Şâhnâme’deki Kadınlar

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 16, 15.12.2019

Çetin Kaska

Öz

Firdevsî, Fars edebiyatında Gazneliler döneminde kahramanlık şiir
tarzını yazdığı Şâhnâme adlı eseriyle zirveye çıkartmıştır. Firdevsî yazdığı
bu eşsiz eseri Sultan Mahmud‘a sunmuş, ancak beklediği ilgiyi görmemiştir. Bu
sebepten ötürü onu hicvedip, kaçıp gizlenmek zorunda kalmıştır. Şâhnâme
Fars toplumu ve edebiyatı üzerinde çok etkin bir rol oynamıştır. İran’ın millî
destanı sayılan Firdevsî’nin bu eserini takip eden birçok şair, değerli eserler
ortaya koymuştur. Şâhnâme’de dönemin ahlakî, sosyal ve dinî konuları
hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. Firdevsî,  Şâhnâme’de kadınlara az değinmiştir,
çünkü Şâhnâme bir kahramanlık destanı olduğu için kadınlar ikinci planda
kalmıştır. Şâhnâme’de iyi kadın övülürken, kötü kadın yerilmiştir.
Nitekim Sûdâbe kötü huylu olmasından dolayı kınanırken Rûdâbe, Gordâferîd,
Ferngîs iyilikleri sebebiyle övülmüştür. Şâhnâme’de ismi geçen kadın
sayısı erkeklerden az değildir. Kadınlar cesaret, vefa ve fedakârlıkta erkekler
kadar güçlüdür. Bu sebeple bazı kadınlar erkekler kadar itibar görmüştür. Kadınlar,
kadınlık sıfatlarının yanında kahramanlık niteliklerini de taşımıştır. Bu
çalışmada Şâhnâme’de geçen bütün kadınlar hakkında detaylı bilgiler verilmiş
ve adlarının geçtiği beyitlerin Türkçe tercümeleri örnek olarak sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Şâhnâme, Firdevsî, Kadın, İran

Kaynakça

• Bağdâdî, A. (1382). Lügat-ı Şâhnâme, Nşr. C. Salemenn, Çev. T. Sübhânî, A. Revâkî, Tahran: İntişâr-i Encümen-i Âsâr ve Mefâhir-i Ferhengî.
• Besârî, T.(1971). Zenân-ı Şâhnâme. Tahran: İntişârât-ı Dânişrâ-yı Âlî.
• Debîr Seyyâkî, M. (1365). Çehre-i Zen der Şâhnâme-i Firdevsî, Hz. Nâsır Harîrî.
• Dihhodâ, A. E. (1998). Lügatnâme-i Dihhodâ. Tahran: Dânişgâh-ı Tahran Müessese-i Lugâtnâme-i Dihhudâ.
• Ekberî, M. (1380). Şâyest ve Nâşâyest-i Zenân der Şâhnâme, Mecelle-i Dânişkede-i Edebiyyât ve Ulûm-i İnsânî-i Dânişgâh-i Tehrân, s.61-81.
• Firdevsî. (2016). Şahnâme II, Çev. Nimet Yıldırım, İstanbul: Kabalcı.
• Firdevsî-i Tûsî. (1345). Şâhnâme-i Firdevsî, Nşr. D. Perverde-i İrân, Tahran: Kitâbfrûşî-yi Yehûdâ Berûhîm.
• Firdevsî-i Tûsî. (1965). Şâhnâme-i Firdevsî. Nşr. R. M. Aliyof, M. N. Osmanof, A. E. Berthels, Moskova: İdâre-i İntişârât-i Dâniş.
• Hânlerî, Z. (1969). Ferheng-i Edebiyât-i Fârsî. Tahran: İntişârât-i Bünyâd-i Ferheng-i İrân,
• Nekî, H. A.(1390) Tahlîl-i Şahsiyet ve Nakş-i Zenân Der Dâstânhâ-i Şâhnâme. Feslnâme-i ʻİlmî-i Pejûheşî-i Zen ve Ferheng. Tahran.
• Pâkniyâ, M. (1385). Hânişî ez Zen der Şâhnâme, Mutâla’ât-i Zenân, s.111-141.
• Sübhânî, T.(1974). Şahnâme’de Kadın ve Şarap. İstanbul.
• Şehîdî-i Mâzenderânî, H. (1377). Ferheng-i Şâhnâme (Nâm-ı Kesân ve Câyihâ). Tahran: İntişârât-i Bunyâd-i Nîşâbûr.
• Yezdânfer, Sâre ve Kahraman Şîrî, (1395). Nekş-i İctimâî, Movki’iyyet ve Makâm-i Zen der Şâhnâme-i Firdevsî ve Hezâr û Yek Şeb. Faslnâme-i İlmî-Pejûheşî-i Pejûheşhâ-i Edebiyyât-i Tatbîkî, s.177-201.
• Yıldırım, N. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Kitabevi.
• Zahmetî, S. B. (1390). Tahlîl-i Âmârî-i Pâygâh-i İctimâî-i Zenân-i Şâhnâme, Pejûheşnâme-i Edeb-i Hamâsî, s.149-78.