Burdur Elmacık Fosil Lokalitesinde İnsan İzleri

Yıl 2025, Sayı: XXXIII, 7 - 27, 22.03.2025

Betül Fındık

Öz

Bu makalede, Burdur ili Kemer ilçesine bağlı Elmacık köyü yakınlarında yer alan Elmacık omurgalı fosil lokalitesinde ele geçen Paleolitik Çağ’a ait yontmataş buluntuların analizlerine yer verilmiştir. Geç Erken Pleistosen’de Burdur plüvi- yal gölünün kıyılarını oluşturan Elmacık fosil lokalitesinde 2006-2009 yılları arasında dört sezon ve 2016 yılında bir sezon kurtarma kazıları yapılmıştır. Kazılar sonucunda elde edilen omurgalı fosilleri Geç Erken Pleyistosen’e (GÖ 1.2-1.1 milyon yıl önce) tarihlendirilmiştir. Burdur Doğa Tarihi Müzesinde ser- gilenmekte olan fosiller üzerinde ekibimizce tafonomik incelemeler yapılmış, fosillerden bazılarında kasaplık izlerine rastlanmıştır. Bu izler, yontmataş buluntuların yaşının fosil yaşı ile uyumlu olduğunu göstermekte, Burdur’da Geç Erken Pleyistosen’de en erken insan varlığına işaret etmektedir. Burdur Gölü’nün bir tatlı su kaynağı olduğu Geç Erken Pleyistosen Dönem’de göl kıyısının gerek hayvanlar gerekse insanlar için önemli bir yaşam alanı olduğu anlaşılmaktadır. Yontmataş buluntular bu görüşü destekler niteliktedir. Toplam sayısı 54 olan buluntular, geniş bir alanda dağınık olarak ele geçmiştir. Alanın çimentolaşmaya ve gömülmeye uygun yapısının yontmataş buluntuların tespitini zorlaştırdığı düşünülmektedir. Bununla birlikte Geç Erken Pleyistosen göl kıyısı, insanların yalnızca avcılık/leşçilik yapmak ve su ihtiyacını karşılamak üzere zaman zaman ziyaret ettikleri bir alan olabilir. Yontmataş buluntular, buluntu alanında sıkça görülen dere çakılları ile çeşitli renklerde ve kalitede çakmaktaşları, az sayıda ra- dyolarit ve kiltaşı hammaddelerden üretilmiştir. Buluntu topluluğu küçük boy- utlu bir alet geleneğini yansıtmaktadır. Aletler küçük boyutlu yongalar/yonga parçaları ile çakıllar/çakıl parçaları üzerine yapılmıştır. Alet topluluğunda çentikli aletler, dişlemeli aletler, düzeltili parçalar, deliciler, atipik ön kazıyıcılar, kenar kazıyıcılar, bileşik aletler ve bir adet rende bulunmaktadır. Bununla birlikte, bir adet kıyıcı ile Acheulean kültürün tanımlayıcı aletlerinden olan bir adet nacak da ele geçen buluntular arasındadır. Burdur genelinde yürütülen araştırmalarda Acheulean kültüre ait iki yüzeylilere ya da nacaklara rastlanmamıştır. Söz konusu nacak, şimdilik Burdur için ünik bir örnektir.

Anahtar Kelimeler

Burdur, Paleolitik Çağ, Alt Paleolitik, Yontmataş, Fosil, Pleyistosen

Kaynakça

• Alçiçek v.d. 2013 M.C. Alçiçek – S. Mayda – V. Titov, “ Lower Pleistocene stratigra- phy of the Burdur Basin of SW Anatolia”, Comptes Rendus Pale- vol, 12, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.crpv.2012.09.005
• Alçiçek v.d. 2019 M.C. Alçiçek – S. Mayda – J.H. ten Veen – S.J. Boulton – Th. A. Neubauer – H. Alçiçek – A. S. Tesakov – G. Saraç – H.Y. Hakye- mez – F.Göktaş – A.M. Murray – V.V. Titov – G. Jiménez-Moreno – Y. Büyükmeriç – F.P. Wesselingh – J.M. Bouchal – F.A. Demi- rel – T.T. Kaya – K. Halaçlar – M. Bilgin – L. W. van den Hoek Ostende, “Reconciling the stratigraphy and depositional history of the Lycian orogen-top basins, SW Anatolia”, Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments 99, 551–570. https://doi.org/10.1007/ s12549-019-00394-3.
• Alpagut v.d. 2015 B. Alpagut – T. Kaya – S. Mayda – A. Demirel – H. A. Ekinci, “Burdur-Elmacık omurgalı fosil lokalitesi/Burdur-Elmacık fossil vertebrate locality”, 68. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı (ed. K. Sayıt), 6-10 Nisan/April 2015, MTA Kültür Sitesi, 498-499.
• Aydın 2016 Y. Aydın, Karain Mağarası Alt Paleolitik Dönem Yontmataş Endüs- trisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.