The Perception of Africa in Ottoman Magazines of the 2nd Constitutional Period

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 29, 243 - 259, 27.03.2024

Murat Yilmaz

https://doi.org/10.17822/omad.1458257

Öz

The Ottoman Empire resided in the African continent for nearly 400 years. The Ottoman Empire, which extended its borders to the southern shores of the Mediterranean and made its influence felt from there to the interior of Africa, did not encounter any significant difficulties because this geography was largely Muslim. Africans also respected the Ottoman sultans, who were representatives of the caliphate. However, with the geographical discoveries that started in Western Europe, the previously unknown African geography became known to Westerners. Within the scope of Western Europe's economic activities which would lead to imperialism, the African continent constituted a source of human and underground wealth to be exploited. The imperial rise of the West progressed in parallel with the exploitation of the continent of Africa. The power that could resist the imperial states in Africa was the Ottoman Empire. Therefore, these states fought against the Ottoman Empire to conquer Africa. By 1911, Tripoli, which was the last Ottoman territory in Africa, was attacked by Italy and the Ottoman Empire was forced to retreat from Africa. During such a period, magazines published in the Ottoman Empire drew attention to the developments in Africa. Islamic motifs were used as much as possible to increase the motivation of the people in the ongoing Tripoli War. These magazines focused on how imperialism could be resisted by emphasizing the political, economic and religious goals of the imperialist Western states on the continent. Issues requiring self-criticism about the Ottoman Empire and the Islamic world in general were also mentioned. This study examines the interest of the Ottoman Empire in Africa between 1908 and 1914 through the magazines of the period.

Anahtar Kelimeler

Africa, Imperialism, Islam, Ottoman magazines, Battle of Tripoli

II.MEŞRUTİYET DÖNEMİ OSMANLI DERGİLERİNDE AFRİKA ALGISI

Öz

Osmanlı Devleti 400 yıla yakın süre boyunca Afrika kıtasında bulunmuştur. Sınırlarını Akdeniz’in güney kıyılarına uzatan ve oradan Afrika içlerine kadar etkisini hissettiren Osmanlı bu coğrafyanın büyük oranda Müslüman olması sebebiyle önemli bir zorlukla karşılaşmamıştır. Afrikalılar da halifelik makamının temsilcisi Osmanlı padişahlarına saygı duymuşlardır. Ancak Batı Avrupa’da başlayan coğrafi keşiflerle daha önce bilinmeyen Afrika coğrafyası Batılılar tarafından tanınmıştır. Batı Avrupa’nın emperyalizme varacak ekonomik faaliyetleri kapsamında Afrika kıtası sömürülecek insan ve yeraltı zenginliği kaynağını teşkil etmiştir. Batı’nın emperyal yükselişi Afrika kıtasının sömürülmesiyle paralel şekilde ilerlemiştir. Afrika’da emperyal devletlere karşı koyacak güç ise Osmanlı’ydı. Dolayısıyla bu devletler Afrika’yı ele geçirmek için Osmanlı’yla mücadele etmiştir. 1911’e gelindiğinde Osmanlı’nın Afrika’daki son toprağı Trablusgarp da İtalya’nın saldırına uğramış ve Osmanlı Afrika’dan geri çekilmek zorunda kalmıştır. Böyle bir süreçte Osmanlı’da yayımlanan dergiler Afrika’daki gelişmelere dikkat çekmiştir. Devam etmekte olan Trablusgarp Savaşı’nda halkın motivasyonunu yükseltmek için İslami motifler olabildiğince kullanılmıştır. Emperyalist Batılı devletlerin kıta üzerindeki siyasi, ekonomik ve dinî amaçlarına vurgu yapılarak emperyalizme nasıl karşı koyulabileceği üzerinde durulmuştur. Osmanlı ve genel olarak İslam dünyası hakkında özeleştiri gerektiren konular da dile getirilmiştir. Bu çalışma 1908-1914 yılları arasında Osmanlı’nın Afrika’ya yönelik ilgisini dönemin dergileri üzerinden incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Afrika, Emperyalizm, İslam, Osmanlı dergileri, Trablusgarp Savaşı

Kaynakça

• “Afrika” Hikmet 16 (1326): 6.
• “Afrika” Sırat-ı Müstakim 107 (1326): 54.
• “Afrika Kıtasında Bulunan Müslümanlar ve Sekine-i Umumiyesi ile Mukayesesi” Beyanü’l-Hak 20 (1324): 462-463.
• “Afrika Osmanlıları: Tuareg ve Tibu” Hikmet 48 (1327): 2-3.
• “Afrika’da Din-i İslam” Sada-yı Hak 2 (1324): 2-3.
• “Afrika’da Fransa ve Türkiye Serlevhalı Başmakaleden” Sırat-ı Müstakim 107 (1326): 52-53.
• “Afrika’da İslamiyet Alabildiğine İlerliyor” Sebilürreşad 299 (1329): 237-240.
• “Afrika’da Mücahidin-i İslamiye’nin Ahvaline ve Müslümanlığın İstikbaline Dair” Sebilürreşad 185 (1328): 42-50.
• “Afrika’da Türkler” Hikmet 65 (1327): 5-6.
• “Afrika’da Türkler” Hikmet 74 (1327): 5-6.
• “Afrika’da Türkler” Hikmet 75 (1327): 7.
• “Afrika-yı Cenubi’de Müslümanlar” Sırat-ı Müstakim 129 (1326): 416.
• “Afrika-yı İslami Müdafaası” Sırat-ı Müstakim 119 (1326): 255-256.
• “Afrika-yı Merkezî’de İslamiyet” Sırat-ı Müstakim 136 (1326): 96.
• “Afrika-yı Şarki’de İntişar-ı İslam” Hikmet 48 (1327): 3.
• “Ah Bu Gaflet Olmasaydı!..” Hikmet 77 (1328): 1-2.
• “Amerika Cumhuriyeti’nin Reis-i Sabıkı Mösyö Rosvelt’in İngiltere’de İrad Eylediği Nutkudur” Sırat-ı Müstakim 92 (1326): 251.
• “Amerikalı Mister John Mott Tuhfemiz: Medeniyet-i Hazıra Nasıl Meydana Geldi” Hikmet 45 (1326): 4.
• “Asya’dan Avrupa’nın Endişesi” Sırat-ı Müstakim 127 (1326): 381-382.
• “Beyanname” Sırat-ı Müstakim 167 (1327): 175-176.
• “Cenubi Afrika İslamlarının Mitingi” Sırat-ı Müstakim 171 (1327): 242.
• “Cezayir ve Tunus” Sırat-ı Müstakim 101 (1326): 398.
• “Fas” Beyanü’l-Hak 156 (1328): 2775-2776.
• “Fas Hükûmet-i İslamiyesi’nde” İslam Dünyası 12 (1329): 190.
• “Fransızların Vaday’da Mağlubiyetleri” Sırat-ı Müstakim 101 (1326): 398.
• “Fesad-ı İçtimai Bize Nereden Geldi?” Sırat-ı Müstakim 150 (1327): 307-310.
• “Hanoton’un Makalesi” Sırat-ı Müstakim 57 (1325): 66-67.
• “Hindli İhvan-ı Dinimiz” Sırat-ı Müstakim 169 (1327), 210.
• “İslamiyet’in İntişarı” Sırat-ı Müstakim 98 (1326): 348.
• “İslamiyet’in Süratle İntişarı” Sebilürreşad 278 (1329): 287.
• “İtalyanların Uğradığı ve Uğrayacağı Felaketler” Sebilürreşad 285 (1329): 408.
• “Japonya Müslümanlarının Hissiyatı” Sebilürreşad 186 (1328): 72.
• “Müslüman Memleketlerine Avrupa’nın Hücumuna Karşı Âlem-i İslam’da Galeyan” Sırat-ı Müstakim 162 (1327): 95-96.
• “Müslümanlık Âlemindeki Faaliyet-i Diniyye” Sebilürreşad 299 (1329): 232-237.
• “Natal Müslümanlarının İhtisasatı” Sırat-ı Müstakim 167 (1327): 173-174.
• “Neyaza’da İntişar-ı İslam” Tearüf-i Müslimîn 11 (1326): 186.
• “Osmanlı Afrikası’nda İslam ve Osmanlılık İçin Feda-yı Can Edecekler” Hikmet 74 (1327): 3.
• “Panislamizm” Sırat-ı Müstakim 173 (1327): 272-273.
• “Ruh-ı İslam, Hayat-ı Ebedî” Sırat-ı Müstakim 166 (1327): 150.
• “Şeyh Senûsî Hazretleri Cihad-ı Mukaddes İlanı” Sırat-ı Müstakim 176 (1327): 322.
• “Şeyh Senûsi’nin Bir Tahriratı” Sırat-ı Müstakim 138 (1326): 128.
• “Şuûn-ı İslamiyye” Sırat-ı Müstakim 77 (1325): 402.
• “Türklüğe Dair” Sırat-ı Müstakim 21 (1324): 332-336.
• “Vaday Hadisesi Netayicinden” Sırat-ı Müstakim 122 (1326): 303-304.
• “Yuhannesburg Müslümanları” Sırat-ı Müstakim 170 (1327): 226.
• “Zafer-i Mel’un” Sırat-ı Müstakim 132 (1326): 29-31.
• “Zavallı Fas” Beyanü’l-Hak 153 (1328): 2728.
• A. Y. “Almanya, İngiltere, Türkiye ve Âlem-i İslam” Sırat-ı Müstakim 101 (1326): 388-390.
• A. Y. “Almanya, İngiltere, Türkiye ve Âlem-i İslam” Sırat-ı Müstakim 103 (1326): 427-429.
• A. Y. “Türk Âleminde” Türk Yurdu 1 (1327): 23.
• A. Y. “Türk Âleminde” Türk Yurdu 4 (1327): 119-120.
• Abdürreşid İbrahim. “İdare-i Maslahat” Sırat-ı Müstakim 160 (1327): 50.
• Abdürreşid İbrahim. “Bizim Aklımız Bize Yararsa Biz de Adam Oluruz” Sırat-ı Müstakim 164 (1327): 116-118.
• Ahmed Agayef. “Âlem-i İslam ve Siyasiyat-ı Umumiye” Sırat-ı Müstakim 98 (1326): 345-347.
• Ahmed Agayef. “Türk Âlemi” Türk Yurdu 7 (1327): 195-200.
• Ahmed Agayef. “Âlem-i İslam’a Umumi Bir Nazar” Sebilürreşad 185 (1328):41-42.
• Ahmed Ferid. “Kuvvet ve Siyaset Muharebesi” Türk Yurdu 13 (1328): 388-393.
• Ahmed Nâim. “Akide-i Ehl-i Sünnetin Mücmelan Beyanı” Sırat-ı Müstakim 9 (1324): 137-138.
• Akçuraoğlu Yusuf. “Tarihî Mevzimizde” Türk Yurdu 24 (1328): 766-772.
• Ali Rıza Seyfi. “Bir İbret-i Mehibe” Sırat-ı Müstakim 182 (1327): 404-406.
• Ali Rıza Seyfi. “İslamiyet’in Faaliyet Sahaları: Afrika’yı Öğrenelim” Donanma 18 (1330): 283-284.
• Apak, Adem. “Kuzey Afrika’da İlk İslam Fetihleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2, (2008): 159-173.
• Darülfünun Mezunlarından Ömer. “Hilal ve Salîb” Sırat-ı Müstakim 137 (1326): 109-110.
• Edhem Nejad. “Haricdeki Dindaşlarımız” Sırat-ı Müstakim 142 (1327): 187-188.
• Erzurumlu Ömer Nasûhi. “Afrika’da İslamiyet” Beyanü’l-Hak 154 (1328): 2730-2732.
• Ferid. “Anglosaksonlarda Fikr-i Hükûmet, Talim ve Terbiye” Sırat-ı Müstakim, 70 (1325): 278-280.
• Hayroviç İsmail. “Afrika’da İslamiyet ve Nasraniyet” Beyanü’l-Hak 174 (1328): 3059-3060.
• Kavas, Ahmet. “Türkiye’de Osmanlı Afrikası Araştırmaları” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 1/2, (2003): 513-528.
• Kavas, Ahmet. Osmanlı-Afrika İlişkileri. İstanbul: Tasam Yayınları, 2006.
• Kavas, Ahmet. İki Din Arasında Fransa. İstanbul: Kitabevi, 2015.
• M. Ali Münir. “İsmail Gaspirinski Bey Hazretlerine” Sırat-ı Müstakim 52 (1325): 409-411.
• M. Ali Münir. “İnhitatat-ı İçtimaiyye” Sırat-ı Müstakim 58 (1325): 85-87.
• M. Ali Münir. “İnhitatat-ı İçtimaiyye” Sırat-ı Müstakim 65 (1325): 195-196.
• Mahkeme-i Temyiz Azasından Bereketzade İsmail Hakkı. “İslam ve Usul-i Meşveret” Sırat-ı Müstakim 5 (1324): 70-73.
• Mehmed Âkif. “Süleymaniye Kürsüsünde” Sırat-ı Müstakim 175 (1327): 291-295.
• Mehmed Hıfzı. “Osmanlı Afrikası” Donanma 17 (1327): 1553-1562.
• Mehmed Hıfzı. “Osmanlı Afrikası” Donanma 19 (1327): 1752-1754.
• Mehmed Kâmil. “İttihad, İttihad, Daima İttihad ve Biraz İntibah” Sırat-ı Müstakim 169 (1327): 207-209.
• Osman Nuri. “Seyyah-ı Şehir Abdürreşid İbrahim Efendi’ye” Sırat-ı Müstakim 168 (1327): 185.
• Selânik-Silah. “Afrika Müslümanlarına Hayye-ale’l-Felah” Sırat-ı Müstakim 162 (1327): 94.
• Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi. “Afrika’da İslam” Sırat-ı Müstakim 80 (1326): 31-32.
• Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi. “Afrika’da İslam” Sırat-ı Müstakim 82 (1326): 62-64.
• Şeyh Mihriddin Arûsî. “Müslüman Afrika Müslümanların Kalacaktır” Hikmet 23 (1326): 4-5.
• Şeyh Mihriddin Arûsî. “Osmanlı Afrika’sı Kolaylıkla Alınmaz” Kanad 1 (1327): 2.
• Tandoğan, Muhammed. Afrika’da Sömürgecilik ve Osmanlı Siyaseti (1800-1922). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2020.
• Tevfik Süveydî. “Afrika’da İslamiyet’in Seyr-i Muzafferanesi İslam Mecmuası 8 (1330): 241-242.