Öz
Bu makale, Antakya yakınındaki antik Daphne’de (Harbiye) ortaya çıkarılmış,
meyve ağaçları arasında av sahneleri ve ortasında hayvanlara karşı zafer kazanmış
bir avcıyı betimleyen mozaik döşemesinin arkeolojik kontekst içinde anlamını
incelemektedir. Mozaik, bugün ABD’nin Massachusetts eyaleti Worcester şehrindedir ve bu sebeple Worcester Av Mozaik’i olarak bilinmektedir. Mozaiği 5.
yüzyılın son çeyreğiyle 6. yüzyılın ilk ceyreğine tarihlemek mümkündür. Mozaik
hakkında bugüne kadar, döşemenin köşelerinden ortasına doğru çapraz biçimde
uzayan meyve ağaçlarına dikkat çekecek bir açıklama yapılmamıştır. Bu ağaçların
türlerini saptamak zor olsa da, ağaçlar büyük ihtimalle nar; armut; yuvarlak meyveli bir ağaç (elma ya da muşmula) ve kalp şeklinde meyveleri olan bir ağaçtır (şeftali, kayısı veya turunç). Mozaik döşemesini ağaçlarla çapraz biçimde bölümlere
ayırmak, Antakya mozaiklerinde sık rastlanan bir yöntem olmasına karşın, olgun
meyvelerle dolu ağaçların betimlenmesi oldukça ender rastlanan bir durumdur.
Mozaiğin ve meyve ağaçlarının anlamı, arkeolojik kontekste ve ikonografik detaylara bakılarak anlaşılabilir. Mozaiğin keşfedildiği Daphne, antik Antakya’nın hoş
bir dış mahallesidir. Libanius’ tan birçok alıntı, Antakya’lıların ılıman mevsimlerde
Daphne’ye çekildiklerini ve avla uğraştıklarını ortaya koymaktadır. İkonografi açısından, mozaikteki av sahneleri oldukça gerçek dışıdır, çünkü vahşi doğada ya da
arenada değil, bakımlı bir meyve bahçesinde geçmektedirler. Bu gerçekdışı öğeler
ve Daphne’ye referanslar göstermektedir ki, ağaçlar, gerçek değil, ılıman iklimle
hoş bir yeryüzüne işaret eden ideal öğelerdir. Kısaca, meyve ağaçları, yeryüzünün
bereketine, hoş iklime ve bu iklimde geçen av olaylarına gönderme yapmaktadır.
Mozaiğin ortasındaki zafer kazanmış avcı figürü, döşemenin anlamını daha da netleştirmektedir. Bu figür, büyük ihtimalle, kendi bütçesinden av etkinlikleri organize
eden mozaiğin sahibinin kişileştirmesidir. Böylece, mozaiğin genel anlamı, hoş bir
iklim ve yeryüzünde av etkinliklerini destekleyen sahibinin cömertliğidir. Makalenin ikinci bölümü, Ürdün’de kiliselerde yer alan ve meyve ağaçlarının
dizilişi Worcester mozaiğine çok benzeyen bir takım mozaikler sunmaktadır. Bu
mozaiklerin bir kısmında meyve ağaçlarının türleri ve dizilişleri Worcester Av
Mozaik’inin tıpatıp aynısıdır. Bazı kiliselerde meyve ağaçları, ılıman iklim ve yeryüzünün bolluğuna işaret ederken, diğerlerinde dini bir anlam kazanmış, cennetin
ılıman iklimine gönderme yapmak için kullanılmıştır. Worcester Av Mozaik’inin
kilise döşemelerindeki cennet ikonografisine doğrudan bir etki yaptığını söylemek
zor olsa da, Worcester Av Mozaik’i ve Ürdün kiliselerindeki mozaikler, meyve
ağaçlarını merkeze alan ortak bir dil ve ikonografi paylaşmaktadırlar.
Anahtar Kelimeler
Antakya mozaik av sahnesi meyve ağaçları Ürdün kilise döşemeleri.
Öz
This paper examines the contextual meaning of a mosaic pavement from Daphne
(Harbiye) near Antioch (Antakya) which depicts hunting episodes among fruit trees
and a hunter in the center triumphant over various animals. The pavement, which
is now in Worcester, Massachusetts, USA, therefore known as the Worcester Hunt,
can be dated to the last quarter of the fifth and first quarter of the sixth century AD.
The pavement has never been examined with particular emphasis to the fruit trees
diagonally growing from its corners. Although it is difficult to identify these trees,
they are likely to be pomegranate; pear; a tree with round fruits (apple or medlar);
and a tree with heart-shaped fruits (peach, apricot or citrus fruit). While diagonally
organizing the space on the pavements with trees is well-known in Antioch mosaics, depiction of fruit trees with ripe fruits is quite rare. The meaning of the pavement and the fruit trees need to be sought by referring to the archaeological context
and iconographic details of the mosaic pavement. Daphne, where the pavement was
discovered, was the pleasant suburb of Antioch. References from Libanius suggest
that Antiochenes retreated to Daphne and spent time by hunting during the warm
months. In terms of iconography, the hunt scenes on the pavement are rather unrealistic, since the hunting takes place in a cultivated orchard, instead of in the wild
or in the arena. Such unrealistic elements and references to Daphne suggest that the
trees are ideal, not real, elements that allude to a décor of mild climate and pleasant landscape when the hunting takes place. The fruit trees, on the whole, allude to
the bounty of the local landscape, pleasant climate, and the hunting events taking
place at this climate. The triumphant hunter figure in the center further clarifies the
meaning of the pavement. He is probably the personification of the patron or the
patron himself, who generously organized hunting events at his own expense. The overall aim of the mosaic, then, is the display of the munificence of the patron who
sponsored hunting activities in a pleasant climate and landscape.
The second part of the paper presents comparable pavements in the Jordan area,
mostly from church contexts, which share the same or similar fruit tree arrangement
with the Worcester Hunt. Some of these pavements even have the same species of
fruit trees in the same order as the Worcester Hunt. The meaning of the pleasant
climate and bounty of the earth was repeated in some churches, while in others, the
fruit trees gained a religious meaning and meant to represent the pleasant climate
of the paradise. Although it is difficult to suggest that the Worcester Hunt pavement
made a direct impact on the development of paradisiacal iconography on the church
pavements, it is undeniable that the Worcester Hunt and church mosaics in Jordan
share a common language and iconography centered on fruit trees
Anahtar Kelimeler
Antioch mosaic hunt pavement fruit trees Jordan church pavements.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mayıs 2010 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2010 Sayı: 18 |