Teos ve Kyrbissos

Yıl 2013, Sayı: 21, 33 - 70, 01.05.2013

Elif Koparal

Öz

Teos ile Kyrbissos adı verilen bir kale yerleşim arasında gerçekleştirilen
sympolitea anlaşmasını konu alan bir yazıt 1976 yılında Seferihisar’a bağlı Ulamış
köyüne ait bir mezarlıkta bulunmuş ve aynı yıl içinde Jean ve Louis Robert tarafından yayınlanmıştır. Antlaşmanın şartlarını ve karşılıklı edilen yeminin koşullarını
ayrıntılı bir biçimde ortaya koyan yazıt bu özelliğinden dolayı Hellenistik dönem
merkezileşme politikalarını konu alan yayınlarda sıkça alıntılanmıştır. MÖ 3. yüzyıla tarihlenen yazıt aslında Hellenistik dönemde yaygın olan sympolitea ve ya
synoikismos antlaşmalarından sadece birini bizi aktarmaktadır. Dönemin merkezileşme politikası gözönüne alındığında bilinen yazıtların bu örneklerden ancak
çok azını bize ilettiği düşünülebilir. Teos’un yanısıra yine Ion kenti olan Smyrna
ve Miletos’un da sympolitea yolu ile daha küçük yerleşimleri hem fiziksel hem
de politik olarak kendi art-alanlarına dahil ettikleri yine epigrafik buluntulardan
bilinmektedir. Sympolitea anlaşmaları zaman zaman ekonomik kaygılar taşısa
da temelde khora’nın bütünlüğünü korumak yani daha çok güvenliği sağlamayı
amaçlamaktadır. Bilinen hemen tüm örneklerde merkez yerleşimlerin sympolitea
yolu ile bir nevi hakimiyet altına aldıkları yerleşimler teritorya sınırlarında yeralan
tahkimatlı yerleşimlerdir. Synoikismos’un aksine sympolitea iki yerleşim arasında
fiziksel bir bütünleşme gerektirmez diğer bir deyişle yerleşimlerin nüfuslarının
biraraya gelmesi bir zorunluluk değildir, daha ziyade politik bir birliğin oluşturulmasına işaret eder. Antlaşma çoğunlukla küçük yerleşimdeki nüfusun büyük yerleşimin tabiyetine geçmesi ile yani kendilerine merkez yerleşimin vatandaşlığının
bahşedilmesi ile sonuçlanır. Bu makalenin amacı Teos ile sympolitea antlaşması
yapan Kyrbissos’un nerede bulunduğuna dair bir öneride bulunmaktır. Zira bugüne
dek bu yerleşimin neresi olduğuna dair kesin bir bilgi mevcut değildir. Klazomenai
ve Teos teritoryalarında yürütülen sistemli arkeolojik yüzey araştırmaları sayesinde
bu yerleşimlerin art-alanlarının sınırlarına ve savunma sistemlerine ilişkin bilgi
üretebilmek mümkün olmuştur. Bu bakış açısı ile yaptığımız değerlendirmeler
sonucunda Kyrbissos’un Teos’un yaklaşık 18 kilometre kuzeydoğusunda bulunan
Kocadömen Tepe üzerinde yeralan tahkimatlı yerleşim olduğu önesürülebilir.
Gerçekleştirdiğimiz yüzey araştırmaları bu alanda MÖ 8. - 7. yüzyıldan Hellenistik
dönem sonuna kadar iskân olduğunu ortaya koymuştur. Yüzey buluntuları arasında
yeralan kabartmalı kaplar ve terrakotta mimari parçalar yerleşimde olasılıkla Geç
Arkaik döneme tarihlenen bir kamu yapısının varlığına işaret eder. Buna dayanarak
–şayet Kocadömen Tepe Kyrbissos ise- yerleşimin Teos ile yaptığı antlaşma öncesinde kurumsal açıdan önemli bir konuma sahip olduğu düşünülebilir. Kocadömen
Tepe üzerinde yeralan tahkimatlı yerleşimin Kyrbissos olduğunu öne sürerken çıkış noktası Ulamış’ta elegeçen yazıt olmasına karşın en önemli dayanağımız
arkeolojik yüzey araştırmaları sonucunda elde edilen sınırlara ilişkin öngörü ve
arkeolojik bulgulardır. Bu makale Teos teritoryası sınırları içinde bulunan, sur
duvarı ile çevrili ve arkeolojik bulgu bakımından oldukça zengin olan Kocadömen
Tepe’nin arkeolojik bir değerlendirmesini sunmayı amaçlamakta, bunun yanısıra
sistematik arkeolojik yüzey araştırmalarını sürdürdüğümüz bölge ile ilişkili olması
bakımından gereğince haberdar olduğumuz epigrafik buluntu ve tartışmalar ışığında Kocadömen Tepe üzerinde yeralan yerleşimin işlevi ve tanımlanmasına ilişkin
bir öneride bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Teos, Kyrbissos, Sympolitea, Yüzey Araştırması, Ionia, Teos teritoryası.

TEOS AND KYRBISSOS

Öz

An inscription recording the sympolitea between Teos and Kyrbissos was found
in 1976 at the cemetery of Ulamış village at Seferihisar. The inscription was published by Jeanne and Louise Robert in the same year. Dated to the 3rd century BC,
the inscription has been quoted and commented on frequently, because it reflects
a detailed description of sympolitea and an example of federation processes of the
Hellenistic period. The small number of inscriptions recording cases of sympolitea
and synoikismos probably reflects a larger phenomenon of the political environment of the Hellenistic period, in which federalization played a key role. In Ionia,
Teos as well as Smyrna and Miletos incorporated nearby settlements into their territory through sympolitea for reinforcing their defensive system as well as increasing
the size of their territory and agricultural potential. Although the sympolitea treaties were sometimes concerned with economic issues the main goal was to protect
the integrity of the khora. Almost all of the sites absorbed by central settlements
through sympolitea are fortified sites located on the fringes of the khora. Even if
the sympolitea treaties resulted in the absorption of smaller settlements the pacts
provide mutual benefits for both sides. Sympolitea didnot require a physical unification as did synoikismos; rather, it was a political unification. In most cases the
inhabitants of the smaller settlement were granted citizenship within the larger one.
The aim of this article is to present an archaeological assessment of the survey
finds obtained from the Kocadömen Tepe as well as to make a suggestion for the
function and the identification of the site on Kocadömen Tepe under the light of
epigraphic finds and discussions related to our survey area. Archaeological surveys
carried out at the territories of Klazomenai and Teos have provided insight about
the borders of the khorai and the defensive network of those two poleis. Depending
on the archaeological evidence from Kocadömen Tepe, the epigraphic finds and
discussions we may suggest Kocadömen Tepe situated 18 kilometers northeast of
Teos, as the site of Kyrbissos. Surface finds prove that the site has been inhabited
from the 8th-7th century BC to the end of Hellenistic period. The surface finds
include terracotta, architectural fragments and terracotta relief vases which indicate the presence of a public building, highlighting the significance of the settlement
during the Late Archaic period. Because its location at the northeast fringe of Teian
territory and the fortification wall that encircled the settlement, Kocadömentepe
offers a plausible location for Ionian Kyrbissos.

Anahtar Kelimeler

Teian territory, Kyrbissos, Sympolitea, Survey, Ionia, Teos.