Lozan Barış Antlaşmasına Göre Mübadele Uygulamaları ve Cebel-i Bereket Sancağına Yerleştirilen Mübadiller

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 68 - 76, 21.12.2020

Murat Polat

Öz

Mübadele, ekonomik açıdan büyük masraflarla yapılmıştır. Bu masrafları karşılayabilmek için, Atatürk, İslam dünyasından yardım istemiştir. Mübadele, Yunanistan devletinin büyük bölümünün Türklerden, Türkiye'nin bir kısmının da Rumlardan arındırılması sonucunu doğurmuştur. Yunanistan'dan, yüz binlerce mübadil, Türkiye'ye getirilmiştir. Bu insanlardan, bir kısmı Osmaniye'ye yerleştirilmiştir. Osmaniye'ye yerleştirilenlerin, Yunanistan'da iken, ekonomik durumları son derece iyi olduğu anlaşılmaktadır. Mübadillerin, Yunanistan'da yaşadıkları yerlerin iklimi, yetiştirdikleri tarım ürünlerine baktığımızda, Türkiye'de doğru yerlere iskan edildikleri görülür. Osmaniye'nin iklimi ve bitki örtüsü Yunanistan ile benzerlikler göstermektedir. Mübadillerin, iklim ve bitki örtüsü açısından, Osmaniye'ye uyum sağlamaları kolay olmuştur. Mübadillerden bazılarının yanlış beyanlarda bulunduğu ve haksız kazanç sağlamaya çalıştığı da tespit edilmiştir. Mübadele işleminde mübadillerin toplandıkları merkezlerde büyük trajediler yaşanmıştır. Türkiye'ye sevk edilen mübadiller de ilk zamanlar çok sıkıntı ve acılar çekmiştir. Mübadiller iskan edilirken aynı ilden, ilçeden, kasabadan ve köyden gelenlerin aynı yerleşim yerlerine iskan edilmesine dikkat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mübadele, Lozan Barış Antlaşması, mübadil, Cebel-i Bereket mübadilleri, emval-i gayr-ı menkule, Cebel-i Bereket, exchange, The Lausanne Peace Treaty, emigrants

Destekleyen Kurum

yOK

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• 1-"Resmî Cerîde. "Mübâdele, İ'mar ve İskân Vekâleti İhdâsına",(7 Rebîü'l-Evvel sene 1342, No:35. 18 Teşrîn-i Evvel sene 1339).
• 2- Akşam, "Muhâcirler Arasındaki Sefâlet, Ahırkapı Misafirhanesi Bir Mezarlığa önüyor.", (16 Kanun-ı Sani 1341, Numara: 2251).
• 3-Akşam, "Muhâcirlere Apartman", no: 2279. (13 Şubat 1341,1925).
• 4- Akşam, "On Muhâcir Âilesi Hakkında bir Karar", no: 2279. (13 Şubat 1341,1925).
• 5- Akşam,"Muhâcirler ve istilâzedeler Hakkında Şerâit-i İskâniye, Bir Ay zarfında Emvâl-i Metrûke Hânelerine Tevzî' ve İskân Edilmemiş Açıkda Muhâcir Kalmaması Mukarrerdir.", (28 Kânun-ı Sâni 1341).
• 6- Akşam. "Ahali Mübadelesi Hakkında", No:1760. (19 Ağustos 1339).
• 7- Akşam. "İmar ve İskanİişleri Nasıl İdare Edilecek?", Numara:2243. (8 kanun-ı sani sene 1341, 1925,12 Cemaziye'lâhir 1343). 2.
• 8- Akşam. "Kıştan Evvel Mübadele", No: 1770. (23 Ağustos 1339).
• 9- Akşam. "Mes'ûliyet-i Vâhime Etrâfında", (18 Şevval 1342, 22 Mayıs 1340) 1.
• 10- Akşam. "Muhâcirlerimiz Geliyorlar", No: 1878. (9 Teşrin-i Sâni 1339).
• 11- Akşam. "Mübadele Hazırlıkları", No:1744. (3 Ağustos 1339).
• 12- Akşam. "Mübâdele İçin İane", No:1813. ( 25 Teşrin-İ Evvel 1339). 1.
• 13-Akşam. "Mübadele Mes'elesiyle Meşgul Olmak Üzere Bir Heyet Teşkil Olundu.", No:1774. (2 Eylül 1339).
• 14- Akşam. "Mübadele Talimatı, Yarın Neşr Edilecektir.", no: 1742, (1 Ağustos 1339) 1.
• 15- Akşam. "Mübadeleye Nasıl Hazırlanmalıyız?", No: 1776. ( 4 Eylül 1339).
• 16- Akşam. "Mübadeleye Nasıl Hazırlanmalıyız?", No:1776. (4 Eylül 1339).
• 17- Akşam. "Mübâdil Rumlara Marta Kadar Mühlet Veriliyor", No:2285. (21 Şubat 1341,1925).
• 18-Akşam. "Selanik'e Etraftan Muhacir Akını Başladı", No:1855. (6 Kanun-I Evvel 1339).
• 19- Akşam. "Yunanistan'daki Müslümanların İrkâbına Başlandı", No: 1837. (18 Teşrin-i sâni 1339).
• 20- Akşam."Muhtelit Mübâdelede Murahhaslarımız Riyâsete Yeni bir Protesto Verdiler", No:2285. (19 Şubat 1341).
• 21- Akşam."Mübadele Mes'elesine Büyük Bir Ehemmiyet Verilmeye Başlandı", No: 1772. (31 Ağustos 1339).
• 22- Babalık. "Tevfik Rüşdü Beyin Mübadele Meselesine Aid Beyanatı", Sayı 1505, (22 Şevval sene 1342, 26 Mayıs sene 1340).
• 23- BCA, 030_10_00_00_123_873_3_2.
• 24- BCA, _11_004
• 25- BCA, 030_0_18_01_01_010_36_9_001.
• 26- BCA, 030_0_18_01_02_15_77_017.
• 27- BCA, 030_0_18_01_02_16_84_019.
• 28- BCA, 030_0_18_01_02_21_47_017.
• 29- BCA, 030_0_18_01_02_22_55_006.
• 30- BCA, 030_0_18_01_02_22_59_011.
• 31- BCA, 030_10_00_00_123_872_15_1.
• 32- BCA, 030_10_00_00_123_873_4_1.
• 33- BCA, 030_10_00_00_123_873_4_2.
• 34- BCA, 030_10_00_00_123_874_2_2.
• 35- BCA, 030_10_00_00_177_219_3.
• 36- BCA, 030_18_01_01_8_43_12-1.
• 37- BCA, 030_18_01_01_8_49_17.
• 38- BCA, 130_374_106_8_001.
• 39- BCA, 130_374_106_8_002.
• 40- BCA, 130-16-13-02-122-575-3-001.
• 41- BCA, 130-16-13-02-122-575-3-002.
• 42- BCA, 130-16-13-02-136-657-10-001.
• 43-BCA, 130-16-13-02-136-657-10-003
• 44- BCA, 130-16-13-02-97-412-14-001.
• 45- BCA, 130-16-13-02-97-412-14-002.
• 46-BCA, 130-16-13-02-97-412-14-003
• 47-BCA, 130-16-13-2 / 41-17
• 48- BCA, 130-16-13-2_41-17-11_001.
• 49- BCA, 130-16-13-2_41-17-11_002.
• 50- BCA, 130-16-13-2_445-593- 6_001.
• 51- BCA, 130-16-13-2_445-593-6_001.
• 52- BCA, 130-16-13-2_448-624- _9_004.
• 53- BCA, 130-16-13-2_448-624-_9_002.
• 54- BCA, 130-16-13-2_448-624-11_ 002.
• 55- BCA, 130-16-13-2_448-624-11_001.
• 56- BCA, 130-16-13-2_448-624-11_004.
• 57- BCA, 130-16-13-2_448-624-8_001.
• 58- BCA, 130-16-13-2_448-624-8_002.
• 59- BCA, 130-16-13-2_448-624-8_004.
• 60- BCA, 130-16-13-2_448-624-9_001.
• 61- BCA, 130-16-13-2_448-625-2_ 001.
• 62- BCA, 130-16-13-2_448-625-2_004.
• 63- BCA, 130-16-13-2_452-650-23_ 004.
• 64- BCA, 130-16-13-2_452-650-23_001.
• 65- BCA, 130-16-13-2_452-650-23_002.
• 66- BCA, 130-16-13-2_580-1534-21_ 1.
• 67- BCA, 130-16-13-2_580-1534-21_ 3.
• 68- BCA, 130-16-13-2_580-1534-21_ 4.
• 69- BCA, 130-16-13-2_580-1534-22_ 00001.
• 70- BCA, 130-16-13-2_580-1534-22_ 00002.
• 71- BCA, 130-16-13-2_580-1534-22_ 00003.
• 72- BCA, 130-16-13-2_580-1534-22_ 1.
• 73- BCA, 130-16-13-2_580-1534-22_ 2.
• 74- BCA, 130-16-13-2_580-1534-22_ 6.
• 75- BCA, 130-16-13-2_742-2420-31_ 00003.
• 76- BCA, 130-16-13-2_742-2420-31_00001.
• 77- BCA, 130-16-13-2_742-2420-31_00002.
• 78- BCA, 130-16-13-2_742-2420-32_ 00001.
• 79- BCA, 130-16-13-2_742-2420-32_ 00002.
• 80- BCA, 130-16-13-2_742-2420-32_ 00003.
• 81- BCA, 130-16-13-2_742-2420-36_ 1 (1).
• 82- BCA, 130-16-13-2_742-2420-36_ 1 (2).
• 83- BCA, 130-16-13-2_742-2420-45_ 00002.
• 84- BCA, 130-16-13-2_742-2420-45_00001.
• 85- BCA, 130-16-13-2_742-2420-45_00003.
• 86- BCA, 130-16-13-2_742-2420-51_ 00001.
• 87- BCA, 130-16-13-2_742-2420-51_ 00002.
• 88- BCA, 130-16-13-2_742-2420-51_ 00003.
• 89- BCA, 130-16-13-2_743-2426-33_ 00002.
• 90- BCA, 130-16-13-2_743-2426-33_ 00003.
• 91 BCA, 130-16-13-2_743-2426-33__ 00001.
• 92- BCA, 130-410-343-30-001.
• 93-BCA, 130-410-343-30-003
• 94- BCA, 130-414-372-6-001.
• 95- BCA, 130-414-372-6-002.
• 96- BCA, 130-414-372-6-003.
• 97- BCA, -16-13-2_448-624-6_002.
• 98- BCA, -16-13-2_448-624-6_004.
• 99- BCA, 272_00_00_11_20_101_15.
• 100- BCA, 272_00_00_11_24_127_28_1 ve son hanesi 2-3-4 olan belgeler.
• 101- BCA, 272_00_00_12_43_64_10_1.
• 102- BCA, 272_00_00_12_43_64_10_2 ve 3.
• 103- BCA, 272_00_00_12_49_97_31_1.
• 104 BCA, 272_00_00_12_53_123_8_1.
• 105- BCA, 272_00_00_12_62_182_10_1.
• 106-BCA, 272_00_00_12_62_182_10_11.
• 107-BCA, 272_00_00_12_62_182_10_12.
• 108-BCA, 272_00_00_12_62_182_10_15.
• 109- BCA, 272_00_00_13_81_15_4_1.
• 110- BCA, 272_00_00_65_6_3_4_1.
• 111- BCA, 272-0-0-12_56-144-20.
• 112- Candeğer, Ümmügülsüm. Lozan Ahali Mübadelesi Çerçevesinde Yunanistan ve Adalardan Muğla'ya Gelen Türk Göçmenlerin İskânı (1923-1930). Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• 113- Cumhuriyet "Mübâdeleye Tâbi' Rumların Evleri", No:8. (14 Mayıs 1340). 114-Cumhuriyet. "Muhacirlerimizi mahv Etmesine Razı olamayız", No:10. (16 Mayıs 1340). 115- Çakmak, Fatih.Lozan Antlaşması Sonucu 1923-1930 Tarihleri Arasında Sinop İline Gelen Mübadele Göçmenleri. Sinop: Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019. 116- Çevik, Leyla. Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinde Edremit (1923-1929). Muğla: Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016. 117- Çomu, Aslı Emine. 1923 Mübadelesinin Adana Şehrindeki Sosyal ve Ekonomik Etkileri (1875-1927.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005. 118- Dalaman, Aykut. Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Sonucu Çanakkale'ye Yerleştirilen Mübadiller: 1923-1930. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014 119- Demirci, Sevtap. Belgelerle Lozan. İstanbul: Alfa Basın Yayın Dağıtım, 2011. 120-Güner İbrahim- Ertürk Mustafa, Kıtalar ve Ülkeler Coğrafyası, Ankara: Nobel Yayınları, 2. Baskı, 2006. 121- Kavaf, Selma Aliye. Sosyal ve Kültürel Değişimler Açısından Doğurduğu Sonuçlar İtibariyle Lozan Mübadelesi: Nevşehir Örneği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015. 122- Lozan Barış Konferansı1: Tutanaklar Belgeler Cilt 1, Çev: Seha L. Meray, Yapı Kredi Yayınları, Baskı Ankara 1969; YPK 1 Baskı İstanbul 1993, 2. Baskı İstanbul 2001). 123- Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, Hazırlayan Yalçın Semih. Ankara: Gazi Kitabevi, 2006. 124- Özbay Turgut. Lozan'dan Sevr'e. Ankara: Anı Yayıncılık, 2004. 125- Polat, Murat. "Arşiv Belgelerine Göre Tacirli Aşiretinin İskân Ve Islâhı", Tarih Okulu Dergisi. Yıl 11/35 (Ağustos 2018). 699-737. http://www.johschool.com/Makaleler/118388974_1318%20Murat%20POLAT.pdf 126- Resmî Cerîde. "İmar Vekâleti Kanunu", (20 Rebiü'l-Âhir sene 1342, 29 Teşrîn-i Sânî sene 1339 ). 127- Resmî Cerîde. "Lozan Mukâvelenâmesine Müstenit Mübâdele-i Ahâlî ve ve Emvâl-i Mesârif-i Umûmiyesine Âid Tahsîsât Kânûnu" Madde 1-2" (20 Rebiü'l-Âhir sene 1342, 29 Teşrîn-i Sânî sene 1339). 128- Resmî Cerîde. "Lozan Sulh Muâhadenâmesi Hakkındaki Kânunlar", No:345, Madde: 3, (28 Muharrem 1342, No:22,) 129-Resmî Cerîde. "Mübâdele İmâr Müdîriyyet-i Umumiyesi Teşkilât Kânûnu", (20 Rebiü'l-Âhir sene 1342, 29 Teşrîn-i Sânî sene 1339 ). 130- Resmî Cerîde. "Mübadele İmar ve İskan Kanunu", No: 43. (9 Rebiü'l-Âhir sene 1342, 18 Teşrîn-i Sâni sene:1339). 131- Resmî Cerîde. "Mübâdele, İ'mar ve İskân Vekâletinin Teşkilât ve Mesârifi Hakkında Kanun", No:41. (27 Rebîü'l-Evvel 1342, 7 Teşrîn-i Sâni 1339). 132- Resmî Cerîde."Ahâlînin Yeni Gelen Muhâcirlerin Zırâiyyât İşlerine Muâvenet Eylemeleri Hakkında", Sene 2, no 79, (26 Rebîü'l-Ahir 1342, 24 Teşrîn-i sânî sene 1340) 2. 133- Sönmez, Fatma. Lozan Anlaşması Sonrası Midilli Adası'nda Mübadele. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılab Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019. 134- Tan Gazetesi. (6 Cemâziye'l-Âhir sene 1341), 1. 135- Tanin "Lozan Telgrafları", ( 2 Zi'l-hicce 1341,17 Temmuz 1339,1923). 136- Tanin. "Konferansın Son Günlerinde", (5 Zi'l-Hicce 1341,20 Temmuz 1339,1923). 137- Tanin. "Lozan'da Sulh Müzakeratı, Son Vaziyet", (30 Zi'l-Ka'de 1341, 15 Temmuz 1339, 1923) 138- Tanin. "Mübâdele Mes'elesi", (21 Zi'l-Hicce 1341, 4 Ağustos 1339,1923). 139- Tanin. "Mübadele-i Ahali Hakkında Müzâkerât", (7 Zi'l-Hicce 1341, 22 Temmuz 1339, 1923). 140- Tanin. "Müzâkerât Hâl-i Tevakkufda", (30 Zi'l-Ka'de 1341, 15 Temmuz 1339, 1923). 141- Tanin. "Son İtilafa Dair" , ( 3 Zi'l-Hicce 1341, 18 Temmuz 1339, 1923) 142- Türkeli.Paköz. İnfluences of 1923 Popülation Exchange On Second and Third Generation Migrants. Ankara: OrtaDoğu Tekbik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.. 143- Yunus Nadi. "Mübâdele-i Siyâsî, Milli ve İktisâdî Bir Hayat Meselesidir", Cumhuriyet, No:9. (15 Mayıs 1340).