MARMARİS MÜZESİ’NDEKİ AMPULLALAR

Yıl 2013, Sayı: 21, 425 - 456, 01.05.2013

Ayşe Aydın

Öz

Marmaris Müzesi’nde altı adet ampulla bulunmaktadır. Bunlardan ikisi Knidos
buluntusudur (Kat. Nr. 3.6), diğerleri satın alma yoluyla müzeye kazandırılmıştır
(Kat. Nr. 1-2.4). Ampullalardan birinin müzeye satın alınmakla birlikte, fotoğrafının yayınlandığı makale aracılığıyla Knidos buluntusu olduğu belirlenmiştir (Kat.
Nr. 5). Ampullaların yassı oval formlu gövdeleri, kısa-silindirik boyunları, boyunda
taşınması için gövde üzerindeki omuz bölümü iki yanında birer ip deliği ya da
küçük kulakçıkları vardır.
İki ampullada figürlü tasvir yer alır (Kat. Nr. 5-6). Yüzlerden birinde kemer
içine alınmış aziz figürü, diğerinde ise sadece aziz figürüne yer verilmiştir. Diğer
ampullalarda her iki yüzdeki tasvir aynıdır. Bunlardan ikisinde madalyon içinde
haç (Kat. Nr. 2-3), birinde kemer içinde altar/kaide üzerinde haç (Kat. Nr. 4), diğerinde ise stilize midye tasviri (Kat. Nr. 1) konu olarak seçilmiştir.
Geç Antik-Bizans Dönemi’nde farklı malzemelerden üretilen ampullalar,
Kutsal Topraklara ve hac merkezlerine giden hacılar tarafından içlerindeki koruyucu, şifa verdiğine inanılan kutsal sıvı için satın alınmış ve beraberlerinde yaşadıkları yerlere götürülmüştür.
Marmaris Müzesi’ndeki ampullaların benzerleri, Anadolu’nun batısındaki
kazılarda yoğun olarak bulunmuştur. Bu nedenle Batı Anadolu’daki Geç AntikBizans Dönemi’nin bazı önemli kentlerindeki atölyelerde birbirinin benzeri, bazen
de aynısı ampullaların seri üretildikleri kabul edilir. Bu üretime neden olan talebin
daha çok Kutsal Topraklara ya da hac merkezlerine gidemeyen inananlardan geldiği ve hacı olamayanların da bu kutsallıktan pay almak amacıyla ampullaları satın
aldıkları düşünülebilir.
Benzer örnekler ışığında Marmaris Müzesi’ndeki ampullalardan Kat. Nr. 1-2
6. yüzyıl ile 7. yüzyıl başları arasına, diğerleri ise 4. yüzyıl sonu ile 5. yüzyıl arasına tarihlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Ampulla, Marmaris Müzesi, Geç Antik-Bizans Dönemi, Knidos, Kutsal Topraklar, Aziz.

The Ampullae at the Marmaris Museum

Öz

There are six ampullae at the Marmaris Museum. Two of them are finds of the
Knidos excavations (Cat. No. 3.6), and the others are acquisitions of the museum
(Cat. No. 1-2.4). One of the latter, though acquired to the museum, is defined as a
Knidos find via the aid of its photograph published in an article (Cat. No. 5). The
ampullae have flat-oval bodies, short-cylindrical necks and two string-holes on the
shoulder on each side of the body.
There are figured depictions on two of the ampullae (Cat. No. 5-6). Saints standing under a vault have been depicted only on one side. The rest of the ampullae
bear the same depiction on both sides; two of them have a cross within a medallion
(Cat. No. 2-3), on one there is a cross on an altar/base within a vault (Cat. No. 4),
and the last one bears a stylized mussel form (Cat. No. 1).
Ampullae produced from different materials during the Late Antique-Byzantine
Period were bought by pilgrims who went to visit the Holy Land and other pilgrimage centers. Pilgrims bought these vessels for the healing and protecting power
of the holy water in them and took those back to their homes.
Similar examples of the ampullae at the Marmaris Museum have been unearthed extensively in the excavations carried out on the west coast of Anatolia.
Therefore it is generally accepted that in the workshops of some major cities of the
Late Antique-Byzantine Period, similar or exactly the same type of ampullae were
serially produced. We may presume that the demand which provided means to the
production came from the believers who could not visit the Holy Land or the pilgrimage centers. They could share the holiness by buying these ampullae. Under the
light of similar examples, the ampullae with Cat. No. 1-2 at the Marmaris Museum
can be dated to the 6th and the beginning of 7th centuries and the rest to the end of
4th-5th centuries AD.

Anahtar Kelimeler

Ampulla, Marmaris Museum, Late Antiquity-Byzantine Period, Knidos, Holy Land, Saint.