Bazı Kaynak Sularında Radon Konsantrasyonlarının ve Etkin Doz Değerlerinin Belirlenmesi

Yıl 2023, , 462 - 475, 10.03.2023

Halime Kayakökü

https://doi.org/10.47495/okufbed.1114566

Öz

Bu çalışmada, Malatya ilinde çeşitli bölgelerden alınan kaynak sularında, radon konsantrasyonları (CRn), sindirim ve solunum başına ortalama yıllık etkin doz değerleri (Eing ve Einh) ile toplam yıllık etkin doz miktarları (ET) ve midenin maruz kaldığı yıllık etkin doz miktarları (SED) hesaplanmıştır. Bu amaçla, CR-39 pasif nükleer iz detektörleri kullanılmış ve radon konsantrasyonları kapalı kutu tekniği ile belirlenmiştir. Çalışmada, CRn değerleri 0,051 Bq/L ile 0,746 Bq/L aralığında değişmekte olup, ortalama değer 0,307 Bq/L olarak hesaplanmıştır. Beypınarı su örneği için; Eing, Einh, ET ve SED ifadelerinin en yüksek doz değerleri sırasıyla, 1,906 μSv/y, 1,880 μSv/y, 3,786 μSv/y ve 0,229 μSv/y olarak hesaplanmıştır. Yıllık etkin doz miktarlarının tamamı için hesaplanan değerler, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Avrupa Komisyonu (AK) tarafından önerilen sınır değerin (100 μSv/y) altında bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

CR-39, Kaynak suyu, Radon, RadoSYS, Yıllık etkin doz

Determination of Radon Concentrations and Effective Dose Values in Some Spring Waters

Öz

In the present study, radon concentrations (CRn), average annual effective doses per digestion and inhalation (Eing and Einh) with total annual effective doses (ET) as well as annual effective doses to the stomach (SED) were calculated in spring waters taken from various regions in Malatya province. For this purpose, CR-39 passive nuclear tracks detectors were used and radon concentrations were determined by the sealed can technique. In this study, CRn values ranged between 0,051 Bq/L and 0,746 Bq/L and the average value was calculated as 0,307 Bq/L. The highest values for Eing, Einh, ET and SED were calculated for Beypınarı water sample as 1,906 μSv/y, 1,880 μSv/y, 3,786 μSv/y and 0,229 μSv/y, respectively. The calculated values for all annual effective doses were found to be below the limit value (100 μSv/y) which is recommended by World Health Organization (WHO) and European Comission (EC).

Anahtar Kelimeler

CR-39, Spring water, Radon, RadoSYS, Annual effective dose

Kaynakça

• Akram M., Khattak N., Iqbal A., Qureshi A., Ullah K., Qureshi I. Measurement of radon concentration in dwellings of Skardu city, Pakistan. Radiation Measurement 2005; 40: 695–698.
• Alp MS. Batman ilindeki sularda radon konsantrasyonunun tayini. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, sayfa no: 99, Bingöl, Türkiye, 2014.
• Bal SŞ., Kılıç Ö., Gönültaş, F. Bitlis kaynak sularında radon konsantrasyonunun belirlenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2017; 21(3): 302-306.
• Baykara O., Doğru M. Measurements of radon and uranium concentration in water and soil samples from East Anatolian active fault systems (Turkey). Radiation Measurements 2006; 41: 362-367.
• Çetinkaya H. Kütahya ili içme sularında radon ve radyum miktarlarının belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, sayfa no: 84, Dumlupınar, Türkiye, 2009.
• Doğru M., Bingöl A F., Aksoy E., İnceöz M., Baykara O., Külahci F., Şahin S. Doğu Anadolu Fay Sistemi (DAFS) Üzerinde Radon Gazı Hareketlerinin İzlenmesi, TÜBİTAK Projesi, Fırat Üniversitesi, Proje No: 104Y158, 2008.
• Gündoğan A. Kilis ili sularında radon gazı ölçümü. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, sayfa no: 65, Kilis, Türkiye, 2016.
• IAEA. International Atomic Energy Agency. Specification of Radionuclide Content in Comities Requiring Regulation for Purposes of Radiation Protection Safety Guide, 2002.
• ICRP. International Commission on Radiological Protection. Protection Against Radon-222 at Home and at Work. Pergamon Press ICRP Publication 1993; No:65, pp. 45.
• Jobbágy V., Altzitzoglou T., Malo P., Tanner V., Hult M. A brief overview on radon measurements in drinking water. Journal of Environmental Radioactivity 2017; 173: 18-24.
• Karahan G. İstanbul’un çevresel doğal radyoaktivitesinin tayini ve doğal radyasyonların yıllık etkin doz eşdeğeri. İstanbul Teknik Üniversitesi Nükleer Enerji Enstitüsü Doktora Tezi, sayfa no: 134, İstanbul, Türkiye, 1997.
• Muhammad S., Ullah R., Turab SA., Khan MY., Khattak NM., Khan MA. Radon concentration in drinking water and soil after the September 24, 2019, Mw 5.8 earthquake, Mirpur, Azad Jammu and Kashmir: an evaluation for potential risk. Environmental Science and Pollution Research 2020; 27: 32628–32636.
• Nagda NL. Radon: prevalence, measurements, health risks and control. Philadelphia PA: ASTM, 1994.
• Ozan SS., Ekinci CE. Yapılarda Radon Fenomeni ve Radon-Sağlık İlişkisi. e-Journal of New World Sciences Academy 2011; 6 (4): Article Number: 1A0266.
• Prasad G., Prasad Y., Gusain GS., Ramola RC. Measurement of radon and thoron levels in soil, water and indoor atmosphere of Budhakedar in Garhwal Himalaya, India. Radiation Measurements 2008; 43: 375–379.
• RadoSYS. RadoSYS Radometer 2000 User Manual 2011. Hungary.
• Sajo-Bohus L., Gomez J., Capote T., Greaves ED., Herrera O., Salazar V., Smith A. Gross alpha radioactivity of drinking water in Venezuela. Journal of Environmental Radioactivity 1997; 35(3): 305-312.
• Salih FN., Jaafar MS. The optimum time of etching proved the sensitivity of the CR-39 detector. International Journal of Scientific and Engineering Research 2012; 3(9): 1–8.
• Saroğlu F., Güner Y. Doğu Anadolu’nun Jeomorfolojik Gelişimine Etki Eden Öğeler: Jeomorfoloji, Tektonik, Volkanizma İlişkileri. TJK Bülteni 24 sf. 39-50, Ankara, 1981.
• Srinivasa E., Rangaswamy DR., Suresh S., Reddy KU., Sannappa J. Measurement of ambient gamma radiation levels and radon concentration in drinking water of Koppa and Narasimharajapura taluks of Chikmagalur district, Karnataka, India. Radiation Protection and Environment 2018; 41(1): 20-25.
• Şahin S. Sivrice Fay Zonundaki radon değişimi ve doğal radyoaktivite. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, sayfa no: 133, Elazığ, Türkiye, 2009.
• Şengün MT., Günek H., Küçük A. Polat Ovasında (Malatya) Jeomorfolojik Birimlerle Arazi Kullanımı Arasındaki İlişkiler. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 13-14 Ekim 2016, Ankara.
• UNSCEAR. United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation. Sources and Effects and Risk of Ionizing Radiation, Report to the General Assembly with Scientific Annexes, United Nation, 1993.
• UNSCEAR. United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation. Sources and effects of ionizing radiation. Report to the general assembly, with scientific annexes, United Nations, New York, 2008.
• USEPA. United States Environmental Protection Agency. Proposed Radon in Drinking Water Regulation. DC, EPA: 600/R-09/ 052F, 2011.
• Yalçın M., Doğru M., Canbazoğlu C. The gross alpha and beta radioactivity of drinking water stores of Malatya (Turkey) city centre. Balkan Physics Letters, BPL 2003; 11 (1): 1-4.
• WHO. World Health Organization. Guidelines for drinking water quality Recommendations 2004; 1: 206-209.
• WHO. Guidelines for drinking water quality: incorporating first addendum. Vol. 1, recommendations, (3rd ed.), chapter 9: radiological aspects. Geneva: World Health Organization, 2006.
• WHO. World Health Organization. Guidelines for drinking-water quality. Gutenberg, Għaxaq, 2011.