TÜRKİYE’DE VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ’NDE OMBUDSMANLIK: KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ

Yıl 2019, Sayı: 10, 107 - 153, 30.06.2019

Şifa Çolakoğlu

Öz

Ombudsmanlık,
idari otoriteler üzerinde denetim faaliyeti yürüten bir yargı dışı denetim
mekanizması olarak, hem Türkiye Cumhuriyeti’nde hem de Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti’nde (KKTC) faaliyet göstermektedir. Her iki ülkenin hukuksal,
yönetsel ve sosyo-politik özellikleri çerçevesinde oluşturulan bir dış denetim
yoludur. Bu makalede Ombudsmanlık kurumunun farklı siyasi ve hukuki geleneklere
sahip ülkelerde nasıl ortaya çıktığından hareketle, Türkiye ve KKTC’deki kamu
denetiminin ombudsman aracılığıyla nasıl gerçekleştirildiğinin analiz edilerek
sorun alanlarının ve çözüm yollarının belirlenmesini amaçlamaktadır. Aynı
zamanda, kamu
yönetiminde bir hesap verebilirlik mekanizması olarak ombudsman kurumunun
etkililiği ve işlevselliği açısından kamuoyunun gücü üzerinde durulacaktır. Her
iki ülkedeki ombudsman denetiminde karşılaşılan sorunların nasıl
giderileceğinin bilimsel bir bakış açısı ile tespit edilmesi ve var olan
eksikliklerin giderilmesiyle gerek Türkiye gerekse KKTC’de ombudsman denetiminin
halk tarafından daha fazla benimseneceği iddia edilmektedir. Böylece hukuk
devleti ilkesinin gerektirdiği gibi kamu hizmetinin sunumunda kamu yararının
birincil ölçüt olduğu, insan haklarına dayanan bir demokrasi ve kamu yönetimi anlayışının
kurumsallaşabilmesine ombudsman denetimi aracılığı ile büyük katkı sağlanmış
olacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Yüksek Yönetim Denetçisi, Ombudsman, Başdenetçi, Denetçi, Kamu Denetçiliği Kurumu

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• AĞAR, Serkan (2006), “Kamu Kurumları (Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşları) Teorisi”, TBB Dergisi, Sayı: 65, ss. 277-310.
• ASLAN, Süleyman (1986), “İngiltere’de Ombudsman Müessesesi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:19, Sayı: 1, ss. 157-172.
• ATAY, Ender Ethem (2014), “Hukuk Devleti İlkesi Işığında İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu”, T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu Ombudsman Akademik Dergisi, Sayı:1, ss. 1-30.
• Avrupa Komisyonu (2008), Türkiye 2008 İlerleme Raporu, (COM(2008) 674), Brüksel, 5 Kasım 2008 SEC (2008) 2699, Gayri Resmi Tercüme.
• BAYKAL, Sanem (2013), Avrupa Birliğinde Ombudsman Kurumu: Siyasi Bütünleşme ve Genişleme Çerçevesinde Bir İnceleme, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• COŞKUN, Burak ve Hamza Günaydın (2015), “Ombudsmanlığın Kökeni Meselesi Bağlamında Türk-İslam Devlet Geleneğinde Şikâyet Hakkının Kurumsal Tekâmülü”, T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu Ombudsman Akademik Dergisi, Yıl:2, Ssyı:3, ss. 9-60.
• ÇAKMAK, Caner (2008), Kamu Denetiminde Kamu Denetçiliği (Ombudsman) Kurumunun Türkiye’de Yeri ve Önemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• DİAMANDOUROS, P. Nikiforos (2014), “ Democracy, Rule Of Law, and the Ombudsman”, T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu Ombudsman Akademik Dergisi, Sayı:1, ss. 31-43.
• DOĞAN, Kadir Caner (2014), “Postmodern Kamu Yönetimi Anlayışı Çerçevesinde Bir Denetim Paradigması: Ombudsman”, Sayıştay Dergisi, Sayı:94, ss.73-96.
• ERHÜRMAN, Tufan (1998), “Ombudsman”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:31, Sayı:3, ss. 87-103.
• ERHÜRMAN, Tufan (1995), Dünyada ve KKTC’nde Ombudsman, Işık Kitabevi, Lefkoşa.
• ERHÜRMAN, Tufan (2000), “Türkiye İçin Nasıl Bir Ombudsman Formülü?” , Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 49, Sayı: 1-4, ss. 155-180.
• ERHÜRMAN, Tufan (2012), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İdari Yargılama Hukuku: Türk ve İngiliz Hukuk Sistemleriyle Karşılaştırmalı Bir İnceleme, Işık Kitabevi, Lefkoşa.
• EROĞUL, Cem (1978), “Cumhurbaşkanının Denetim İşlevi”, SBF Dergisi, Cilt: 33, Sayı:1, ss. 35-57.
• ESGÜN, İbrahim Uğur (1996), “Ombudsman Kurumunun Türkiye İçin Gerekliliği Üzerine Bir Değerlendirme “, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 45, Sayı:1-4, ss. 251-278.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref (2013), Yönetsel Yargı, Turhan Kitabevi, 33 Baskı, Ankara.
• KESTANE, Doğan (2006), “Çağdaş Bir Denetim Organizasyonu Olarak Ombudsmanlık (Kamu Denetçiliği)”, Maliye Dergisi, Sayı: 151, ss. 128-142.
• KDK (2014), Soma Maden Kazasından Hareketle Kömür Madenciliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği Özel Raporu, Ankara.
• KDK (2015), Ombudsman Bülteni, Sayı:4, ss.3-64.
• KDK (2015), 2015 Yıllık Raporu, Ankara.
• KDK (2016), Stratejik Plan, 2017- 2021, Ankara.
• KKTC Ombudsman (2016), “23. Dönem Raporu, Ocak-Haziran 2016”, http://www.ombudsman.gov.ct.tr/Portals/1128/raporlar/Ombudsman%20Raporu%20(23.%20D%C3%B6nem).pdf (Erişim Tarihi: 19.04.2018).
• NECATİGİL, M. Zaim (2015), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Anayasa ve Yönetim Hukukunun Esasları, Işık Kitabevi, Lefkoşa.
• ODYAKMAZ, Zehra, Yusuf Deniz, Bayram Keskin (2016), “Türkiye Cumhuriyeti Kamu Denetçiliği Kurumunun (Ombudsmanlık) Yetkilerinin Sınırını Tespit Bakımından Yargı Yetkisinin Kullanılmasına İlişkin Kararlar Kavramının Yorumlanması”, T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu Ombudsman Akademik Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 4, ss.81-139.
• SAYAN, İpek Özkal (2014), “Türkiye’de Ombudsmanlık Kurumunun Uygulanabilirliği ve Alternatif Denetim Yöntemleri”, SBF Dergisi, Cilt: 69, Sayı: 2, ss. 333-349.
• SAYAN, İpek Özkal (2017), “Yolsuzluğun Önlenmesi ve Etiğin Teşviki İçin Teknik Destek Projesi”, http://etik.gov.tr/Portals/0/proje_ciktilari/kamu_gorevlileri_1.pdf (Erişim Tarihi: 21.04.2018).
• SAYGIN, Engin (2008), “Ombudsmanı Beklerken: Anayasa Mahkemesi’nin Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu İptaline Dair Gerekçeli Kararı Üzerine Bir İnceleme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı:1-2, ss. 1045-1072.
• SEZEN, Seriye (2001), “Ombudsman: Türkiye için Nasıl Bir Çözüm? Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Tasarısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 34, Sayı:4, ss. 71-96.
• SEZGİN, Gülten Özyakup (2016), “Yitirdiklerimiz: Nail Atalay”, Kıbrıs Gazetesi, 23 Eylül.
• SOBACI, Mehmet Zahid ve Özer Köseoğlu (2016), “Ombudsman ve Sosyal Medya: Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Twitter Kullanımına İlişkin Ampirik Bir Analiz”, SBF Dergisi, Cilt: 71, Sayı: 1, ss.103-124.
• ŞAFAKLI, Okan Veli (2009), “ Kamu Denetiminde Etkinlik Aracı Olarak “Ombudsman” ve AB Sürecinde KKTC’deki Uygulamaya Karşılaştırmalı Bir Bakış”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 11, Sayı:2, ss. 161-197.
• TBMM (2005), “Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Tasarısı ve Avrupa Birliği Uyum ile Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/1158)” https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c123/tbmm22123114ss1206.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2018).
• TBMM (2018), “6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifleri” https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tasari_teklif_sd.sorgu_yonlendirme (Erişim Tarihi: 20.04.2018).
• TORTOP, Nuri (1998), “Ombudsman Sistemi ve Çeşitli Ülkelerde Uygulanması”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 31, Sayı:1, ss. 3-11.
• TOSUN, İlkay (2015), AKP Nasıl Yönetti? (2002-2015), Editör: Barış Övgün, Nika Yayınevi, Ankara.
• TUTAL, Erhan (2014), Dünyada ve Türkiye’de Ombudsmanlık, Adalet Yayınevi, Ankara.
• TUTAL Erhan (2013), “İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 4, Sayı:13, ss.509-544.
• KDK, http://www.ombudsman.gov.tr (23.10.2017).
• KKTC Ombudsman, http://www.ombudsman.gov.ct.tr (3.11.2017).
• http://www.tufanerhurman.com/kktcde-ombudsman (6.11.2017).
• KKTC Mahkemeler, http://www.mahkemeler.net (16.12.2017).
• http://cms.kktcb.org. (18.12.2017).
• KDK(2016),http://www.ombudsman.gov.ct.tr/Portals/1128/raporlar/Ombudsman%20Raporu%20(23.%20D%C3%B6nem).pdf (18.12.2017).
• http://ombudsman.gov.ct.tr/anasayfa/haberler.aspx (18.12.2017).
• http://mfa.gov.ct.tr/tr/rum-ombudsman-kibrisli-turklere-eziyet-yapiliyor (30.12.2017).
• KDK (2015), https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/kdk-2015-yillik-rapor.pdf (01.01.2018).
• http://www.yeniduzen.com/ombudsman-makami-3-yildir-bos-47719h.htm (03.01.2018).
• http://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/turkiye_ilerleme_rap_2008.pdf (03.01.2018).
• http://www.ombudsman.europa.eu/home.faces (03.01.2018).
• http://www.ombudsman.gov.cy/Ombudsman/ombudsman.nsf/page05_tr/page05_tr?OpenDocument (20.04.2018).