Öz
Bu makalenin konusu Kütahya Müzesi’nde yer alan Bizans bronz konkav sikke
definesidir. 2013 yılında müzede gerçekleştirilen çalışmada tespit edilen söz konusu define 41 adet sikkeden oluşmaktadır. Bizans döneminde ilk konkav sikke IX.
Konstantinos (1042-55) döneminde histamenon olarak basılmıştır. Bronz konkav
sikkelerin basımı ise ilk kez I. Aleksios döneminde (1081-1118) görülmektedir.
Konkav sikkeler için 19. yüzyılda bilim insanları Latin kaynaklarına dayanarak
scyphate terimini kullanmışlardır. Ancak Bizans dönemi kaynaklarında konkav
sikkenin karşılığı olarak trakhea terimi kullanılmıştır. Bizans’ın neden konkav
sikke basmış olduğunun hala kesin bir cevabı yoktur. Üstelik bu sikkeler atıf ve
darphane sorunu yanısıra basit basımlı, kötü görünümlü ve hatalı lejand içermektedir. Bronz konkav sikke defineleri yoğun olarak Bulgaristan, Yunanistan’ın güneyi,
Anadolu’nun batısı ve Balkanların batısında görülmektedir. Kütahya Müzesi’ndeki
definenin buluntu yeri ise Afyonkarahisar-Sandıklı İlçesi-Uluköy’dür. Yani define
Ege Bölgesi’nin İç Batı Anadolu bölümünde bulunmuştur. Definedeki sikkeler II.
Isaakios (24), III. Aleksios (14), Bulgar taklidi (2) ve I. Theodoros (1) dönemlerine
tarihlenmektedir. Definenin toplam ağırlığı 111.61 gr., sikkelerin ortalama ağırlığı
2.72 gr ve ortalama çapları 24.4 mm’dir. Definenin ele geçtiği bölge 12. yüzyıl
sonunda aslında Bizans’ın hakimiyeti altında değildir. Aynı zamanda definenin
ele geçtiği bölge başkent Konstantinopolis’den başlayan Eskişehir-Afyon ve
Sandıklı üzerinden Dinar’a gelen ve Batı Anadolu’da Efes ile Denizli yolu ile
birleşen ana yollardan biri üzerinde yer almaktadır. Kütahya Müzesi’ndeki define
1185-1205/1212? yılları arasına tarihlenmektedir. Dolayısıyla 1185 yılını define
için terminus post quem olarak kabul edebilir. Yani define 1185 yılı öncesine ait
olmamakla birlikte 1204 yılı Latin İşgali sonrasına tarihlenmektedir.
Öz
The subject of this paper is a Byzantine bronze concave coin hoard in the
Kütahya Museum. This hoard was seen during a study conducted at the museum in
2013. It contains 41 coins. The concave coins were first minted during the reign of
Constantine IX (1042-55) as histamena. During the reign of Alexios I (1081-1118),
this method was also introduced to produce bronze issues. Scholars have used the
term scyphate since the 19th century to define Byzantine concave coins based on
Latin sources. However, in the Byzantine sources the term “trachy” defines the
concave coins. There is still no definitive answer to why the Byzantines started to
mint concave coins. Moreover research of these coins still contain many problems
of attribution and dating due to poor striking, defective legends and unattractive
appearance of the coins. Several concave bronze coin hoards have been recorded
in Bulgaria, other places in Balkans, south of Greece, and Western Anatolia. The
hoard in the Kütahya Museum comes from Uluköy in Sandıklı, Afyonkarahisar
in ancient Phrygia. The hoard contains coins of Isaac II (24), Alexius III (14),
Bulgarian Imitatives (2) and Theodore I (1). The total weight of the hoard is
111.61 g., with an average weight of 2.72 g. and the average diameter of the coins
is 24.4 mm. The region where the hoard comes from was not under the Byzantine
rule at the 12th century. In addition the region was located on a main road starting
from Constantinople and leading over Eskişehir-Afyon-Sandıklı-Dinar combining
with Ephesus and Denizli in Asia Minor. The hoard in the Kütahya Museum is
dated between years 1185-1205 / 1212? Therefore, the year 1185 can be accepted
as a terminus post quem for the hoard. The hoard is not belonging to the pre-1185,
but it is dated after the Latin occupation of 1204.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mayıs 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Sayı: 24 |