Bursalı Hasan Hâtif Külliyatına Doğru: Yeni Bulunan Nüshaların Mevcut Neşirlere Katkısı Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 31, 645 - 667, 17.11.2024

İlker Hayat

https://doi.org/10.17822/omad.1515847

Öz

Kaynaklarda Serrâc-zâde, Egerci-zade, Semerci-zâde ünvanıyla anılan 18. yüzyıl şairlerinden Hasan Hâtif Efendi, Bursalıdır. Tezkirelerde şairin mürettep bir divanı olduğu bilgisi verilip ardından şiirinden örneklere yer verilse de diğer eserleriyle ilgili bilgi bulunmamaktadır. Hâtif ile ilgili yapılan çalışmalarda şairin hayatı ve eserleriyle ilgili, tezkirelerde yer almayan bilgiler gün yüzüne çıkmaya başlamış ve gerek eserleri gerekse hayatı hakkındaki bilgiler daha da genişlemiştir. Böylece şairin Dîvân, Esmâü’l-Hüsnâ, Üç ‘Arûs ve Üç Dâmât ve Seyahatnâme olmak üzere dört eseri ortaya çıkarılmıştır. Hâtif ile ilgili neşirler, tek nüsha olarak bilinen ve “müellif hattı” olduğu ifade edilen Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özege Kitaplığı ASL 94-98’de kayıtlı bir nüsha üzerinden yapılmıştır. Yapmış olduğumuz araştırmalar neticesinde şairin külliyatını ihtiva eden yeni yazma nüshalara ulaşılmıştır. Bu nüshalar, şairin hayatıyla ve sanatıyla ilgili yeni bilgileri gün yüzüne çıkarmış ve eldeki tek nüshanın “müellif hattı” nüsha olduğu bilgisini tartışmaya açmıştır. Bu makale, tarafımızca doktora tezi olarak hazırlanan Hâtif külliyatı neşrinin yeni nüshalarının bilim dünyasına duyurulması amacıyla kaleme alınmıştır. Makalede, şairin tezkirelerde yer alan biyografisine yer verdikten sonra bu bilgiler, Hâtif’in eserleri üzerinden yeniden değerlendirilmiştir. Son olarak da bu yeni nüshaların var olan neşirlere ne gibi katkılar sunduğuna dair örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Divan, Hâtif, metin neşri, mesnevi, müellif hattı, Serrâc-zâde

Towards Bursalı Hasan Hâtı̇f’s Kulliyat: On The Contribution Of Newly Discovered Copies To Exising Editions

Öz

Hasan Hâtif Efendi, one of the 18th century poets, who is known as Serrâc-zâde, Egerci-zade, Semerci-zâde in the sources, was from Bursa. Although it is stated in the tezkires that the poet has a complete divan and then examples of his poetry are given, there is no information about his other works. In the studies on Hâtif, the information about the poet's life and works that were not included in the tezkirs began to come to light and the information about his works and life expanded even more. Thus, four works of the poet, namely Dîvân, Esmâü'l-Hüsnâ, Üç 'Arûs ve Üç Dâmât and Seyahatnâme, were revealed. The editions of Hâtif were made on a copy registered in Atatürk University Seyfettin Özege Library ASL 94-98, which is known as a single copy and stated to be "the author's line". As a result of our researches, new manuscripts containing the poet's corpus were found. These manuscripts have brought to light new information about the poet's life and art, and have opened up for discussion the information that the only available copy is the "author's calligraphy" copy. This article has been written in order to announce the new copies of the edition of the Hâtif corpus, which was prepared by us as a doctoral thesis, to the world of science. In the article, after including the poet's biography in the tezkires, this information is re-evaluated through Hâtif's works. Finally, examples of how these new copies contribute to the existing editions are given.

Anahtar Kelimeler

Divan, Hâtif, text edition, masnavi, author, Serrâc-zâde

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim. İsmâil Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyl-i Zübdetü’l-Eş’âr. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., 1999.
• Akbayar, Nuri ve Seyit Ali Kahraman. Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî Osmanlı Ünlüleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 1996.
• Bağdatlı İsmâil Paşa. Keşf-el-Zunûn Zeyli. C.2. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay., 1972.
• Ceylan, Ömür. “Kadeh Duası ve Şerhine Dair”, Böyle Buyurdu Sûfî içinde İstanbul: Kapı Yay., 2005.
• Çapan, Pervin. Mustafa Safayî Efendi Tezkire-i Safayî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme Metin İndeks. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., 2005.
• Çiftçi, Ömer. Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2017, erişim tarihi: 27.05.2024, e-kitap https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0.
• Danışan, Tuğba. “Hâtif Ali Efendi Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânının Tenkitli Metni (1b-132a) ve Nesre Çevirisi” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2009.
• Dîvân-ı Hâtif, İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu 34 Ae Manzum 501.
• Donuk, Suat. Şerh-i Du’â-yı Kadeh ve Kadeh Duası Mazmunu, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4) (2012): 1599-1629.
• Durkaya, Hayriye. Serrâc-zâde Hasan Hâtif Manzum Seyahatnâme. Konya: Palet Yay., 2021.
• Ece, Selami. “Serrâc-zâde Hasan Hâtif (Hayatı ve Eserleri)” Turkish Studies, 2(1) (2007): 84-103.
• Ekici, Ramazan. Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî Vefeyât-ı Ayvansarâyî. İzmir: Tibyan Yay., 2012.
• Erdem, Sadık. Râmiz ve Âdâb-ı Zürefâ’sı (İnceleme Tenkidli Metin İndeks Sözlük). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., 1994.
• Güzel, Bilal. “Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa ve “Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr” İsimli Şair Tezkiresi” Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2012.
• Güzel, Bilal. Mehmed Fahreddin Bursavî ve Gülzâr-ı İrfân İsimli Biyografik Eseri (inceleme-Metin). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2023, erişim tarihi: 27.05.2024, e-kitap https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/118690,gulzar-i-irfan-mehmed-fahreddin-bursavipdf.pdf?0.
• İnan, Göker. “Ahmed Hasîb Efendi’nin Mecmûa-i Tevârih’i” Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, 2013.
• İnce, Adnan. Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi Tezkiretü’ş-Şuarâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2018, erişim tarihi: 27.05.2024, e-kitap https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57124,mirza-zade-mehmed-salim-tezkiretu39s-su39arapdf.pdf?0.
• Karataş, Ahmet. XVI. Asır Türk Edebiyâtının Ruzâî Mahlaslı Şâirleri. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yay., 2013.
• Kartal, Ahmet. “Türkçe Mesnevilerin Tertip Özellikleri”, Şiraz'dan İstanbul'a Türk Fars Coğrafyası Üzerine Araştırmalar içinde İstanbul: Kriter Yay., 2008.
• Kılıç, Sevda Önal. Serrâczâde Hasan Hâtif Üç ‘Arûs ve Üç Dâmât. Erzurum: Fenomen Yay., 2020.
• Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı. Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî. Ankara: Bizim Büro Yay., 2001.
• Kütük, Rıfat. Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî Vefeyât-ı Ayvansarâyî. Erzurum: Doğuş Kültür Sanat Yay., 2012.
• Onay, Ahmet Talat. Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, haz. Cemal Kurnaz. Ankara: Birleşik Yay., 2007.
• Önal, Sevda. “Hâtif, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme Karşılaştırmalı Metin)” Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2010.
• Sarı, Şeyma. “Hâtif Ali Efendi Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânının Tenkitli Metni (132b-203a) ve Nesre Çevirisi” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2009.
• Yavuz, Fikri ve İsmail Özen. Bursalı Mehmed Tahir Osmanlı Müellifleri. C.4. İstanbul: Meral Yay., 1972.
• Zübeyiroğlu, Ruhsar. “Mehmed Tevfik Efendi Mecmû’atü’t-Terâcim” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1989.