratives and became the dominant factor shaping American Islamic and Sufi studies. As a result of the transfer of prominent Orientalists such as Joseph Schacht (d. 1969), Hamilton A. R. Gibb (d. 1971), Gustave E. von Grunebaum (d. 1972) and Franz Rosenthal (d. 2003) from European universities to North American universities during and after the Second World War, the centre of Islamic studies in the West gradually shifted. After taking up positions in the fields of theology and history of religions at American universities, these names became the founding heads of centres such as Middle Eastern Studies, Near Eastern Studies and Islamic Studies, and introduced the knowledge and methods of the orientalist tradition into the American academy. In this context, this study evaluates the influences of the European Orientalist tradition on Sufi studies in the American academy, focusing on the question of origins and foreign influences. Focusing on the works of prominent scholars affiliated with the American academy who authored texts on the general history of Sufism such as William C. Chittick, John Renard, Carl W. Ernst, Alexander D. Knysh, and Nile Green, this study analyses both methodological continuities and divergences in their approaches. This study investigates how the claims of the Orientalist tradition—that Sufism derived from Christianity and was shaped by Indian, Persian, and Greek influences—were evaluated, reproduced, or transformed in the American academy. The study demonstrates that Sufi studies in the American academy generally followed Western historicist and philological methods in its early stages.Over time, however, influenced by contemporary approaches, it made extensive use of social sciences and turned to address Sufism within the framework of the internal dynamics of Islam. The study’s findings offer novel perspectives on the evolution of Sufi studies in the American academy.

Anahtar Kelimeler

Sufism , Orientalism , Historiography , Origin , Foreign Influence , Borrowing , America

Etik Beyan

This study is based on my master's thesis entitled “Historiography of Sufism in North America”, which I completed in 2023 under the supervision of Prof. Semih Ceyhan at Marmara University Institute of Social Sciences, Department of Basic Islamic Sciences, Division of Sufism.

Teşekkür

I am grateful to Burak Veysel Erman for reviewing the first version of the article and making valuable contributions.

Amerikan Akademisindeki Tasavvuf Araştırmalarında Köken ve Yabancı Etkisi Meselesi: Oryantalist Miras ve Güncel Yaklaşımlar

Öz

Oryantalizm 18. yüzyılın son dönemlerinden itibaren metinlerin eleştirel incelemesi yöntemini benimsemiş, Kitâb-ı Mukaddes araştırmalarının yanında gelişen İslam araştırmalarında da bu yöntem esas alınmıştır. Dikey tarihçiliğin doğal bir sonucu olarak da Kur’an-ı Kerim başta olmak üzere İslami ilimler alanında kaleme alınmış metinlerde geçen anlatıların, kavramların ve nazariyelerin daha eski geleneklerdeki tarihsel kökenleri üzerine yoğunlaşılmıştır. Bu doğrultuda İslam araştırmalarında üzerinde durulan birincil tema, köken ve yabancı etkisi meselesi olmuştur. Tasavvuf da içerdiği pratik ve teorik çeşitlilik göz önüne alındığında köken incelemesinin en önemli konularından biri olarak görülmüştür. Avrupa’da doğan oryantalizm 20. yüzyılda gelişen Amerikan akademisine kişiler ve anlatılar ekseninde intikal ederek buradaki İslam ve tasavvuf araştırmalarını şekillendiren başat unsur olmuştur. Avrupa üniversitelerinde görev yapan Joseph Schacht (ö. 1969), Hamilton A. R. Gibb (ö. 1971), Gustave E. von Grunebaum (ö. 1972) ve Franz Rosenthal (ö. 2003) gibi meşhur oryantalistlerin İkinci Dünya Savaşı döneminde ve sonrasında Kuzey Amerika üniversitelerine intikali neticesinde Batı’da İslam araştırmalarının merkezi değişmiştir. Bu isimler, Amerikan üniversitelerinde ilahiyat ve dinler tarihi alanlarında göreve başladıktan sonra; Orta Doğu Çalışmaları, Yakın Doğu Çalışmaları ve İslam Araştırmaları gibi merkezlerde kurucu başkanlıklar yapmış ve oryantalist geleneğin bilgi birikimini ve yöntemlerini Amerikan akademisine taşımışlardır. Bu doğrultuda çalışmamızda Amerikan akademisindeki tasavvuf araştırmalarında Kıta Avrupası oryantalist geleneğinin izleri, köken ve yabancı etkisi meselesi üzerinden değerlendirilmektedir. Bu bağlamda Amerikan akademisinde görev yapıp genel tasavvuf tarihi metinleri kaleme almış önde gelen araştırmacılardan William C. Chittick, John Renard, Carl W. Ernst, Alexander D. Knysh ve Nile Green’in çalışmalarına odaklanılarak metodolojik süreklilik ile ortaya çıkan farklılıklar incelenmiştir. Kıta Avrupası oryantalist geleneğinin temsilcileri tarafından öne sürülen tasavvufun Hıristiyanlıktan kaynaklandığı; Hint, İran ve Yunan etkileriyle şekillendiği yönündeki tezlerin Amerikan akademisinde nasıl değerlendirildiği, yeniden üretildiği, dönüştürüldüğü ve reddedildiği araştırılmaktadır. Çalışma, Amerikan akademisindeki tasavvuf araştırmalarının 19. yüzyılın ikinci yarısından 1970’li yıllara kadarki dönemde genellikle Avrupa’da gelişen tarihselci ve filolojik yöntemleri takip ettiğini göstermektedir. 1980’lerin sonrasında ve özellikle 1990’lı yıllar itibariyle çalışma alanını manevi anlamda da benimseyen yeni araştırmacıların alana dahli ve post modern çağdaş yaklaşımların da etkisiyle sosyal bilimlerden geniş biçimde istifade ederek tasavvufun İslam’ın iç dinamikleri çerçevesinde ele alınmaya başlandığı görülmektedir. Çalışmanın sonuçları, Amerikan akademisindeki tasavvuf çalışmalarının evrimi hakkında yeni bakış açıları kazandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf , Oryantalizm , Tarih Yazımı , Köken , Yabancı Etkisi , Kültürel Ödünç Alma , Amerika

Etik Beyan

Bu çalışma Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı’nda Prof. Dr. Semih Ceyhan danışmanlığında 2023 yılında tamamlanan “Kuzey Amerika’da Tasavvuf Tarihi Yazımı” başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Teşekkür

Makalenin ilk hâlini gözden geçirerek kıymetli katkılar sunan Burak Veysel Erman'a müteşekkirim.

Kaynakça

• Ahadova, Anakhanım. Rusya Şarkiyat Araştırmalarında Tasavvuf. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2024.
• Akman, Mustafa. “İbnü’l-Arabî’ye Yönelik Eleştiriler ve Mahiyeti”. Uluslararası İbnü’l Arabi Sempozyumu, Malatya, 2018.
• Wilson Cener. “Alexander Knysh”. Erişim: 12.03.2025, https://www.wilsoncenter.org/person/alexander-knysh.
• Academia. “Alexander Knysh CV | University of Michigan - Academia.edu”. Erişim: 12.03.2025, https://umich.academia.edu/AlexanderKnysh/CurriculumVitae.
• Alıcı, Mustafa. “Kutsal’a Giden Yol: Dinler Tarihi’nde Bir Metodolojik Yaklaşım veya Bir Bilim Olarak Din Fenomenolojisi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/3 (2005): 73-120.
• Altıntaş, Ömer Faruk. Alman Oryantalizminde Tasavvuf Araştırmaları Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme: Fritz Meier ve Annemarie Schimmel Örneği. Doktora Tezi, Ankara:Ankara Üniversitesi, 2024.
• Bedirhan, Muhammed. Vahdet-i Vücûdu Savunmak. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2019.
• Bertaina, David. “Islam and Christianity: Theological Themes in Comparative Perspective by John Renard”. Journal of Islamic Studies 23/3 (Eylül 2012): 385-388.
• Bilman, Şule. Annemarie Schimmel’in Tasavvuf Kültüründeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, 2004.
• Bulut, Yücel. “Oryantalizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2007, 33: 428-437.
• Burton, Howard. Religious Entrepreneurs?: A Conversation with Nile Green. Open Agenda Publishing Inc., 2021.
• Cebeci, Sevdenur. Kıta Avrupası’nda Tasavvuf Tarihi Yazımı. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2023.
• Ceyhan, Semih. “İbn Haldûn’un Sûfîlere ve Tasavvufa Bakışı: Umranda Tasavvuf İlmi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 15 [İbn Haldun Özel Sayısı I] (2006): 51-82.
• Chittick, William C. “Interview with Professor William Chittick”. Al-Mahajja 36 (2021): 218-238.
• Chittick, William C. Tasavvuf: Kısa Bir Giriş. Çev. Turan Koç, İstanbul: İz Yayıncılık, 2022.
• Çağlar, Ahmet Faruk. “William Chittick ile Gelenekselcilik, Modernite ve Tasavvuf Üzerine”. Sabah Ülkesi | Kültür-Sanat ve Felsefe Dergisi 36 (2013):40-61.
• Çift, Salih. “Tasavvuf Araştırmalarında Alman Ekolü: Tarihsel Boyut”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi VIII/18 (2007): 177-190.
• Çift, Salih. “Tasavvuf Araştırmalarında Alman Ekolü-II: Tasavvuf Alanında Çalışma Yapan Alman Oryantalistler ve Eserleri”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi VIII/19 (2007): 165-186.
• Dallal, Ahmad. “The Study of Islam in American Scholarship: The Persistence of Orientalist Paradigms”. Erişim: 27.02.2025, https://web.stanford.edu/dept/france-stanford/Conferences/Islam/Dallal.pdf.
• Demirli, Ekrem. “Tasavvuf Araştırmalarında Dönemlendirme Sorunu: Din Bilimleri ile Metafizik Arasında Tasavvufun İlim Olma Mücadelesi”. Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 2/4 (2016): 1-29.
• Derin, Süleyman. İngiliz Oryantalizmi ve Tasavvuf. İstanbul: Küre Yayınları, 2017.
• Ebû Nasr Serrâc et-Tûsî. el-Lüma’: İslam Tasavvufu. Çev. Prof. & Dr. Hasan Kâmil Yılmaz, İstanbul: Erkam Yayınları, 2019.
• Ernst, Carl W. Sufizm: İslamın Mistik Geleneğine Giriş. Çev. Gülçin Tunalı, İstanbul: Sufi Kitap, 2022.
• Ernst, Carl W. & Richard C. Martin (ed.). Rethinking Islamic Studies: From Orientalism to Cosmopolitanism. Columbia: University of South Carolina Press, 2010.
• Erzi, Mesut. Bir Kelâmcı ve Sûfî Olarak İbn Teymiyye’nin Tasavvufa Bakışı. Ankara: İlahiyat Kitap, 2022.
• Gibb, Hamilton A. R. “Pre-Islamic Monotheism in Arabia”. The Harvard Theological Review 55/4 (1962): 269-280.
• Green, Nile. Sufism: A Global History. Massachusetts: Wiley-Blackwell, 2012.
• Güney Altıntaş, Fatma Betül. “Kuzey Amerika’da İslâm Araştırmalarına Genel Bir Bakış: Hadis Çalışmaları Örneği”. Hadis Tetkikleri Dergisi X/1 (2012): 113-136.
• Haldun, İbn. Tasavvufun Mahiyeti. Çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 2019.
• Hermansen, Marcia. “The Academic Study of Sufism at American Universities”. The American Journal of Islamic Social Scinces 24/3 (2007): 24-45.
• Kara, Mustafa. İbn Teymiye’ye Göre İbn Arabi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2017.
• Karamustafa, Ahmet T. Tasavvufun Oluşumu. Çev. Nagihan Doğan, 2. Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2020.
• Kaya, Eyyüp Said. “Amerikan Üniversitelerinde İslam Hukukunun Kurumsal Varlığı”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 4 (2004): 413-436.
• Ketenci, Feyza. Erken Oryantalist Araştırmalarda Tasavvufun Menşei Problemi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2021.
• Kızıl, Fatma. Müşterek Râvî Teorisi ve Tenkidi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
• Knysh, Alexander. “Historiography of Sufi Studies in the West”. A Companion to the History of the Middle East, ed. Youssef M. Choueiri, MA: Blackwell Publishing, 2005, 106-131.
• Knysh, Alexander. “Review of Eternal Garden: Mysticism, History, and Politics at a South Asian Sufi Center”. Journal of the Royal Asiatic Society 4/1 (1994): 108-112.
• Knysh, Alexander. Sufilerin Tarihine Farklı Bir Bakış Denemesi. Çev. Ömer Saruhanlıoğlu, İstanbul: Nefes Yayınları, 2021.
• Knysh, Alexander. Tasavvuf Tarihi. Çev. Nurullah Koltaş, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
• Koltaş, Nurullah. Amerika’nın Tasavvufu Keşfi: Tarihsel Süreç ve Doktrin. 2. baskı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2020.
• Krokus, Melinda. “Review of Sufi Martyrs of Love: The Chishti Order in South Asia and Beyond”. Islamic Studies, 42/4 (2003): 729-733.
• Kurzman, Charles & Carl W. Ernst. “Islamic Studies in U.S. Universities”. Review of Middle East Studies 46/1 (2012): 24-46.
• Kuşeyrî, Abdulkerim. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyri Risalesi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2003.
• Mahdi, Muhsin. “The Study of Islam, Orientalism and America”. Mapping Islamic Studies: Genealogy, Continuity and Change, ed. Azim Nanji, Berlin, Boston: De Gruyter, 2011, 149-180.
• Martin, Richard C. “Islamic Studies in the American Academy: A Personal Reflection”. Journal of the American Academy of Religion 78/4 (2010): 896-920.
• McCarus, Ernest. “Amerika Birleşik Devletleri’nde Arap Dili Araştırmaları Tarihi”. Çev. Yılmaz Özdemir, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/22 (2002): 81-93.
• Mujiburrahman. “The Phenomenological Approach In Islamic Studies: An Overview of a Western Attempt to Understand Islam”. The Muslim World 91/3-4 (2001): 425-450.
• Nicholson, Reynold A. “A Historical Enquiry concerning the Origin and Development of Sufiism, with a List of Definitions of the Terms ‘Ṣúfí’ and ‘Taṣawwuf,’ Arranged Chronologically”. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (1906):303-348.
• Özkan, Senail. “Schimmel, Annemarie”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2009, 36: 229-231.
• Özveren, Aysun. Letâif ve Çakralar: İslam Tasavvufu ve Hint Mistisizmine Göre Mukayesesi. İstanbul: Kdy Akademi, 2024.
• Renard, John. Crossing Confessional Boundaries: Exemplary Lives in Jewish, Christian, and Islamic Traditions. Oakland, California: University of California Press, 2020.
• Renard, John. “Curriculum Vitae - Abbreviated”. Erişim: 11.03.2025, https://www.slu.edu/arts-and-sciences/theological-studies/faculty/-pdf/renard-john.pdf.
• Renard, John. Friends of God: Islamic Images of Piety, Commitment, and Servanthood. Berkeley: University of California Press, 2008.
• Renard, John. Historical Dictionary of Sufism. Second Edition. Lanham, MD: Rowman & Littlefield, 2016.
• Renard, John. İslâm’ın Yedi Kapısı. Çev. Nurullah Koltaş, İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
• Rosenthal, Franz. Felsefe ile Tasavvuf Arasında İbnü’l-Arabî. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2021.
• Schacht, Joseph. “Foreign Elements in Ancient Islamic Law”. Journal of Comparative Legislation and International Law 32/3/4 (1950): 9-17.
• Schimmel, Annemarie. Doğudan Batıya. Çev. Ömer Enis Akbulut, İstanbul: Sufi Kitap, 2017.
• Sedgwick, Mark. Against the Modern World: Traditionalism and the Secret Intellectual History of the Twentieth Century. New York: Oxford University Press, 2004.
• Tatar, Volkan. İbn Teymiyye’nin Vahdet-i Vücud Anlayışına Dair Ontolojik Eleştirileri. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi, 2023.
• UCLA Department of History. “Nile Green”.Erişim: 12.03.2025, https://history.ucla.edu/person/nile-green/.
• Uğraş, Yasin. Fransız Oryantalizmi ve Tasavvuf. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, 2019.
• Waardenburg, Jacques. “Din Bilimlerinin Tarihçesi”. Çev. Ramazan Adıbelli, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16 (2004): 281-295.
• William Chittick. “William C. Chittick – Biography”. Erişim: 11 Mart 2025, http://www.williamcchittick.com/#about.
• William Chittick. “CV – William C. Chittick”. Erişim: 11.03.2025, http://www.williamcchittick.com/cv/.
• Yaman, Hikmet. “İsmi Olmayan Bir Hakikatten Hakikati Olmayan Bir İsme Varan Yolculuk: Oryantalist Çalışmalarda Tasavvufun Menşeine Dair Tartışmalar Üzerine Bir Değerlendirme”. AKADEMİAR: Akademik İslâm Araştırmaları Dergisi 1 (2016): 15-48.
• Yıldız, Muharrem & Mehmet Mekin Meçin. “Din Fenomenolojisi ve Belli Başlı Öncüleri”. EKEV Akademi Dergisi 53 (2012): 247-278.