Adıyaman ve Iğdır İlleri’nde Tüketicilerin Su Ürünleri Tüketim Tercihlerinin Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 5, 2374 - 2392, 10.12.2024

Naime Filiz Karadaş , Köksal Karadaş , Hakan Duman

Öz

Bu çalışmanın amacı Adıyaman ve Iğdır illerinde su ürünleri tüketiminde tüketici tercihleri ve bu tercihler üzerinde etkili olan unsurları belirlemektir. Çalışmada kullanılan veriler Basit Tesadüfi Örnekleme Yığın Oran Tahmini Yöntemine göre belirlenen 400 adet tüketici ile yüz yüze yapılan anketlerden elde edilmiştir. Tüketicilerin demografik verileri yanında su ürünleri tercihlerini etkileyen faktörler tespit edilmeye çalışılmış olup bu kapsamda frekans tabloları, Chi-Square ve Mann-Whtiney U testi ile Fisher Kesin Testi, Post Hoc Testi ve Mozaik Grafikleri yapılmıştır. Araştırma sonuçlara göre çalışmaya katılan tüketicilerin %53’ü erkek, %50’si yükseköğretim düzeyinde eğitime sahip, aile başı ortalama 4,75 birey ve %54’ü 6000 TL’nin altına aylık gelire sahiptirler. Tüketicilerin %86’sı daha çok tavuk eti ve kırmızı et tüketirken, %33’üne göre balıketi diğer etlere göre pahalı, %62’si ayda bir defa veya daha uzun sürede ve %55’i sağlıklı olduğu için balık tüketmekte olup, %72’si balığı pazar yeri ve balık halinden almaktadırlar. Çalışmaya katılanların %54’ü balığın tazeliğini deri parlaklığı ve gözlerin durumundan anlamakta, %62’si balık alırken tazelik ve lezzetine dikkat etmekte, %59’u kış mevsiminde, %56’sı aylık 1-3 kg ve %81’i balığı taze olarak tüketmektedirler. Adıyaman’da daha çok kırmızı et, Iğdır’da ise daha çok tavuk eti tüketilirken her iki ilde eğitim seviyesinin artmasının balık eti tüketimini artırdığı görülmektedir. Ayrıca Adıyaman’da daha çok alabalık, Iğdır’da ise hamsi tercih edilmektedir. Tüketicilerin %40’ı balık faydaları hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir ve %58’i yeterli miktar ve çeşitte taze balık bulamadıklarını ve %62’si ise balık satışları için balık çarşısı kurulmasını istemektedirler. Tüketicilerin balık tüketiminin faydaları hakkında yeterli bilgiye sahip olmaları sağlanmalı, bölgede yeterli miktar ve çeşitte taze balık satışlarının yapılacağı balık çarşısı kurulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Su ürünleri, Tüketici tercihleri, Adıyaman, Iğdır, Balık

Determination of Consumers' Fisheries Consumption Preferences in Adıyaman and Iğdır Provinces

Öz

The aim of this study is to determine consumer preferences in fisheries consumption in Adıyaman and Iğdır provinces and the factors affecting these preferences. The data used in the study was obtained from face-to-face surveys with 400 consumers determined according to the Simple Random Sampling Mass Rate Estimation Method. In addition to demographic data of consumers, factors affecting seafood preferences were tried to be determined, and in this context, frequency tables, Chi-Square and Mann-Whtiney U tests, Fisher Exact Test, Post Hoc Test and Mosaic Graphs were made. According to the research results, 53% of the consumers participating in the study are male, 50% have a higher education level, an average of 4.75 individuals per family, and 54% have a monthly income below 6000 TL. While 86% of consumers consume more chicken and red meat, 33% believe fish is expensive compared to other meats, 62% consume fish once a month or longer, 55% consume fish because it is healthy, and 72% They buy fish from markets and fish markets. 54% of the participants of the study understand the freshness of the fish from the brightness of the skin and the condition of the eyes, 62% pay attention to the freshness and taste when buying fish, 59% buy it in the winter season, 56% buy it 1-3 kg monthly and 81% consume it fresh. While more red meat is consumed in Adıyaman and more chicken meat in Iğdır, it is seen that the increase in the education level in both provinces increases the consumption of fish meat. In addition, trout is preferred in Adıyaman and anchovy is preferred in Iğdır. 40% of consumers do not have sufficient information about the benefits of fish, 58% say they cannot find fresh fish in sufficient quantity and variety, and 62% want a fish market to be established for fish sales. Consumers should be provided with sufficient information about the benefits of fish consumption, and a fish market should be established in the region where fresh fish will be sold in sufficient quantity and variety.

Anahtar Kelimeler

Fisheries, Consumer preferences, Adıyaman, Iğdır, Fish

Kaynakça

• Abikoğlu DA., Azabaoğlu MÖ., Unakıtan G. Tekirdağ ilinde balık tüketim eğilimlerinin belirlenmesi. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences 2015; 1(1): 69-75.
• Adıgüzel F., Sayılı M., Oruç Büyükbay E. Tokat ili Almus ilçesinde ailelerin balık tüketim durumları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2009; 26(2): 35-43.
• Agresti A. An introduction to categorical data analysis. 2th ed. Hoboken; NJ: John Wiley & Sons; 2007.
• Anonim. Tüketici profili ve bilinç düzeyi araştırma raporu. Türkiye Tüketicinin korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü. Ankara. Kakan Matbaacılık. https://ticaret.gov.tr/data/5cca9f5c13b8760c08096092/17-12-2018%20tuketici%20baski.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2023). 2018.
• Anonim. T. C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. İpekyolu Kalkınma Ajansı. https://www.ika.org.tr/bolgemiz/adiyaman/nufus (Erişim Tarihi: 12.10.2023). 2020.
• Aydın M., Karadurmuş U. Trabzon ve Giresun bölgelerindeki su ürünleri tüketim alışkanlıkları. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi 2013; 3(9): 57-71.
• Balaban BD. Bursa Bölgesindeki tüketicilerin su ürünleri tüketim alışkanlıklarının araştırılması. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, sayfa no:55, Bursa, Türkiye, 2023.
• Beasley TM., Randall ES. Multiple regression approach to analyzing contingency tables: post hoc and planned comparison procedures. The Journal of Experimental Education 1995; 64(1): 79–93. https://doi.org/10.1080/00220973.1995.9943797
• Benjamini Y., Hochberg Y. Controlling the false discovery rate: a practical and powerful approach to multiple testing. Journal of the Royal Statistical Society 1995; Series B, (57): 289-300.
• Bulut OD., Çelik Kaysim Z., Karadaş K. Determination of consumers’ fresh fruit and vegetable (ffv) purchasing preferences during the covid-19 pandemic period: The case of Turkey. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2022; 59(4): 567-577.
• Binici A., Kurtkaya G. Soğukta depolama yöntemlerinin su ürünleri kalitesine etkileri. Bilim ve Gençlik Dergisi 2014; 2(2): 23-40.
• Carlucci D., Nocella G., De Devitiis B., Viscecchia R., Bimbo F., Nardone G. Consumer purchasing behaviour towards fish and seafood products. patterns and ınsights from a sample of ınternational studies. Appetite 2015; 84: 212–227.
• Çiçek E., Akgün H. İlhan S. Elâzığ ili balık eti tüketim alışkanlığı ve tercihinin belirlenmesi. Yunus Araştırma Bülteni 2014; (1): 3-11.
• Çolakoğlu FA., İsmen A., Özcan Ö., Çakır F., Yığın Ç., Ormancı HB. Çanakkale ilindeki su ürünleri tüketim davranışlarının değerlendirilmesi. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 2006; 23(1-3): 387-392.
• Deniz B. Kayseri ilinde balık tüketimi ve tüketici tercihlerinin araştırılması. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, sayfa no:71, Kayseri, Türkiye, 2019.
• Djoussé L., Akinkuolie AO., Wu JH., Din EL., Gaziano JM. Fish consumption, omega-3 fatty acids and risk of heart failure: a meta-analysis. Clinical Nutrition 2012; 31(6): 846-853.
• Dursun F., Gümüş B. Su ürünleri tüketimini ve tüketici davranışlarını etkileyen faktörler. Aydın Gastronomy 2023; 7(1): 145-159.
• Elbek AG., İşgören Emiroğlu D., Saygı H. Balık tüketimi ve tüketime yönelik sörvey. Akdeniz Balıkçılık Kongresi, 9-11 Nisan 1997, sayfa no:431-439: İzmir,
• Erdoğan N. Hayvansal gıdaların tüketim düzeyi ve tüketici tercihlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi personeli örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, sayfa no:75, Afyonkarahisar, Türkiye, 2013.
• FAO. The state of world fisheries and aquaculture. meeting the sustainable development goals. food and agriculture organization of the united nations, Rome; 2018.
• Friendly M. Mosaic displays for multi-way contingency tables. Journal of the American Statistical Association 1994; 89(425): 190-200.
• Gül Yavuz G., Yasan Ataseven Z., Gül U., Gülaç NZ. Su ürünleri tüketiminde tüketici tercihlerini etkileyen faktörler: Ankara ili örneği. Yunus Araştırma Bülteni 2015; (1): 73-82.
• Hatırlı SA., Demircan V., Aktas AR. Isparta ilinde ailelerin balık tüketiminin analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2004; 9(1): 245-256.
• Kearney J. Gıda tüketimi eğilimleri ve etkenleri. Royal society b'nin felsefi işlemleri. Biyolojik Bilimler 2010; 365(1554): 2793-2807.
• Kılıç E., Soylu M., Uzmanoğlu MS. Determination of consumption habits of aquatic products in Ardahan province. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology 2019; 7(7): 028-1039.
• Küçük H., Çelil K., Kadak AE., Küçükgülmez A., Ünal HM., Bozkurt Z. Altunbaş E. Osmaniye ilinde su ürünleri tüketim alışkanlıklarının anket çalışması ile belirlenmesi. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi 2022; 8(1): 39-49.
• McDonald JH. Fisher's exact test of ındependence. ın handbook of biological statistics. 3th ed. Sparky House Publishing; 2014. http://www.biostathandbook.com/fishers.html (Erişim Tarihi: 15.10.2023). 2014.
• Muter C. Bilinçaltı Reklamcılık (Bilinçaltı reklam mesajlarının tüketiciler üzerindeki etkileri). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, sayfa no:159, İzmir, Türkiye, 2002.
• Navarro Danielle. Learning statistics with r: a tutorial for psychology students and other beginners (Version 0.6). https://learningstatisticswithr.com/ (Erişim Tarihi: 12.12.2023). 2015.
• Nesheim MC., Yaktine AL. Seafood choices. balancing benefits and risks. Washington. The National Academies Press; 2007.
• Özbay Ö., Özoğul F. Elazığ ili su ürünleri tüketim alışkanlıklarının belirlenmesi. Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 2020; 39(2): 114-123.
• Özger Ö., Karadaş K. Determination of buffalo milk production cost: the case of Iğdır province. Journal of Animal Production 2022; 63(2): 91-96.
• Perme MP. Manevski D. Confidence intervals for the mann-whitney test. Statistical Methods in Medical Research 2019; 28(12): 3755-3768.
• Sidhu KS. Health benefits and potential risks related to consumption of fish or fish oil. Regulatory Toxicology and Pharmacology 2003; 38(3): 336-344.
• Terzi C., Şahin M., Yurdugül H. İki-Yönlü olumsallık çizelgelerinde gözenek artık testi: ki-kare analizi için post-hoc testleri. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama 2023; 13(4): 301-327.
• Thong, NT., Olsen SO. Attitude toward and consumption of fish in Vietnam. Journal of Food Products Marketing 2012; 18(2): 79-95.
• Thong NT., Solgaard HS. Consumer’s food motives and seafood consumption. Food Quality and Preference 2017; 56: 181-188.
• Tolon MT., Elbek AG. Su ürünleri tüketim yapısı ve tüketim sıklığını etkileyen etkenlerin incelenmesi. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 2016; 33(3): 271-277.
• TÜBA. Türkiye Bilimler Akademisi. II. Gıda ve Sağlıklı Beslenme Sempozyumu Raporu. “Su Ürünleri ve Sağlık”. Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, TÜBA Raporları No: 31, Tek Ses Ofset Matbaacılık, Ankara, 2019.
• TÜİK. Türkiye İstatistik Kurumu. Nüfus İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index? p=49685#:~:text=T%C3%BCrkiye%20n%C3%BCfusu%2085%20milyon%20279,575%20bin%20441%20ki%C5%9Fi%20oldu (Erişim Tarihi: 12.03.2024). 2023.
• TÜPADEM. Türkiye tüketicinin korunması ve piyasa gözetimi genel müdürlüğü. Tüketici profili ve bilinç düzeyi araştırma raporu. Ankara. Kalkan Matbaacılık; 2018.
• Yamane T. Temel örnekleme yöntemleri. İstanbul. Literatür Yayıncılık; 2010.