Cilzade Mustafa Aga from Burdur (1801-1857)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 31, 751 - 773, 17.11.2024

Zafer Gölen

https://doi.org/10.17822/omad.1551055

Öz

The purpose of this study is to examine the relationship between power centers in the provinces and administrators during the period of modernization following the Tanzimat reforms, through the life story of Cilzade Mustafa Aga from Burdur. As is well known, the Ottoman Empire in the 19th century devoted all its energy to innovations. The country underwent a profound transformation in all areas. However, the extent to which this transformation was accepted in the provinces remains a significant subject of debate. It was not so easy to change longstanding traditions or human behavior. Despite consecutive administrative, military, and financial reforms, the power centers in the cities remained unchanged. Mustafa Aga, being a powerful figure like many other influential individuals in the provinces, did not shy away from confronting the official administrators appointed to Burdur. His biography serves as a prime example of how local powers in the 19th century Ottoman Empire interfered with and influenced public administration. Naturally, like every local authority with power, he did not hesitate to use his influence to increase his personal wealth. This study is entirely based on primary sources. In this context, detailed analyses were conducted using information from the State Archives, the Ottoman Archives of the Prime Ministry, the Burdur Seriye Records, and salnames (yearbooks). Particular attention was paid to aspects that provide important yet not immediately clear clues, such as the date of the documents, the language used in the records, the names and seals in the documents, and the identities of the individuals who produced them. Through this, an indirect example is presented regarding the methodology that should be followed in such studies.

Anahtar Kelimeler

Burdur, The Muhassillik of Burdur, Cilzade Mustafa, Ottoman Countryside, microhistory

Burdurlu Çilzâde Mustafa Ağa (1801-1857)

Öz

Bu çalışmanın amacı Tanzimat sonrasındaki yenileşme çağında, taşradaki güç odakları ile yöneticiler arasındaki ilişkiyi Burdurlu Çilzâde Mustafa Ağa’nın hayat hikâyesinden yola çıkarak incelemektir. Bilindiği gibi Osmanlı Devleti XIX. yüzyılda tüm enerjisini yeniliklere harcamıştır. Ülke her alanda çok ciddi bir dönüşüm yaşamıştır. Ancak bu dönüşümün taşrada ne kadar kabul gördüğü önemli bir tartışma konusudur. Kadimden gelen gelenekleri ya da insan davranışlarını değiştirmek o kadar da kolay olmamıştır. Art arda değişen idari, askerî ve mali değişime rağmen şehirlerdeki güç odakları değişmemiştir. Güçlü bir isim olan Mustafa Ağa da taşradaki her güç sahibi kişi gibi Burdur’a atanan resmî görevliler ile çatışmaktan çekinmemiştir. Onun biyografisi XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti’ndeki yerel güçlerin kamu idaresine müdahale ve yönlendirmesine güzel bir örnek teşkil etmiştir. Tabii her güç sahibi yerel otorite gibi o da gücünü kişisel servetini artırmak için kullanmaktan çekinmemiştir. Çalışma tamamen birinci kaynaklara dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda Devlet Arşivleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Burdur Şeriye Sicilleri ve salnamelerde yer alan bilgiler detaylı olarak tahlil edilmiş; belgenin tarihi, belgelerde kullanılan dil, kayıtlardaki isim ve mühürlere bakılarak belgeleri üretenlerin kimlikleri gibi açık olmayan ancak çok önemli ipuçları sunan hususlar dikkatle incelenmiş ve bu tür çalışmalarda nasıl bir yöntem izlenmesi gerektiğine dair dolaylı bir örnek ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Burdur, Burdur Muhassıllığı, Çilzâde Mustafa, Osmanlı Taşrası, mikro tarih

Kaynakça

• BOA. (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başbakanlığı Osmanlı Arşivi), A.DVN. (Bâb-ı Âsafî Divan-ı Hümayun), nr (numara): 52/47.
• BOA. AE.SSLM.III (Ali Emiri Selim III), nr:296/17256.
• BOA. A.MKT.(Sadâret Mektûbî Kalemi), nr:112/45; 172/70; 177/82; 191/5.
• BOA. A.MKT.DV. (Sadaret Mektubî Kalemi Deâvî Evrakı), nr:106/75
• BOA. A.MKT.MHM. (Sadaret Mektubî Kalemi Mühimme Evrakı), nr:58/92, 60/85
• BOA. A.MKT.MVL. (Sadaret Mektubî Kalemi Meclis-i Vâlâ Evrakı), nr:29/68, 59/56, 71/61, 93/10.
• BOA. A.MKT.NZD. (Sadâret Mektûbî Kalemi Nezaret ve Devair Yazışmaları Evrakı), nr: 96/84, 129/81, 133/73, 154/38.
• BOA. A.MKT.UM. (Sadâret Mektûbî Kalemi Umum Vilâyât), nr: 11/22; 35/27, 143/75, 178/33, 178/47.
• BOA. A.TŞF. (Sadaret Teşrifat Kalemi Evrakı), nr: 17/16, 25/74
• BOA. C.AS. (Cevdet Askeriye), nr:637/26840.
• BOA. C.SM. (Cevdet Saray), nr:30/1510.
• BOA. D.CRD. d. (Bab-ı Defteri Ceride Odası Defterleri), nr:40699.
• BOA. EV.d. (Evkâf Defterleri), nr: 11948
• BOA. HAT. (Hatt-ı Hümayun), nr: 1342/52436.
• BOA. İ.DH. (İrâde Dâhiliye), nr: 32/1534.
• BOA. İ.MVL. (İrâde Meclis-i Vâlâ), nr: 32/541, 169/5029, 326/13955, 342/14792.
• BOA. ML.MSF.d. (Maliye Masarıfat Defterleri), nr:3091
• BOA. ML.VRD.d. (Maliye Varidat Muhasebesi Defterleri), nr:1353.
• BOA. MVL. (Meclis-i Vâlâ), nr:89/45, 168/82, 171/25, 171/93, 178/111, 179/16, 179/58, 179/98, 181/58, 224/11, 279/39, 295/19, 302/39, 302/73, 303/43, 304/52, 306/5.
• BOA. NFS.d. (Nüfus Defterleri), nr:3240, 3248, 3691
• BŞS (Millî Kütüphane Başkanlığı Şer’iyye Sicilleri Defterleri, Burdur Şer’iyye Sicili), nr:201, 202, 210, 211, 213.
• Akgündüz, Ahmed. İslâm ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı Kamu Hukuku (Anayasa-İdare-Ceza-Usul-Vergi-Devletler Umumî) 1. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Yayınları, 2011.
• Akgündüz, Ahmed. Osmanlı Tarih ve Hukûk Istılâhları Kâmûsu. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2018.
• Arundell, Francis V. J. A Visit To The Seven Churches of Asia; With An Excursion Into Pisidia; Containing Remarks On The Geography And Antiquities Of Those Countries, A Map Of The Author’s Routes, And Numerous Inscriptions. London: John Rodwell, 1828.
• Böcüzâde Süleyman Sami. Isparta Tarihi. Haz. Hasan Babacan. Isparta: Isparta Valiliği, 2012.
• Çadırcı, Musa. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Ankara: TTK, 1991.
• Giray, Filiz & Ercan, Özlem. “Osmanlı Devleti’nde 1840-1841 Yılları Arasında İç Anadolu Bölgesi’nde Çıkan Vergi İsyanları”. International Journal of Public Finance. 6 /1 (2021): 1-20.
• Karal, Enver Ziya. Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831. Ankara: TC. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 1997.
• Kuzucu, Hayati. “Burdur Tarihinin Son 265 Yılından Bir Kesit. Çelik Paşalar. Ve 1840 Burdur İhtilali”, burdurtarihi.com, erişim 24 Ağustos, 2024, http://www.burdurtarihi.com/celik.pdf.
• Kür, Hasan, “210 Numaralı Ser’iyye Siciline Göre Burdur Kazası’nın İdârî, Sosyal ve Ekonomik Yapısı (H.1255-1261/M.1839-1845)” Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2008.
• Mehmet Necati & Rıza İsmail (Erdem). Burdur Vilayeti Tarihi, Halkiyatı ve Harsiyatı. Haz. Şevikiye Kazan Nas. Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmânî yâhûd Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye 4. İstanbul: Matbaa-i Âmire. Osmanzâde Ahmed Tâib. Hadîkatü’l-vüzerâ. İstanbul: Cerîde-i Havâdis Matbaası 1271.
• Özkanan, Arzu & Erdem, Ramazan. “Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar: Kavramsal Bir Çerçeve”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2/20 (2014): 179-206.
• Sâlnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. Def‘a 5, İstanbul. Sene 1267.
• Sâlnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. Def‘a 6, İstanbul: Sene 1268.
• Sâlnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. Def‘a 7, İstanbul: Dârü’t-Tıbaatü’l-Âmire, Sene 1269.
• Sâlnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. Def‘a 8, İstanbul: Dârü’t-Tıbaatü’l-Âmire, Sene 1270.
• Sâlnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. Def‘a 9, İstanbul: Dârü’t-Tıbaatü’l-Âmire, Sene 1271.
• Sâlnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. Def‘a 10, İstanbul: Dârü’t-Tıbaatü’l-Âmire, Sene 1272.
• Sâlnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. Def‘a 11, İstanbul: Dârü’t-Tıbaatü’l-Âmire, Sene 1273.
• Sâlnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. Def‘a 12, İstanbul: Dârü’t-Tıbaatü’l-Âmire, Sene 1274.
• Takvîm-i Vekâyi, 3 Muharrem 1258, 2.
• Tanış, Hüsamettin. 1973 Burdur İl Yıllığı. Ankara: Güven Matbaası, 1974.
• Taş, Hülya. “Osmanlı Kadı Mahkemesindeki ‘Şühûdü’l-Hâl’ Nasıl Değerlendirilebilir?”. Bilig. 44 (2014): 25-44.
• Uysal, Mustafa Ali. Salnamelere Göre Burdur (1868-1914). İstanbul: Libra Yayınları, 2020.
• Uzun, Ahmet. Tanzimat ve Sosyal Direnişler. İstanbul: Eren Yayıncılık, 2002.
• Ünal, Mehmet Ali. Osmanlı Tarih Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2011.