Görgü Pb-Zn Yatağı Civarındaki Maden Atıklarının Yüzey ve Yeraltı Sularına Etkisi (Malatya-Türkiye)

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 3, 283 - 303, 15.12.2021

Muhammed Kutluhan Suroğlu Hatice Kara Leyla Kalender

https://doi.org/10.47495/okufbed.899936

Öz

Bu çalışma ile Görgü (Malatya) Pb-Zn yatağı çevresinde yer alan yüzey ve yer altı sularının element derişimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Önceki çalışmalarda yatak civarında toprak, pasa ve bitki jeokimya çalışmaları yapılmış olup, cevherleşmelerin etkileri araştırılmıştır. Ancak yüzey ve yeraltı suları çalışılmamıştır. Bu çalışma ile, aynı bölgeden alınan farklı suların kimyasal ve fiziksel özellikleri incelenmiş ve cevherleşme etkileri araştırılmıştır. Yedi farklı noktadan alınan su örnekleri, İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik (İTASHY) açısından değerlendirildiğinde; Elemendik Gölet suyu ve Pb-Zn yatağının 500 m altı keson kuyu suyunun, Toplam Koliform bakteri içeriğinin hayvansal atıklar nedeniyle yüksek olduğu belirlenmiştir. Keson kuyu örneğinin, Fe ve Cu içeriklerinin, karşılaştırılan standarda göre iki kat daha fazla, iletkenlik ve bulanıklık değerleri ise 602μS/cm ve 1,91 NTU ile ölçülen en yüksek değerler olduğu belirlenmiştir. Yüksek element derişimine sahip toprak ve pasa örneklerinin, aynı örnek noktalarından alınan su örneklerini etkilediği düşünülmektedir. Su örnekleri içerisindeki yüksek metal içeriğinin, Pb-Zn yatağı ve onun pasalarının ayrışması sonucu, kolay çözülebilen iyonların sular içerisine taşındığı ve anyonik kompleks ve birçok iyonik bileşikler oluşturarak zenginleşmiş olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Malatya,, Pb-Zn yatakları, Su kimyası

Kaynakça

• [1] Kalender L., Kırat G., Bölücek C., Sağıroğlu A. Görgü (Malatya-Türkiye) Pb-Zn Yatağının Eski İmalat Pasalarının Jeokimyası, Türkiye Jeoloji Bülteni 2009; 52(2): 239-254.
• [2] Varoş S., Şekerci M. Korkuteli İlçe Merkezi (Antalya) Su Kaynaklarının Su Kalite İndeks (Wqı) Yöntemi İle Değerlendirmesi, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi 2018; 6(1):74-86.
• [3] Günhan Ö. Yeraltı Sularının Kalitesinin Değerlendirilmesi Açısından Uygun Bir Metodoloji Araştırması, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Uzmanlık Tezi, 113, 2014, Ankara.
• [4] MTA. Malatya-Yeşilyurt-Görgü Köyü Zn-Pb-Ba Yatağı Maden Jeolojisi Raporu, Rapor No 8228, Maden Etüt Ve Arama Dairesi Başkanlığı 1987.
• [5] Önal M., Tuzcu N., Helvacı C. Geological setting, mineralogy an origin of the Cafana (Malatya) Zn-Pb sulfide and carbonate deposit, E Anatolia, Turkey, in: Int. Earth Sci. Congress on Aegean Regions, Proceedings, ed: M. Y. Savasçın and A. H. Eronat, Izmir, D. E. University 1990; 1, 52-58.
• [6] Cengiz R., Yılmaz H., Türkyılmaz B. Malatya-Yeşilyurt-Cafana (Görgü) yakınındaki Çinkur’a Ait ÖİR:671 ve ÖİR:1714 Nolu Ruhsat Sahaları Ara Raporu, Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü 1999, Ankara.
• [7] Sağıroğlu A. Cafana (Görgü) Malatya karbonatlı Pb-Zn yatakları, C.Ü. Mühendislik Fakültesi Dergisi, Seri A- Yerbilimleri 1988; 5(1):3-13. [8] Güdücü A. 1:100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi, Malatya L40 paftası, Yüksek lisans semineri (Yayınlanmamış), Fen Bilimleri Enstitüsü 1994.
• [9] Kırat G. Görgü (Yeşilyurt) Pb-Zn Madeni Çevresinde Yetişen Pb-Zn-Cd Akümülatör, Maden Teknik Arama Dergisi 2017; 155, 161-173. [10] Kırat G. Görgü (Yeşilyurt) Pb-Zn yatakları ve çevresindeki metallerin bitkilere yansımaları Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri, Doktora Tez 2009; 288. [11] Demirela G, Akıska S., Sayılı İS., Kuşçu İ. Çataltepe (Lapseki-Çanakkale) Pb-Zn±Cu±Ag Yatağı’nın Jeolojisi ve Alterasyon Özellikleri, Deposit Yerbilimleri 2014; 35(2):109-136.
• [12] Aktaş M. Bitki Besleme ve Toprak Verimliliği, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü 1995, Ankara.
• [13] Güler Ç. Su Kalitesi Kitabı, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi, 1. Baskı, 92, 1997, Ankara.
• [14] Gray NF. Estetik Kalite, 21. İçme Suyu Kalitesi, (Ed. Mustafa Işık), Nobel Akademik Yayıncılık 2015; 519, Ankara.