Bayburt İlinde Yetişen Yabani Meyvelerin Tespiti ve Bazı İncelemeler

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 52 - 67, 10.03.2023

Abdurrahman Sefalı

https://doi.org/10.47495/okufbed.1100152

Öz

Bu çalışmada, 2019–2021 yılları arasında Bayburt ilinde tespit edilen 11 familyanın 20 cinsine ait 54 odunsu, etli, yabani meyve bulunduran takson verilmiştir. 54 taksonun 4’ü (%7,4) endemiktir. Tespit edilen taksonların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımları şöyledir; %67’si çok bölgeli ya da bölgesi bilinmeyenler, %15’i Akdeniz, %9’u İran-Turan, %7’si Karadeniz ve % 1’i ise Hirkanya-Karadeniz fitocoğrafik bölge elementidir. Alan içerisinde en fazla takson sayısına sahip familya, 30 takson ile Rosaceae (%56) olmuştur. 7 takson sayısına sahip olan Rosa en yaygın cinstir. Ayrıca 8 takson Bayburt ili için yeni kayıt olarak verilmiştir. Boz ayı (Ursus arctos Linneaus, 1758) ve kaya sansarı (Martes foina Linnaeus, 1758)’nın yabani meyve ağaçlarının yakınında dışkıları tespit edilmiştir. Bayburt şehir pazarında ise alıç (Crataegus x bornmuelleri Zabel ex K.I.Chr. & Ziel., C. orientalis Pall. ex M.Bieb. subsp. orientalis ve C. tanacetifolia (Poir.) Pers.), elma (Malus sylvestris (L.) Mill. subsp. orientalis (Uglitzk.) Browic var. orientalis), armut (Pyrus elaeagnifolia Pall. subsp. kotschyana (Boiss.) Browicz), yunuseriği (Prunus divaricata Ledeb. var. divaricata), çakal eriği (P. spinosa L.) ve kuşburnu (Rosa ssp.) türleri Bayburt şehir pazarında satılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bayburt, Yabani meyve, Flora, Rosaceae

Detection and Examination of Wild Fruits Grown in The Bayburt Province

Öz

In this study, 54 woody, fleshy, wild fruits taxon belonging to 20 genus of 11 families identified in Bayburt province between 2019—2021 were given. 4 of 54 taxons (7,4%) are endemic. The distribution of detected taxons according to phytogeographical regions is as follows; 67% are multi-region or unidentified, 15% are Mediterranean, 9% Iran-Turan, 7% are Black Sea and 1% Hirkanya-Black Sea is the element of phytogeographical region. The family with the highest number of taxons in the area was Rosaceae (56%) with 30 taxons. Rosa with a number of 7 taxon is the most common genus. In addition, 8 taxons are given as new record for the Bayburt province. Feces were detected near wild fruit trees of the brown bear (Ursus arctos Linneaus, 1758) and rock marten (Martes foina Linnaeus, 1758). Hawthorn (Crataegus x bornmuelleri Zabel ex K.I.Chr. & Ziel., C. orientalis Pall. ex M.Bieb. subsp. orientalis and C. tanacetifolia (Poir.) Pers.), apples (Malus sylvestris (L.) Mill. subsp. orientalis (Uglitzk.), pear (Pyrus elaeagnifolia Pall. subsp. kotschyana (Boiss.) Browicz), plum (Prunus divaricata Ledeb. var. divaricata), cock plum (P. spinosa L.) and rosehip (Rosa ssp.) species are sold in the Bayburt city market.

Anahtar Kelimeler

Bayburt, Wild fruit, Rosaceae, Flora

Kaynakça

• Ambarlı, H. Analyses of human-bear conflict in Yusufeli, Artvin, Turkey. Middle East Technical University Department of Biology, Master's Thesis, Ankara 2006.
• Arınç, K. Türkiye’nin Kıyı Bölgeleri. Biyosfer Araştırmaları Merkezi, Coğrafya Araştırmaları Serisi No:102, Eser Ofset Matbaacılık, Erzurum 2011.
• Arslaner, A., Salık, MA. Geleneksel yabani meyve marmelatlarının bazı kalite nitelikleri, mineral ve ağır metal kompozisyonu. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi 2020; 8(3): 678-687.
• Birinci, S. Bayburt ilinin coğrafyası: Fiziki-beşeri-ekonomik. Bayproje Yayın, Ankara 2015.
• Cabezas-Díaz, S., Virgós, E., Lozano, J., Mangas, J. Spatial distribution models in a frugivorous carnivore, the stone marten (Martes foina): is the fleshy-fruit availability a useful predictor?. Animal Biology 2010; 60(4): 423-436.
• Çakır, Ö., Ergen, B. Assessment of wild R. pimpinellifolia L. according to mineral content and bioactive compounds. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi 2021; (25): 644-649.
• Davis, PH. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 1-9. Edinburgh Univ. Press. Edinburgh 1965-1985.
• Davis, PH., Miller RR., Tan K. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 10. Edinburgh Univ. Press. Edinburgh 1988.
• Demir, H. Bazı yabani meyve türlerinin besin değerlerinin belirlenmesi üzerinde bir araştırma. Bahçe 2002; 31(1).
• Demir, İ. An Ethnobotanical study of medicinal plants used in Hizan District (Bitlis-Turkey). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 2020; 30(4): 732-741.
• Dönmez, A. A., Yıldırımlı, Ş. Taxonomy of the genus Prunus L.(Rosaceae) in Turkey. Turkish Journal of Botany 2000; 24(3): 187-202.
• Dönmez, AA. The genus Crataegus L. (Rosaceae) with special reference to hybridisation and biodiversity in Turkey. Turkish Journal of Botany 2004; 28(1-2): 29-37.
• Duran, A., Satıl, F., Tümen, G. Balıkesir yöresinde yenen yabani meyveler ve etnobotanik özellikleri. Ot Sistematik Dergisi 2001; 8(1): 87–94.
• Feldhamer, GA., Thompson, BC., Chapman, JA. Wild mammals of North America: biology, management, and conservation. Johns Hopkins University Press, USA 2003.
• Fırat, M. Ribes aureum Pursh (Grossulariaceae); a new record for the flora of Turkey. Eurasian Journal of Forest Science 2018; 6(4): 26-31.
• Gıdık, B. Antioxidant, antimicrobial activities and fatty acid compositions of wild Berberis spp. by different techniques combined with chemometrics (PCA and HCA). Molecules 2021; 26(24): 7448.
• Gıdık, B., Akar, Z., Can, Z., Sefalı, A., Erturk, O. Determination of antioxidant, antimicrobial activities, phenolic compounds of wild Rosa L. species Bayburt, Turkey. Fresenıus Envıronmental Bulletın 2019; 28: 9973–9982.
• Güldemir, K., Çakır, Ö., Çakıroğlu, K. Yabani-Ekşi elmanın (Malus sylvestris Miller) antioksidan aktivite ve fenolik madde içeriği üzerine farklı kurutma yöntemlerinin etkisi. Fırat Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 2020; 32(1): 279-285.
• Güleryüz, M., Pırlak L., Aslantaş, R. Bazı Yabani Meyve Türlerinin Besin İçeriği. Besin Kongresi, Cilt 1 (Meyve) 1995; 287-291.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, MT. (edlr.). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul 2012.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, MT. (edlr.). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul 2012.
• Güner, A., Karabacak E., Çıngay B., Güneş F., Eker İ., Öztekin M., Keskin M., Körüklü T. Resimli Türkiye Florası. Cilt 1. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, İstanbul 2014.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. Başer, KHC. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 11. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh 2000.
• Gür, H. Anadolu Diyagonali: Bir biyocoğrafi sınırın anatomisi. Kebikec: İnsan Bilimleri İcin Kaynak Araştırmalı Dergisi 2017; (43).
• Gür, H. The Anatolian diagonal revisited: testing the ecological basis of a biogeographic boundary. Zoology in the Middle East 2016; 62: 189-199.
• Herrera, CM. Frugivory and seed dispersal by carnivorous mammals, and associated fruit characteristics, in undisturbed Mediterranean habitats. Oikos 1989; 250-262.
• IUCN Standards and Petitions Committee. Guidelines for using the IUCN Red List categories and criteria (Version 14) 2019.
• IUCN. IUCN Red List Categories and Criteria: Version 3.1. Second edition, Gland, Switzerland and Cambridge, UK 2012
• Kadıoğlu, S., Kadıoğlu, B., Sezer, KK. Ethnobotanical properties of natural plant in Kop Pass (Bayburt/Turkey). Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma 2021; 14(2): 264-276.
• Li, Y., Zhang, JJ., Xu, D. P., Zhou, T., Zhou, Y., Li, S., Li, HB. Bioactivities and health benefits of wild fruits. International Journal of Molecular Sciences 2016; 17(8): 1258.
• Papakosta, M., Kitikidou, K., Bakaloudis, D., Vlachos, C. Dietary variation of the stone marten (Martes foina): A meta-analysis approach. Wildlife Biology in Practice 2014; 10(2): 85-101.
• Satıl, F., Tümen, G., Dirmenci, T., Çelik, A., Yılmaz, ARI., Malyer, H. Kazdağı Milli Parkı ve Çevresinde Balıkesir Etnobotanik Envanter Çalışması 2004-2006. Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 2007; (5): 171-199.
• Shiels, AB. Frugivory by introduced black rats (Rattus rattus) promotes dispersal of invasive plant seeds. Biological Invasions 2011; 13(3): 781-792.
• Smythe, N. Competition and resource partitioning in the guild of Neotropical terrestrial frugivorous mammals. Ann. Rev. Ecol. Syst 1986; 17: 169-188.
• Stiles, EW. Animals as seed dispersers. Seeds: The Ecology of Regeneration in Plant Communities 2000; 2: 111-124.
• The International Plant Names Index (IPNI). http://www.ipni.org, (erişim tarihi: 20.02.2022) 2008.
• The Plant List. http://www.theplantlist.org, (erişim tarihi: 20.02.2022) 2010.
• Williams, PA., Karl, BJ., Bannister, P., Lee, WG. Small mammals as potential seed dispersers in New Zealand. Austral Ecology 2000; 25(5): 523-532.
• Yıldız, B., Aktoklu, E. Bitki Sistematiği İlkel Karsal Bitkilerden Bir Çeneklilere. Palme yayıncılık, Ankara 2010.
• Zengin, Z. Gümüşhane yöresinde etnobotanik bir çalışma. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman mühendisliği Anabilim Dalı, Trab