Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Genel Nüfus Sayımına Göre Amasya İlinin Demografik Yapısı

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 36 - 51, 31.01.2021

Yusuf Yılmaz Vedat Karadeniz

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde çeşitli nüfus sayımları yapılmış olsa da, Amasya nüfusuna ait kapsamlı ve düzenli bilgilere Cumhuriyet kurulduktan sonra ulaşılmıştır. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde kaynakları verimli kullanabilmek ve geleceği planlayabilmek adına her alanda ciddi sayımlar yapılmıştır. Kapsamlı bir nüfus tespiti içinse İstatistik Umum Müdürlüğü kurulmuştur. Çalışmada temel amaç, 1927 Genel Nüfus sayımı sonuçlarına göre Amasya İlinin demografik yapısının kapsamlı bir şekilde incelenmesidir. Bu kapsamda Amasya’nın 1927 yılına ait toplam nüfusu, kadın-erkek nüfusu, nüfusun etnik ve dini yapısı, okuryazarlık durumu, kullanılan diller, meslek yapıları gibi pek çok parametre ele alınarak detaylı bir çalışma yapılması amaçlanmıştır. Bunun için doküman incelemesi yöntemi kullanılarak, Başbakanlık Umum Müdürlüğü tarafından yayınlanan 1927 yılına ait Umumi Nüfus Tahriri detaylı bir şekilde incelenip, yorumlanmıştır. Ayrıca yöreyle o döneme ait bilgiler içeren tez ve makalelerle çalışma desteklenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, bu ilk ilk genel sayımda Amasya İlinde 55.842 erkek, 59.042 kadın olmak üzere toplam 114.884 kişi yaşamakta olup, o dönem Amasya İli; Amasya Merkez, Merzifon ve Gümüşhacıköy ilçelerinden oluşmaktaydı. İlin demografik parametre bakımından ülke ortalamasının altında olduğu, bunun için pek çok alanda yatırıma gereksinim duyulduğu görülmüştür. Çalışmada Amasya’nın konu olarak seçilmesinde, Amasya’nın hem Osmanlı Dönemi’nde, hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş aşamasında etkin ve önemli bir yerleşim olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Demografi, Amasya, 1927 Genel Nüfus Sayımı, Nüfus Yoğunluğu

Kaynakça

• Altunışık, R. vd. (2007). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri-Spss Uygulamalı (5. Baskı). Sakarya: Sakarya Yayınları.
• Balcı, S. (2019). Cumhuriyet Döneminde Amasya (1923-1950), İdari, Siyasi, Sosyal ve Kültürel Yapı, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Erzurum.
• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü (1929). 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül 1. Ankara: Hüsnütabiat Matbaası.
• Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü (1929). 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül II. Ankara: Hüsnütabiat Matbaası.
• Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü (1929). 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül III. Ankara: Başvekâlet Müdevvenat Matbaası.
• Çanak, E. & Yeşil, A. (2015). Atatürk Döneminde Adana (Seyhan) Vilayeti’nin Demografik Yapısı, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (14), 101-128.
• Dinç, G. (2007). Cumhuriyetin İlk Nüfus Sayımına Göre Antalya’nın Demografik Yapısı, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, (12), 65-87.
• Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşeri Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi.
• Güçtekin, N. (2015). Eğitimli Neslin I. Dünya Savaşı'yla İmtihanı. İstanbul: İskenderiye Yayınevi.
• Gürbüz, A. (2007). Osmanlı Klasik Döneminde Amasya. 2007 Amasya İl Yıllığı. Ankara: Amasya Valiliği Yayınları.
• Kadıoğlu, Y. & Yılmaz, Y. (2017). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Amasya Nüfusu, Uluslararası Amasya Sempozyumu, Bildiriler Kitabı. Amasya, 4-7 Ekim 2017.
• Kahriman, S. & Gür, F. (2012). Amasya Nüfus Defteri 1840. İstanbul: Amasya Belediyesi Kültür Sanat Yayınları.
• Kılıç, F. (2015). Çanakkale Savaşları’nda Okullar ve Öğrenciler, Türk Yurdu Dergisi, (331), 44-46.
• Kodal, Tahir (2009). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Genel Nüfus Sayımında Çorum Vilayeti’nin Nüfus Özellikleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XIX(1), 233-258.
• Köse, M. (2010). 1927 Nüfus Sayımı ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon. Oktay, Y. E. (2014). Türkiye’de Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Uygulanan Nüfus Politikaları, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 31-53.
• Semiz, Y. (2010). 1923–1950 Döneminde Türkiye’de Nüfusu Arttırma Gayretleri ve Mecburi Evlendirme Kanunu (Bekarlık Vergisi), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 423-469.
• Sertel, S. (2015). 1927 Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Elazığ Nüfusu, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 303-316.
• Sertel, S. (2014). 1927 Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Bitlis’in Nüfus Fonksiyonları, Turkish Studies, IX(4), 1015-1034.
• Şahin, C. (2012). Çanakkale Savaşları’nın Eğitim ve Öğretim Üzerindeki Etkisi: Karesi İdadisi ve Sultanisi Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (26), 7-20.
• Tamer, A. & Bozbeyoğlu, Ç. A. (2004). 1927 Nüfus Sayımının Türkiye’de Ulus Devlet İnşasındaki Yeri: Basında Yansımalar, Nüfusbilim Dergisi, (24), 73-88.
• Tuğluoğlu, F. (2012). Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Nüfus Sayımı, 20 İlkteşrin 1935 (Ne Bir Eksik Ne Bir Fazla), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII(25), 55-78.
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2002). Beşeri Coğrafya: İnsan. Kültür. Mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Yıldırım, R. & Serbestoğlu, İ. (2017). Temettuat Kayıtlarına Göre Amasya Sancağı’nda Göçmen Haneler, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 205-223.
• Yılmaz, Y. (2019). Şehir Coğrafyası Açısından Erbaa, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Samsun.