LONDRA, NEW YORK, İSTANBUL VE ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ STRATEJİK PLANLARININ BİRLEŞMİŞ MİLLETLERİN ŞEHİRLERDE PLANLAMA YAKLAŞIMI İLE BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Sayı: 18, 165 - 211, 03.07.2023

Muhammet Serdar Erbaş

Öz

Şehirler ve özellikle büyükşehirler toplum hayatı ve insanlar için hayati derecede önemlidir. Günümüzde insanların çoğunluğu şehirlerde ve önemli bir bölümü büyükşehirlerde ve bazen büyükşehri de aşan İstanbul, Londra, New York gibi metropolitan şehirlerde yaşamaktadır. Bu noktada özellikle büyükşehirlerin ve metropolitan şehirlerin planlanması ve yönetimi önem taşımaktadır. Tam bu noktada bazı metropolitan nitelikli şehirlerde stratejik planlamanın gerektiği şekilde yapılmaması ve dünyada gelişen yönetim uygulamalarından yararlanılmaması nedeniyle kent sakini insanların hayatında beklenen iyileşmelerin sağlanamaması sorunu ile karşılaşılabilmektedir. Bu sebeple büyükşehirlerin ve metropolitan şehirlerin planlamasının ve stratejik planlarının nasıl yapıldığı ve nasıl yapılması gerektiği sorusu ile karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada, bu sorunun çözümüne yönelik olarak büyükşehirlerin ve metropolitan şehirlerin planlamasının ve stratejik planlarının nasıl yapıldığına dair uluslararası örnekler ve rehberler kapsamında büyükşehirlerde ve metropolitan büyükşehirlerde stratejik planlamanın nasıl yapılması gerektiği konusunda kamu yönetimine katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmada literatür araştırması ve derleme yöntemi kullanılmıştır. Türkiye’de büyükşehir belediyelerinde stratejik planlama ve stratejik yönetim sistemi yasal ve yönetsel düzenlemeler ışığında ortaya konmuş, Birleşmiş Milletler HABITAT Gündemi Kentsel Göstergeler Programı, Kentsel ve Bölgesel Planlama İçin Uluslararası Rehber, Kentsel Refah Ölçüm Metodolojisi, Kentsel Refah Endeksi, Akıllı Şehirler gibi uluslararası düzeyde kentsel planlama ve stratejik planlama yaklaşımları ve standartları ortaya konarak Londra, New York, İstanbul ve Ankara büyükşehir belediyelerinin stratejik planlarının incelenmiş, bu şehirlerin stratejik planlarının Birleşmiş Milletlerin yerel yönetimlerde planlama rehberleri ile birlikte karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Belediyeler İçin Stratejik Planlama Rehberinin İstanbul gibi artık dünya çağında metropolitan şehir niteliğindeki şehirler için HABITAT Gündemi Kentsel Göstergeler Programı, Kentsel ve Bölgesel Planlama İçin Uluslararası Rehber, BM Kentsel Refah Ölçüm Metodolojisi ve Kentsel Refah Endeksi, Akıllı Şehirler gibi uluslararası nitelikli rehberler de dikkate alınarak diğer belediyelerin stratejik planlarından farklı şekilde bir çerçeve çizilmesi gerektiği, dolayısıyla Belediyeler İçin Stratejik Planlama Rehberinde, belediyeler, büyükşehirler ve metropolitan nitelikli özel büyükşehirler için üç farklı boyutta çerçeve çizilmesi ve metropolitan şehir stratejik planlarında Londra şehri örneğinde olduğu gibi bütün kamu kurumlarının ve merkezi yönetimin katılımının ya da görüşü alınmasının dikkate alınması önerilmektedir. Türkiye’de 5 yıllık Seçim dönemi dikkate alındığında stratejik planlar bu döneme uygun olarak hazırlanmakla birlikte yine metropolitan özellikli büyükşehirlerin stratejik plan dönemlerinin daha uzun vadeli trendleri de dikkate alacak şekilde geliştirilmesi önemlidir. Yine 11. Kalkınma Planında şehirleşme konusunda ortaya konan amaç, politika ve tedbirler ile akıllı şehir uygulamaları hayata geçirilmesi önem taşımaktadır. İstanbul ve Ankara gibi büyükşehirlerde aynı New York ve Londra şehirlerine benzer şekilde ulaşım, çevre, kalkınma, deprem ve afetle mücadele gibi özel temalı planların da stratejik planla uyumu sağlanmak suretiyle yapılmasının faydalı olacağı, İstanbul ve Ankara gibi büyükşehirlerin stratejik planlarının HABITAT Gündemi Kentsel Göstergeler Programı, Kentsel ve Bölgesel Planlama İçin Uluslararası Rehber, BM Kentsel Refah Ölçüm Metodolojisi ve Kentsel Refah Endeksi, Akıllı Şehirler gibi uluslararası nitelikli çalışmalarda belirlenen hedefler ve kriterler ile bu çalışmada değerlendirilen New York ve Londra şehirleri ve benzer başka şehirlerin stratejik planlarında belirtilen hedef ve kriterler de dikkate alınarak güncellenmesinde fayda olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metropolitan Şehir, Stratejik Planlama, İstanbul, Ankara, New York, Londra

Teşekkür

Ombudsmanlık Dergisi editör ve yöneticileri ile Kamu Denetçiliği Kurumuna teşekkür ederim.

Evaluation of the Strategic Plans of London, New York, Istanbul and Ankara Metropolitan Municipalities with the Planning Approach of the United Nations in Big Cities

Öz

Cities and especially metropolitan cities are vitally crucial for community life and people. Today, the majority of people live in cities, and a significant part of them live in large cities and sometimes in metropolitan cities such as Istanbul, London and New York. At this point, especially the planning and management of large cities and metropolitan cities is crucial. At this point, in some metropolitan cities, the problem of not achieving the expected improvements in the lives of the people of the city can be encountered due to the fact that the strategic planning is not prepared properly and the management practices newly developed in the world are not utilized. For this reason, the question of how the planning and strategic plans of metropolitan cities and metropolitan cities are made and how they should be done is encountered. In this study, it is aimed to contribute to public administration on how strategic planning should be done in metropolitan cities and within the scope of international examples and guides on how to plan and strategic plans of metropolitan cities and metropolitan cities in order to solve this problem. Literature research and compilation method were used in the study. The strategic planning and strategic management system in metropolitan municipalities in Turkey has been put forward in the light of legal and administrative regulations. The strategic plans of the metropolitan municipalities of London, New York, Istanbul and Ankara were examined by revealing the planning and strategic planning approaches and standards, and the strategic plans of these cities were evaluated in comparison with the planning guides of the United Nations in local governments. Considering internationally qualified guides such as HABITAT Agenda Urban Indicators Program, International Guide for Urban and Regional Planning, UN Urban Welfare Measurement Methodology and Urban Welfare Index, Smart Cities for cities like Istanbul which is known as metropolitan city all over the world, the Strategic Planning Guide for Municipalities has been prepared for other municipalities. Therefore, it is recommended in the Turkish Strategic Planning Guide for Municipalities, three different frameworks should be drawn for municipalities, large cities and metropolitan cities, and the participation or opinion of all public institutions and central government in the metropolitan city strategic plans, as in the example of the city of London to be taken into account. Considering the 5-year Election period in Turkey, strategic plans are prepared in accordance with this period, but it is important to develop the strategic plan periods of metropolitan cities in a way that takes into account longer-term trends. Besides that, it is important to implement smart city practices with the aims, policies and measures regarding urbanization in the 11th Development Plan. It has been concluded that in metropolitan cities such as Istanbul and Ankara, similar to the cities of New York and London, it will be beneficial to make special themed plans such as transportation, environment, development, earthquake and disaster relief, in harmony with the strategic plan and it would be beneficial to update the strategic plans of metropolitan cities such as Istanbul and Ankara, taking care of the targets and criteria specified in the strategic plans of other cities and similar cities and the objectives and criteria determined in international studies such as the HABITAT Agenda Urban Indicators Program, the International Guide for Urban and Regional Planning, UN Urban Welfare Measurement Methodology and Urban Welfare Index, Smart Cities, and the cities of New York and London.

Anahtar Kelimeler

Metropolitan City, Strategic Planning, Istanbul, Ankara, New York, Londra

Kaynakça

• Ankara Büyükşehir Belediyesi (2019).“Ankara Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı”, https://s.ankara.bel.tr/files/2022/04/06/c2dd96f266679134a44d544972fd36dc.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• ARIKAN, Görkem (2016). Belediyelerde Stratejik Planlama Süreci: Londra ve İstanbul Büyükşehir Belediyelerinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• COŞKUN, Bayram; Çiğdem PANK ve Eyüp ŞEN (2019). “Metropoliten Kent Yönetimine Geçiş: Türkiye ve İtalya Örnekleri”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2019, Cilt:2, Sayı: 2, ss: 301-314.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). “Belediyeler İçin Stratejik Planlama Rehberi”, http://www.sp.gov.tr/upload/xSpKutuphane/files/2nABM+Belediyeler_Icin_Stratejik_Planlama_Rehberi.pdf (Erişim Tarihi: 22.02.2023).
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, “11. Kalkınma Planı (2019-2023)”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf (Erişim Tarihi: 06.03.2023).
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, “2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı”,http://www.sp.gov.tr/upload/xSPTemelBelge/files/fzDqC+EylemPlani.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• EKİCİ, Birol (2019). Karşılaştırmalı Büyükşehir Yönetimi Londra New York Tokyo Paris İstanbul, 1. Baskı, Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları, İstanbul.
• GÜNGÖR, Şadiye; Önder KUTLU (2018). “Yerel Yönetimlerde Stratejik Yönetim Yaklaşımı”, Kent Akademisi Kent Kültürü ve Yönetimi Hakemli Elektronik Dergi, Cilt: 11 Sayı: 2, Yaz 2018, ss: 305-316.
• İNAN, Özlem (2019). Kentsel Yaşam Kalitesinin Ölçülebilirliği: Belediye Stratejik Planları Üzerinden Bir Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2020). “İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://ibb.istanbul/BBImages/Slider/Image/ibb-stratejik-plan-2020-2024.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• Kalkınma Bakanlığı (2013). “Kamuda Stratejik Yönetim Çalışma Grubu Raporu”, http://www.sp.gov.tr/upload/xSpKutuphane/files/iyomu+Kamuda_Stratejik_Yonetim_Calisma_Grubu_Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• London Mayor (2021). “The London Plan, The Spatial Development Strategy For Greater London”,https://www.london.gov.uk/sites/default/files/the_london_plan_2021.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• MEMİŞ, Barış (2019). Ortaokullarda Yönetici ve Öğretmenlerin Stratejik Planlama Algıları Ve Stratejik Planlama Uygulamalarının Değerlendirilmesi: Bursa İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• New York City Mayor Bill De Blasio (2019). “One New York City 2050 (One NYC 2050)”, https://onenyc.cityofnewyork.us/#main-content (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• New York City Municipality Department of Transportation (2016). “Strategic Plan 2016 (New York Ulaşım Stratejik Planı 2016)”, https://www.nyc.gov/html/dot/downloads/pdf/Strategic-plan-2016.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• New York City Municipality (2018). “NYC Environmental Protection 2018 Strategic Plan (New York Çevre Koruma Stratejik Planı 2018)”, https://www.nyc.gov/assets/dep/downloads/pdf/about/strategic-plan/2018-strategic-plan.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• United Nations (2004). “Urban Indicators Guidelines (Kentsel Göstergeler Rehberi)”, United Nations Human Settlement Programme. United Nations Publications, 1-60. https://unhabitat.org/sites/default/files/download-manager-files/Urban%20Indicators.pdf (Erişim Tarihi: 26.09.2022).
• United Nations Habitat-BM (2015). “Kentsel ve Bölgesel Planlama İçin Uluslararası Rehber (International Guidelines On Urban and Territorial Planning)”, https://www.uclg.org/sites/default/files/ig-utp_english.pdf(ErişimTarihi: 25.02.2023).
• UN Habitat (2016). “City Prosperity Index Methodology and Metadata (Şehir Refah Endeksi Metodolojisi ve Veriler)”, https://unhabitat.org/sites/default/files/2019/02/CPI-METADATA.2016.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2023).
• YAKIN İNAN, Özlem; Nihan ÖZDEMİR SÖNMEZ (2019). “Kentsel Yaşam Kalitesi Ölçüm Yöntemlerinin Geliştirilmesi”, International Journal of Economics, Politics, Humanities & Social Sciences, Vol:2, Issue:3, 2019 Yaz Dönemi. ss:184-198.