Sırp Basınında Bosna'nın İlhakı (1908)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 31, 575 - 598, 17.11.2024

Enes Turbıc

https://doi.org/10.17822/omad.1532148

Öz

Bu çalışma, 1908 Bosna Hersek ilhak krizi sırasında Sırp basınının rolünü incelemektedir. İlhak krizi, Balkanlar ve Avrupa tarihi açısından dönüm noktası niteliğinde olduğunu söylemek mümkündür. Berlin Antlaşması'nın (1878) hükümlerine göre, Avusturya-Macaristan'ın Bosna Vilayetini işgal etmesi, ardından bu bölgede idari kontrolü sağlaması, uzun süreli bir hukuki ve siyasi çatışmanın zeminini hazırlamıştır. Kriz, 1908'in sonbaharında Avusturya-Macaristan'ın Bosna Hersek'i tek taraflı olarak ilhak etmesiyle zirveye ulaşmış, bu durum Avrupa genelinde, özellikle Belgrad'da büyük bir tepkiye yol açmıştır. Bosna Hersek'i tarihi olarak büyük öneme sahip bir bölge olarak gören Sırbistan, Viyana'nın eylemlerine karşı en kararlı muhaliflerden biri olarak öne çıkmıştır. Bu direniş, Ağustos 1908'den Mart 1909'a kadar Sırp basınında yoğun bir şekilde dile getirilmiş, Politika, Mali Žurnal, Pravda ve Carigradski Glasnik gibi önde gelen gazeteler kamuoyunu şekillendirmede merkezi bir rol oynamıştır. Bu çalışmanın amacı, Sırp basınının ilhak krizi sırasında ulusal görüş üzerindeki etkisini analiz etmektir. Bu bağlamda, yerel ve uluslararası haberlerin sunumu, Belgrad ve diğer Sırp şehirlerinde gerçekleşen protestolar ve gösteriler, Çetnik birliklerinin hareketleri, seferberlik ilanları ve siyasi açıklamalar incelenmiştir. Çalışma, 1908'in sonu ve 1909 yılı boyunca Sırp kamuoyunun durumunu, ilhakın Sırp siyaseti ve ulusal kimliği üzerindeki önemini aydınlatmayı amaçlamaktadır. Bulgular, Sırp basınının önemli bir etkiye sahip olduğunu, kamuoyunu şiddetli tepkilere, keskin protestolara ve savaş ilanı taleplerine yönlendirdiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bosna Hersek, Bosna Hersek'in İlhakı, Avusturya-Macaristan, Balkanlar, Sırp basını

1908 Annexation of Bosnia in the Serbian Press

Öz

This study delves into the Serbian press's role during the Bosnian annexation crisis in 1908, a pivotal episode in Balkan and European history. Following the provisions of the Treaty of Berlin (1878), Austria-Hungary's occupation of the Bosna Vilayet and subsequent administrative control set the stage for a protracted legal and political conflict. The crisis reached its zenith in the autumn of 1908 when Austria-Hungary unilaterally annexed Bosnia and Herzegovina (BiH), provoking a formidable reaction across Europe particularly in Belgrade. Serbia, perceiving BiH as a historic territory of paramount significance, emerged as one of the staunchest opponents of Vienna's actions. This resistance was fervently articulated in the Serbian press from August 1908 to March 1909, with leading newspapers such as Politika, Mali Žurnal, Pravda, and Carigradski Glasnik playing a central role in shaping public sentiment. This study aims to analyze the impact of the Serbian press on national opinion during the annexation crisis, examining the portrayal of domestic and international news, the coverage of protests and demonstrations in Belgrade and other Serbian cities, the movements of Chetnik detachments, mobilization announcements, and political statements. By scrutinizing these elements, the research seeks to illuminate the state of Serbian public opinion at the close of 1908 and throughout 1909 and assess the significance of the annexation for Serbian politics and national identity. The findings reveal that the Serbian press exerted substantial influence, inciting vigorous public reactions, sharp protests, and demands for military engagement.

Anahtar Kelimeler

Bosnia and Herzegovina, annexation, Austria-Hungary, Balkans, Serbian press

Kaynakça

• Arhiv Bosne i Herzegovine (ABiH- Archive of Bosnia and Herzegovina), Fond: Ministry of Finance, Department of Bosnia and Herzegovina (ZMF BH), Presidential Files [Pr.] No. 1570/1908.
• ''Svečana sjednica grad. zastupstva'', Hrvatski Dnevnik, No: 230, October 8, 1908.
• ''MNO'', Musavat, No: 42, October 15, 1908.
• ''Sjednica'', Musavat, No: 42, October 15, 1908.
• ''Madžari i aneksija'', Hrvatski Dnevnik, No: 229, October 7, 1908.
• ''Budimpešta'', Hrvatski Dnevnik, No: 226, October 5, 1908
• ''Bosanskohercegovački muslimani u Carigradu'', Carigradski Glasnik, No: 46, November 14, 1908. Prethodni resultati popisa stanovništva i domaće stoke u Kraljevini Srbiji 31 decembra 1905 godine, Izdanje uprave državne statistike, Državna štamparija Kraljevine Srbije, Belgrade 1906.
• ''Bosna i Hercegovina'', Carigradski Glasnik, No: 31, August 1, 1908
• ''Bosanski ustav'', Politika, No: 1631, August 2, 1908
• ''Bosansko-Hercegovački Parlament'', Politika, No: 1633, August 4, 1908
• ''Bosansko-Hercegovački Parlament'', Politika, No: 1633, August 4, 1908
• ''Bosansko-Hercegovački Parlament'', Politika, No: 1633, August 4, 1908
• ''Bosna i Nastić'', Politika, No: 1634, August 5, 1908
• ''Mladoturci i Bosna'', Politika, No: 1636, August 7, 1908
• ''Aneksija'', Politika, No: 1640, August 11, 1908
• ''Aneksija i Turska'', Politika, No: 1641, August 12, 1908
• ''Bosanski list u Carigradu'', Politika, No: 1643, August 14, 1908
• ''Naša braća Bosanci i Hercegovci'', Carigradski Glasnik, No: 33, August 15, 1908
• ''Jedan turski demant i bosansko pitanje'', Politika, No: 1644, August 15, 1908
• ''Jedan turski demant i bosansko pitanje'', Politika, No: 1644, August 15, 1908
• ''Aneksija'', Politika, No: 1644, August 151908
• ''Za aneksiju'', Politika, No: 1646, August 17, 1908
• ''Bosanci za ustav'', Politika, No: 1648, August 19, 1908
• ''Hapšenje u Bosni'', Politika, No: 1649, August 20, 1908
• ''Pojačanje vojske u Bosni i u sandžaku'', Politika, No: 1651, August 22, 1908
• ''Burijan putuje'', Politika, No: 1653, August 24, 1908
• ''Iz srpskog sveta'', Mali Žurnal, No: 242, August 30, 1908
• ''Revizija Berlinskog ugovora'', Politika, No: 1656, August 27, 1908
• ''Memorandum Burianu'', Politika, No: 1657, August 28, 1908
• ''Ljudožderi u Bosni'', Politika, No: 1657, August 28, 1908
• ''Ustav u Bosni'', Politika, No: 1657, August 28, 1908
• ''Miriše barut!'', Politika, No: 1660, August 31, 1908
• ''Uvođenje ustava'', Pravda, No: 239, September 1, 1908
• ''Bečki Communiqué'', Mali Žurnal, No: 247, September 4, 1908
• ''Izvoljski i Erental'', Politika, No: 1667, September 6, 1908
• ''Bosna i Hercegovina'', Carigradski Glasnik, No: 36, September 5, 1908
• ''Austrija zastrašava'', Politika, No: 1665, September 5, 1908
• ''Velika hajka protiv Srbije'', Mali Žurnal, No: 249, September 6, 1908
• ''Novo o aneksiji'', Politika, No: 1670, September 10, 1908
• ''Austrija odsupa'', Politika, No: 1670, September 10, 1908
• ''Mladoturci i Austrija'', Politika, No: 1671, September 11, 1908
• ''Rusi o Bosni'', Politika, No: 1676, September 16, 1908
• ''Uoči ustava'', Politika, No: 1677, September 17, 1908
• ''Bosna u delegacijama'', Politika, No: 1677, September 17, 1908
• ''Bosna i delegacije'', Politika, No:1680, September 20, 1908
• ''Berlinski ugovor'', Politika, No: 1678, September 18, 1908
• ''Izvoljski i Titonije'', Mali Žurnal, No: 261, September 18, 1908
• ''Talijani i aneksija Bosne'', Politika, No: 1681, September 21, 1908
• ''Beograđani, otadžbina je u opasnosti'', Politika, No: 1683, September 23, 1908
• ''Srbija se oruža'', Politika, No: 1684, September 24, 1908
• ''Proglas aneksije'', Politika, No: 1684, September 24, 1908
• ''Hapšenja u Bosni'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Proklamacija za aneksiju Bosne i Hercegovine'', Pravda, No: 282, September 24, 1908
• ''Zavera protiv Srbije'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Srpska štampa protiv aneksije'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Protest srpske vlade'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Komite napred! '', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Novi dobrovoljci'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Legija smrti'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Dobrovoljci'', Mali Žurnal No: 271, September 27, 1908
• ''Srpska vojska traži rat'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Demonstracije u Sarajevu'', Politika, No: 1686, September 26, 1908
• ''Demonstracije u BiH'', Politika, No: 1686, September 26, 1908
• ''Ustanak u Hercegovini'', Mali Žurnal, No: 272, September 28, 1908
• ''Prvi dan aneksije u Bosni'', Politika, No: 1688, September 28, 1908
• ''U Bosni vri'', Politika, No: 1689, September 29, 1908
• ''Crna Gora protiv aneksije'', Mali Žurnal, No: 272, September 28, 1908
• ''Veliki narodni miting'', Politika, No: 1683, September 23, 1908
• ''Jučerašnje manifestacije'', Politika, No: 1683, September 23, 1908
• ''Miting'', Politika, No: 1684, September 24, 1908
• ''Protest Srbije'', Politika, No: 1684, September 24, 1908
• ''Kraljevina Srbija protiv aneksije'', Mali Žurnal, No: 269, September 25, 1908
• ''Jučerašnji miting'', Pravda, No: 282, September 24, 1908
• ''Beograd protiv aneksije'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Dolazak sveta'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Vulovićeva reč'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Izbor predsednika'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Veliki omladinski miting'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Miting na Cetinju'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Kragujevac'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Šabac protiv aneksije'', M. Žurnal, No: 272, September 28, 1908
• ''Smederevo protiv aneksije'', Mali Žurnal, No: 274, September 30, 1908
• ''Rat ili mir?'', Politika, No: 1682, September 22, 1908
• ''Vojska u Bosni'', Politika, No: 1682, September 22, 1908
• ''Može li se sprečiti aneksija Bosne?'', Politika, No: 1683, September 23, 1908
• ''Ratni izgledi'', Politika, No: 1684, September 24, 1908
• ''Aneksije'', Politika, No: 1684, September 24, 1908
• ''Bosansko pitanje'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Šta veli Engleska?'', Politika, No: 1684, September 24, 1908
• ''Izjava engleske vlade'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Engleska protiv aneksije'', Politika, No: 1686, September 26, 1908
• ''Odgovor Engleske na notu Austrougarske vlade'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Engleska protiv aneksije'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Držanje Engleske'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Engleska o aneksiji'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Držanje Francuske'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Dogovaranje u Parizu'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Držanje Rusije'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Za rat!'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Ruska štampa o aneksiji'', Mali Žurnal, No: 269, September 25, 1908
• ''Bosna i Hercegovina'', Carigradski Glasnik, No: 39, September 26, 1908
• ''Rusija o aneksiji'', Pravda, No: 264, September 26, 1908
• ''Times i austrijske intrige'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Car Ferdinand izdajnik'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Izvoljski o aneksiji'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Ćamil paša o bosanskom pitanju'', Mali Žurnal, No: 268, September 24, 1908
• ''Aneksija Bosne'', Pravda, No: 262, Özel Sayı, September 25, 1908
• ''Raspoloženje u Carigradu'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Držanje Turske'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Turska protestvuje'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Prvi korak Crne Gore'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Crna Gora i rat'', Politika, No: 1683, September 23, 1908
• ''Knez Nikola kralju Petru'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Delegacije o aneksiji'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Delegacije o anakesiji'' Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Talijanska štampa o aneksiji'', Mali Žurnal, No: 271, September 27, 1908
• ''Kongres velikih sila'', Politika, No: 1685, September 25, 1908
• ''Kongres velikih sila'', Politika, No: 1686, September 26, 1908
• ''Program kongresa'', Politika, No: 1688, September 28, 1908
• ''Turci protiv Austrije'', Politika, No: 1691, October 1, 1908, s. 1
• ''Turci protiv Austrije'', Politika, No: 1695, October 5, 1908
• ''Srbija protiv aneksije'', Carigradski Glasnik, No: 40, October 3, 1908
• ''Srpkinje protiv aneksije'', Mali Žurnal, No: 287, October 13, 1908
• ''Srbija protiv aneksije'', Carigradski Glasnik, No: 42, October 17, 1908
• ''Sokobanjčani protiv aneksije'', Mali Žurnal, No: 282, October 8, 1908
• ''Proklamacija Bosanaca'', Politika, No: 1694, October 4, 1908
• ''Bosanci se bune'', Mali Žurnal, No: 281, October 7, 1908
• ''Završetak bojkota'', Politika, No: 1699, October 9, 1908
• ''Rusija protiv aneksije'', Politika, No: 1712, October 22, 1908
• ''Rusija ne priznaje aneksiju'', Mali Žurnal, No: 296, October 22, 1908
• ''Autonomija Bosne'', Politika, No: 1717, October 27, 1908
• ''Titoni i aneksija'', Politika, No: 1722, November 1, 1908
• ''Aliaga Firdus u Carigradu'', Pravda, No: 301, November 3, 1908
• ''Francuska i aneksija'', Politika, No: 1735, November 14, 1908
• Rusi protiv aneksije, Politika, No: 1737, November 16, 1908
• ''Protiv aneksije, Politika, No: 1752, December 1, 1908
• ''Bojkoti'', Carigradski Glasnik, No: 49, December 5, 1908
• ''Odbijen predlog'', Mali Žurnal, No: 368, December 30, 1908
• ''Još nije završeno'', Politika, No: 1782, January 2, 1909
• ''Sporazum između Srbije i Austrougarske'', Pravda, No: 5, January 5, 1909
• ''Tursko-austrijska pogodba završena'', Pravda, No: 39, February 8, 1909
• ''Austrougarska šalje ultimatum Srbiji'', Pravda, No: 40, February 9, 1909
• ''Nova situacija'', Politika, No: 1842, March 3, 1909
• ''Svršeno je'', Politika, No: 1858, March 19, 1909
• Bulatović, Branka, Srpska štampa, Udruženje novinara Srbije, Belgrade 1991.
• Hadžibegović, Iljas, Imamović, Mustafa, Bosna i Hercegovina u vrijeme Austrougarske vladavine, Bosna i Hercegovina od najstarijih vremena do Drugog svjetskog rata, ed. Ibrahim Tepić, Bosanski kulturni centar, Sarajevo 1998.
• Hauptmann, Ferdo, Austrougarska politika, Trojecarski savez i tajna konvencija sa Srbijom godine 1881,
• Godišnjak Istorijskog društva Bosne i Hercegovine, ed. Anto Babić, IX, Sarajevo 1958.
• Kisić Milica, Bulatović Branka, Srpska štampa 1768-1995, Belgrade, Media center, 1996.
• Krestić, Vasilije, Istorija srpske štampe u Mađarskoj: (1791-1914), Matica srpska, Novi Sad 1980.
• Milutinović, Kosta, Prvi pokušaj aneksije Bosne i Hercegovine i Vojvodina, Zbornik za društvene nauke XII, ed. Vladimir Stipetić, Matica Srpska, Novi Sad 1956.
• Mitrović, Andrej, Prodor na Balkan: Srbija u planovima Austro-Ugarske i Nemačke: 1908-1918., Zavod za udžbenike Beograd, Belgrade 2011.
• Popović, Dimitrije, Izvoljski i Erental: diplomatske uspomene iz aneksione krize, Izdavačka knjižarnica G. Kona, Belgrade 1927.
• Rastović, Aleksandar, Štampa Velike Britanije o Srbiji za vreme aneksije Bosne i Hercegovine, Zbornik Matice srpske za istoriju, 69/70 (2004), p. 119-136.
• Skerlić, Jovan, Istorijski pregled srpske štampe 1791-1911, Srpsko novinarsko udruženje, Belgrade 1911.
• Šumarević, Svetislav, Štampa u Srba do 1839., Belgrade: Zadruga profesorskog društva, Belgrade 1936.