The Cultural Heritage Assets of the Ottoman Period in Montenegro Examples from the Bijelo Polje Mosques

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 31, 737 - 749, 17.11.2024

Seden Özerden , Hacer Arslan Kalay

https://doi.org/10.17822/omad.1574029

Öz

This article discusses the mosques built during the Ottoman period in Montenegro, using examples from the mosques in Bijelo Polje. The Ottoman Empire constructed numerous mosques in cities that are now part of present-day Montenegro. The aim of this study is to present examples of the mosques built by the Ottoman Empire in the city of Bijelo Polje, located in the Sancak region of Montenegro, in order to highlight the architectural features and historical developments of Ottoman mosques as tangible elements of the region’s cultural heritage. The article draws on sources such as the Montenegro archives, province almanacs, and literature. It first provides geographical and historical information about Montenegro and Bijelo Polje. Then, it discusses the mosques built by the Ottoman Empire in Bijelo Polje. Through the research conducted, 14 mosques built during Ottoman rule in Bijelo Polje were identified, one more than mentioned in the literature. The mosques Bistrica, Gradska, Sutivan, and Rasovu are examined as sample mosques. Information on their construction dates and restorations is provided, followed by a discussion of their architectural features. In the conclusion section, a comparison is made between the mosques in Bijelo Polje and classical Ottoman mosques, and recommendations are provided for the preservation of these significant cultural assets for future generations, as well as for their integration into cultural tourism

Anahtar Kelimeler

Ottoman Mosques, Montenegro Mosques, Bijelo Polje Mosques, Bistrica Mosque, Gradska Mosque, Sutivan Mosque, Rasovu Mosque.

Karadağ’daki Osmanlı Dönemi Kültürel Miras Varlıkları: Akova Camilerinden Örnekler

Öz

Bu makale Akova’daki camilerden örneklerle Osmanlı Dönemi’ne ait kültürel miras varlıklarından Karadağ’da inşa edilen camileri konu edinmiştir. Osmanlı Devleti günümüz Karadağ sınırları içinde yer alan şehirlerde çok sayıda cami inşa etmiştir. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti’nin Karadağ’ın Sancak bölgesinde bulunan Akova şehrinde inşa ettiği camilerden örnekler vererek bölgedeki somut kültürel miras varlıklarından Osmanlı camilerinin mimari özelliklerini ve tarihî gelişimlerini ortaya koymaktır. Makalede Karadağ arşivinden, vilayet salnamelerinden ve literatürden istifade edilmiştir. Öncelikle Karadağ ve çalışmanın odak noktasını oluşturan Akova hakkında coğrafi ve tarihî bilgiler verilmiştir. Ardından Osmanlı Devleti’nin Akova’da inşa ettiği camiler hakkında bilgi verilmiştir. Bu çalışma kapsamında yapılan araştırmada Osmanlı hâkimiyeti boyunca Akova’da inşa edilen 14 cami tespit edilmiştir. Literatürde ismi geçen 13 cami bulunmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada literatürden farklı olarak 14. caminin ismi tespit edilmiştir. Çalışmada Osmanlı Devleti’nin Akova’da inşa ettiği 14 camiden Bistrica Camii, Gradska Camii, Sutivan Camii ve Rasovu Camii örnek cami olarak incelenmiştir. Söz konusu camilerin inşa tarihleri ile restorasyonları hakkında bilgi verilmiş, ardından camilerin mimari özelliklerinden bahsedilmiştir. Sonuç kısmında ise Akova’daki camilerin klasik Osmanlı camileri ile kıyaslaması yapılarak bu önemli kültürel değerlerin ileriki kuşaklara aktarımı ve aynı zamanda kültür turizmi kapsamında turizme kazandırılması yönünde görüş ve önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Camileri, Karadağ Camileri, Akova Camileri, Bistrica Camii, Gradska Cami, Sutivan Camii, Rasovu Camii

Kaynakça

• Prime Ministry Ottoman Archives (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi)
• Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Kalemi (A.DVN.)
• Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO)
• Dahiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT.)
• Dahiliye Muamelat (DH. TMIK.M.)
• Dahiliye Şifre Kalemi (DH. ŞFR.)
• İrade. Adliye ve Mezahib (İ. AZN.)
• İrade Dahiliye (İ. DH.)
• İrade Hariciye (İ.HR.)
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT.)
• Sicill-i Nüfus Tahrirat Kalemi (DH. SN. THR.)
• Metânet newspaper, 1912
• Malumat newspaper, 1895
• Acar, Şinasi. “Bir Köprünün Yaşam Öyküsü.” [The Life Story of a Bridge] Eskişehir Ticaret Odası Dergisi 21, no.93 (Ağustos 2004):16, 27.
• Acer, Zabit. “1311-1320 Hicri Yıllarında Hüdâvendigâr Vilâyetinde Kütahya Sancağı Sâl-namelerinin Transkribesi ve Değerlendirilmesi.” [Transcription and Evaluation of the Yearbooks of the Sanjak of Kütahya in the Hüdâvendigâr Province in the Hijri Years 1311-1320] MS Thesis, University of Dumlupınar, Kütahya, 2000.
• Ainsworth, William Feancis. Travels And Researches In Asıa Mınor, Mesopotamıa, Chaldea, And Armenia. Vol. II. London: John W. Parker, West Strand, 1842.
• Akyüz, Ayfer. “Salnâmelerde Eskişehir.” [Eskişehir in Salnâme] MS Thesis University of Dumlupınar, 2009.
• Albek, Suzan. Dorylaion’dan Eskişehir’e. [Dorylaion to Eskişehir] Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1991.
• Aydın, Mehmet. “1891-1924 Yıllarında Assomption’un Augustinleri Tarikatının Eskişehir Merkezli Misyonerlik Faaliyetleri.” Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 7, no.14, (2012): 9-26, 14.
• Babot, Christiane.La Mission des Augustins de l'Assomption a Eski-Chéhir 1891-1924. İstanbul-Strasbourg: Isis Press, 1996.
• Barkley, Henry C. Anadolu ve Ermenistan’a Yolculuk. [Journal to Anatolia and Armenia], trans. Nil Demir, İstanbul: Kesit Yayınları, 2007.
• Batar, Seyran Aktaş. “XVI. Yüzyılda Orta Anadolu Şehirlerinde Ermeni Varlığı.” [Armenians in Central Anatolia in the 16th Century] Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 10, no.2 (Temmuz 2020): 478-492.
• Christiane Babot, La Mission des Augustins de l'Assomption a Eski-Chéhir. 1891-1924, 63.
• Conder, Josiah. The Modern Traveller. Volume III. London: James Duncan, 1830.
• Cuinet, Vital. La Turquie d'Asie: géographie administrative, statistique, descriptive et raisonée de chaque province de l'Asie-Mineure. Tome IV, Paris, 1890-95.
• Ergenç, Özer. “Osmanlı Şehirlerindeki Yönetim Kurumlarının Niteliği Üzerine Bazı Düşünceler.” VII. Türk Tarihi Kongresine Sunulan Bildiriler II (1981): 1270-1280.
• Ergenç, Özer. “Şehir Tarihi Araştırmaları Hakkında Bazı Düşünceler.” [Some Thoughts on Urban History Research,] Belleten 52, no. 203 (1988): 667-683.
• Faroqhi, Suraiya. Osmanlı’da Kentler ve Kentliler. [Cities and Urbanites in the Ottoman Empire] Translated by N. Kalaycıoğlu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004.
• Humann, Carl, and Otto Puchstei. Reisen in Kleinasien und Nordsyrien: ausgeführt im Auftrage der Königlichen Preussischen Akademie der Wissenschaften. Berlin, 1890.
• Horváth, Béla. Anadolu 1913. [Anatolia] İstanbul: Türk Vakfı Yayınları, 1997.
• Karpat, Kemal. Osmanlı Nüfusu (1830-1914.) [Ottoman Population] İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2003.
• Kevorkian, Raymond H. and Paul B. Paboudjian. 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeniler. [Before 1915, Armenians in Ottoman Empire] Translated by Mayda Saris, İstanbul: Aras Yayınevi, 2012.
• Kırlı, Engin. “19.-20. yüzyılda Eskişehir’e Yapılan Göçler.” [Migrations to Eskişehir in the 19th and 20th centuries] MA Thesis., University of Osmangazi, 2001
• Kinneir, Mac Donald. Journey Through Asia Minor, Armenia and Koordistan. London: John Murray, 1818.
• Konukçu, Mehmet and Hatice Büşra Özkan-Kevser Öztürk.1910 Yılında Yayımlanan Eskişehir Gazetesinin İçerik Analizi. Eskişehir: Eti Sosyal Bilimler Lisesi Yayınları, 2013.
• Koylu, Zafer ve Erdinç Utku Can, “1927 Nüfus Sayımına Göre Eskişehir.” [According the 1927 Census Eskişehir] Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, no.68 (Spring 2021): 495- 530.
• Küçükhasköylü, Nurdan, “Eskişehir Ermenileri ve İmar Faaliyetleri.” Anadolu'da Bir Çınar, Prof. Dr. M. Erol Altınsapan 60. Yaş Armağanı, B. Yelda Olcay Uçkan, Editör, (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2022), 339-350.
• Leake, W illiam Martin. Journal of a Tour in Asia Minor. London: John Murray, 1824.
• Mirakhorian, Manuel. Voyage descriptif dans les provinces arméniennes de la Turquie orientale en 1882. Paris: Société Bibliophile Ani, 2013.
• Moughalian, Sato, Feast of Ashes. Stanford University Press, 2019.
• Ouvré, Henri. Un mois en Phrygie. Paris: E. Plon, Nourrit, 1896.
• Radet, Georges. “En Phrygie, rapport sur une mission scientifique en Asie Mineure.” Nouvelles archives des missions scientifiques et littéraires 6 (1895): 425-594, 431-438.
• Sarıöz, Perihan. Bir Zamanlar Eskişehir .[Once upon a time in Eskişehir] Eskişehir: Esbank Yayınları, 1997.
• Sönmez, Neslihan. “Eskişehir’de Odunpazarı Tarihi Yerleşiminin Fiziksel Gelişimi ve Geleneksel Konut Dokusunda Dizgisel Çözümlemeler.” [Physical Development of Odunpazarı Historical Settlement in Eskişehir and Systematic Analysis in Traditional Housing Texture] PhD diss. İTÜ, İstanbul, 1984.
• Şerif, Ahmet. Anadolu’da Tanin. [Tanin in Anatolia] Ankara: TTK Yayınları, 1999.
• Şişman, Adnan. 20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nde Yabancı Devletlerin Kültürel ve Sosyal Müesseseleri. [Cultural and Social Institutions of Foreign States in the Ottoman Empire in the Early 20th Century] İstanbul: Atatürk Araştırma Merkezi, 2000.
• Texier, Charles. Asie Mineure, description géographique, historique et archéologique des provinces et des villes de la Chersonnèse d'Asie.Paris: Didot Frères, 1862.
• The Missionary Herald, Contain In The Proceedings of the American Board of Commissioners for Foreign Missions with a view of other Benevolent Operations. Vol. LVII. 1 (Boston: Marvin & Son:1861), 241.
• Ulu, Ali, "Eskişehir Kentinin Cumhuriyet Öncesi Mekânsal Gelişimi." [Spatial Development of Eskişehir City Before the Republic] Kebikeç 15 (Spring 2003): 147-154.
• Vailhé, S. “Dorylaeum.” The Catholic Encyclopedia, Volume V (New York: The Encyclopedia Press, 1909), 136.
• Von Diest, Walther. Von Pergamon über den Dindymos zum Pontus mit zwei Karten. Gotha: Perthes, 1889.
• Yakut, Kemal. Modern Eskişehir’in Doğuşu (1923-1938.) [Birth of Modern Eskişehir] Eskişehir: Kebikeç Yayınları, 2015.
• Yazıcı, Atila. “19. Yüzyılda Eskişehir’in Ekonomik Durumu.” [Economic Situation of Eskişehir in the 19th Century] MA. diss., University of Eskişehir, 1997.
• Ziya, Mehmed. Bursa’dan Konya’ya Seyahat. [Travel from Bursa to Konya] Bursa: Yeşil Şehir Kitaplığı, 2009.