Türkiye’de Tarım, Yenilenebilir ve Yenilenemez Enerji Tüketimi, Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi ve CO2 Emisyonu İlişkisi: ARDL Analizi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 2154 - 2170, 04.12.2023

Tuğçe Dallı , Esra Kütükçü

https://doi.org/10.47495/okufbed.1173480

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de karbondioksit emisyonu, yenilenebilir ve yenilenemez enerji tüketimi, ekonomik büyüme, reel tarımsal katma değer, doğrudan yabancı sermaye girişi ve finansal gelişme arasındaki ilişki 1974-2019 dönemine ait yıllık veriler kullanılarak test edilmiştir. Durağanlık sınaması için geleneksel ADF (Augmented Dickey Fuller) ve PP (Phillips Peron) birim kök testi, eş bütünleşme ilişkisi için ARDL sınır testi tercih edilmiştir. ADF ve PP birim kök testi bulgularına göre doğrudan yabancı sermaye girişi hariç tüm değişkenler %1 anlamlılık düzeyinde birinci mertebede durağandır. ARDL bulgularına göre gerek kısa gerekse de uzun dönemde reel GSYH ve yenilenemez enerji tüketiminin karbondioksit emisyonunu artırdığı, reel GSYH’nin karesi ve yenilenebilir enerji tüketiminin ise karbondioksit emisyonunu azalttığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla incelenen dönemde Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezi geçerlidir.

Anahtar Kelimeler

Çevresel Kuznets Hipotezi, Birim Kök Testi, ARDL Sınır Testi

The Relationship between Agriculture, Renewable and Non-Renewable Energy Consumption, Foreign Direct Investment and CO2 Emissions in Turkey: ARDL Analysis

Öz

In this study, the relationship between carbon dioxide emissions, renewable and non-renewable energy consumption, economic growth, real agricultural value added, foreign direct investment and financial development in Turkey was tested using annual data for the 1974-2019 period. Traditional ADF (Augmented Dickey Fuller) and PP (Phillips Peron) unit root test were preferred for the test of stationarity, and ARDL bounds test was preferred for the cointegration relationship. According to the ADF and PP unit root test results, all variables are stationary at the 1% significance level, except for foreign direct investment. According to ARDL findings, it has been determined that real GDP and non-renewable energy consumption increase carbon dioxide emissions in both the short and long-term, while the square of real GDP and renewable energy consumption decrease carbon dioxide emissions. Therefore, the Environmental Kuznets Curve Hypothesis is valid in the examined period.

Anahtar Kelimeler

Environmental Kuznets Curve Hypothesis, Unit Root Test, ARDL Bound Test

Kaynakça

• Albayrak, E.N., Gökçe, A. Ekonomik Büyüme ve Çevresel Kirlilik İlişkisi: Çevresel Kuznets Eğrisi ve Türkiye Örneği. Social Sciences Research Journal, 2015; 4(2): 279-301.
• Ang, J.B. CO2 Emissions, Energy Consumption, and Output in France. Energy Policy, 2007; 35(10): 4772-4778.
• Arı, A., Zeren, F. CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Analizi. Yönetim ve Ekonomi, 2011; 18(2): 37-47.
• Atıcı, C., Kurt, F. Türkiye'nin Dış Ticareti ve Çevre Kirliliği: Çevresel Kuznets Eğrisi Yaklaşımı. Tarım Ekonomisi Dergisi, 2007; 13(2): 61-69.
• Bozkurt, C., Okumuş, İ. Türkiye’de Ekonomik Büyüme, Enerji Tüketimi, Ticari Serbestleşme ve Nüfus Yoğunluğunun CO2 Emisyonu Üzerindeki Etkileri: Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Analizi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015; 12(32): 23-35.
• BP. Statistical Review of World Energy. London, UK, 2021.
• Choi, E. A., H., Yongsung, C. An Empirical Study of The Relationships between CO2 Emissions, Economic Growth and Openness. 2010; IZA Discussion Papers 5304, Institute of Labor Economics (IZA).
• Çetin, M., Saygın, S. Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezi’nin Ampirik Analizi: Türkiye Ekonomisi Örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 2019; 26(2): 529-546.
• Dam, M.M., Karakaya, E., Bulut, Ş. Çevresel Kuznets Eğrisi ve Türkiye: Ampirik Bir Analiz. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi EYİ 2013 Özel Sayısı, 2013; 85-96.
• Destek, M. A. Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Türkiye İçin İncelenmesi: Stirpat Modelinden Bulgular. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 2018; 19(2): 268-283.
• Dickey, D. A., Fuller, W.A. Likelihood Ratıo Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 1981; 49(4): 1057-1072.
• Granger, C. J. G., Newbold, P. Spurious Regression in Econometrics. Journal of Econometrics, 1974; 2(2): 111-120.
• Grossman, G. M., Krueger, A. B. Environmental Impacts of A North American Free Trade Agreement. National Bureau of Economic Research, 1991.
• Grossman, G.M., Krueger, A.B. Economic Growth and The Environment, The quarterly. Journal of Economics, 1995; 110(2): 353-377.
• Guha, R. Environmentalism: A Global History. Longman, USA: Pearson, 2000.
• Güzel, F. Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Türkiye Ekonomisinde Geçerliliğinin Ampirik Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 2021; (30): 59-76.
• Jalil, A., Mahmud, S.F. Environment Kuznets Curve for CO2 Emissions: A Cointegration Analysis for China. Energy Policy, 2009; 37(12): 5167-5172.
• Jebli, M. B., Youssef, S. B. The Role of Renewable Energy and Agriculture in Reducing CO2 Emissions: Evidence for North Africa Countries. Ecological Indicators, 2017; 74: 295-301.
• Karaş, G., Karaş, E. Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişki: Türkiye Özelinde Ekonometrik Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2017; 10/Özel Sayı: 27-46.
• Kuznets, S. Economic Growth and Income Inequality. The American Economic Review, 1955; 45(1): 1-28.
• Lau, L. S., Choong, C. K., Eng, Y. K. Investigation of The Environmental Kuznets Curve for Carbon Emissions in Malaysia: Do Foreign Direct Investment and Trade Matter?. Energy Policy, 2014; 68: 490-497.
• Lebe, F. Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezi: Türkiye İçin Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2016; 17(2): 177-194.
• Liu, X., Zhang, S., Bae, J. The Impact of Renewable Energy and Agriculture on Carbon Dioxide Emissions: Investigating The Environmental Kuznets Curve in Four Selected ASEAN Countries. Journal of Cleaner Production, 2017; 164: 1239-1247.
• MacKinnon, J.G. Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration Tests. Journal of Applied Econometrics, 1996; 11: 601-618.
• Newey, W.K., West, K.D. A Simple, Positive Semi-Definite, Heteroskedasticity and Autocorrelation Consistent Covariance Matrix. Econometrica, 1987; 55(3): 703-708.
• Okumuş, İ. Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Tüketimi, Tarım ve CO2 Emisyonu İlişkisi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 2020; 6(1): 21-34.
• Örnek, İ., Türkmen, S. Gelişmiş ve Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezi’nin Analizi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2019; 28(3): 109-129.
• Perron, P. Testing for a Unit Root in a Time Series with a Changing Mean. Journal of Business & Economic Statistics, 1990; 8(2): 153-162.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. An Autoregressive Distributed-Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis. Econometric Society Monographs, 1998; 31: 371- 413.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., Smith, R. J. Bounds Testing Approaches to The Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 2001; 16(3): 289- 326.
• Phillips, C.B. P., Perron, P. Testing for A Unit Root in Time Series Regressions. Biometrika, 1988; 75(2): 335-346.
• Seldon, T., Song, D. Environmental Quality and Development: Is There a Kuznets Curve for Air Pollution Emissions?. Journal of Environmental Economics and Managment, 1994; 27: 147-162.
• Shahbaz, M., Lean, H.H. Does Financial Development Increase Energy Consumption? The Role of Industrialization and Urbanization in Tunisia. Energy Policy, 2012; 40: 473-479.
• Waheed, R., Chang, D., Sarwar, S., Chen, W. Forest, Agriculture, Renewable Energy, and CO2 Emission. Journal of Cleaner Production, 2018; 172: 4231-4238.
• Wang, S. S.,Zhou ,D. Q., Zhou, P., Wang, Q. W. CO2 Emissions, Energy Consumption and Economic Growth in China: A Panel Data Analysis. Energy Policy, 2011; 39: 4870-4875.
• WDI. World Development Indicators, World Bank, 2021.
• Zhang, X., Cheng, X. Energy Consumption, Carbon Emissions, and Economic Growth in China. Ecol. Econ., 2009; 68(10): 2706-2712.