Anadolu’dan Yeni Bir Kazı ve Yeni Veriler: Tanır Yassıhöyük Geç Demir Çağı Boya Bezemeli Seramikleri

Yıl 2025, Sayı: XXXIII, 97 - 132, 22.03.2025

Elif Baştürk

Öz

Tanır Yassıhöyük, Kahramanmaraş – Afşin ilçe merkezinin yaklaşık 20 km kuzeyinde yer almaktadır. Güneydoğu Toros Dağlarının kuzeyinde yer alan Afşin Ovası, Orta Anadolu, Doğu Anadolu ve Mezopotamya kültürlerinin birbirine geçişlerinde önemli bir kavşak noktası görevi görmektedir. Söz konusu bölgede, Hurman Suyu kenarındaki konumu ve boyutlarıyla dikkat çeken Tanır Yassıhöyük ise bölge arkeolojisinin her bir dönemine yeni bir soluk getireceğinden kuş- ku duymadığımız yeni bir arkeolojik kazı çalışmasıdır. Höyüğün ilk kez 2021 yılında başlatılan arkeolojik çalışmaları, MÖ 6. binyıldan MS 3. yüzyıla kadar neredeyse kesintisiz bir yerleşim tarihinin varlığına dair ön sonuçları ortaya koy- muştur. Özellikle, Geç Demir Çağı tabakalarının iyi korunmuş mimari kalıntılar ve yoğun seramik gruplarıyla tespit edilmesi, Afşin – Elbistan Ovası’nın MÖ 6 – 4. yüzyıl arasındaki kültürel süreci açısından önemli bir kazanım olmuştur. 2022 ve 2023 yılı çalışmalarının bir kısmı, höyüğün merkez sektöründeki Ak- hamenid Dönemi’ne ait olası bir idari yapı kompleksi (yerel yönetici sarayı?) ile kuzeydoğu yamaçtaki iki Geç Demir Çağı mekânında gerçekleştirilmiştir. Sadece kuzeydoğu yamaçtaki mekanlar içerisinden, sayısı 3500’ü geçen zengin bir seramik repertuarı açığa çıkarılmıştır. Yalın kapların ve kaba pişirme kaplarının ağırlıklı olduğu bu seramikler içerisinde en dikkat çekici olan grupları, 800 parça ile boya bezemeli çanak-çömlekler, 395 parça ile siyah açkılı parlak kaplar ve 11 parça ile Akhamenid kâseler oluşturmaktadır. Bu makalede de bölgenin Geç Demir Çağı’na ışık tutacak, bahsi geçen seramik gruplarından boya bezemeli çanak-çömlekler ele alınmıştır. Orta Anadolu’nun Geç Demir Çağı boyalı seramik gruplarıyla doğrudan bağlantılı olan bu çanak-çömlekler, Orta Demir Çağı seramiğinden açık renk bir zemin üzerine uygulan parlak renkli boya bezemesiyle ayrılmaktadır. Akhamenid Dönemi itibariyle seramik geleneklerinde ortaya çıkan yenilikleri de tespit edebildiğimiz Tanır Yassıhöyük verileri, steril mimari tabakadan gelen karakteristik seramik grupları aracılığıyla Geç Demir Çağı arkeolojisine katkıda bulunacak yeni bir veri kaynağı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Geç Demir Çağı, Boya Bezemeli Seramik, Afşin-Elbistan Ovası, Akhamenid, Polikrom Bezeme, Tanır Yassıhöyük

Kaynakça

• Akkuzu 2018 Z. Akkuzu, The Late Iron Age Pottery From Kaman-Kalehöyük, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Li- sans Tezi, Ankara.
• Aklan – Akçay 2023 İ. Aklan– A. Akçay, “Kırsalın Öyküsü: Geç Demir Çağı’nda Ovaören”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 32.3, 20-41.
• Akurgal 2021 E. Akurgal, Frig Sanatı, çev. Güler Emre, Türk ve Arkeoloji ve Kül- türel Miras Enstitüsü Yayınları: 005, 2021, Gaziantep.
• Baştürk – Türkan 2024 E. Baştürk – A, Türkan, “Afşin Ovası’nda Yeni Bir Kazı: Tanır Yas- sıhöyük Kazısı Ön Değerlendirme”, Aderg XXXII, 47-65.
• Bayburtluoğlu 1979 İ. Bayburtluoğlu, “Eskiyapar Phryg Çağı”, VIII. Türk Tarih Kong- resi 1, 293-303.