Averroes' Political and Administrative Thought, the Pioneer of the Western Enlightenment

Yıl 2023, Sayı: 19, 243 - 266, 12.01.2024

İdris Koloğlu

Öz

Averroes is a great statesman and also a great Islamic philosopher. His ideas penetrated the Western world more than the Islamic world and were influential in the beginning of the Renaissance in Europe. After Ibn Rushd's death, the Islamic world stagnated intellectually and scientifically and soon fell behind the Western world. However, despite all this, the reasons for this decline in the Islamic world from past to present have not been truly analyzed and the ideas and works of a thinker like Averroes, which are scientific prescriptions, have not been given the value they deserve. Today, however, his ideas and works have not lost their value; on the contrary, they have become even more important for the Islamic world, which is writhing in difficult and complex social, political and administrative problems. Therefore, this study has been written in order to take a look at the political and administrative problems of the Islamic world from the perspective of Ibn Rushd and to bring his proposed solutions to these problems to the academic agenda. In this framework, the information compiled from national and international sources is discussed under three main headings: "Averroes' Life and Works", "Averroes' Scientific Approach", and "Averroes' Political and Administrative Thought". Within the scope of the study, first of all, it was concluded that it is necessary to create an awareness for the rediscovery of Averroes' ideas on politics and administration in the Islamic world. In addition to this basic finding, evaluations and suggestions about the eleven findings obtained are also explained in the Conclusion section.

Anahtar Kelimeler

Averroes, Aristotle, Politics, Good Government, Ideal State

BATI AYDINLANMASININ ÖNCÜSÜ İBN RÜŞD’ÜN SİYASET VE YÖNETİM DÜŞÜNCESİ

Öz

İbn Rüşd büyük bir devlet adamı ve aynı zamanda büyük bir İslam filozofudur. Onun fikirleri İslam dünyasından daha çok Batı dünyasına nüfuz etmiş ve Avrupa’da Rönesans’ın başlamasında etkili olmuştur. İslam dünyası İbn Rüşd’ün ölümünün ardından düşünsel ve bilimsel açıdan duraksamış ve bir süre sonra Batı dünyasının gerisine düşmüştür. Ancak bütün bunlara rağmen, İslam dünyası içinde geçmişten günümüze bu gerilemenin nedenleri gerçek anlamda etüt edilememiş ve İbn Rüşd gibi bir düşünce insanının bilimsel reçete niteliğindeki fikir ve eserlerine hak ettiği kıymet verilememiştir. Ancak günümüzde onun fikir ve eserleri değerini yitirmemiş, bunun aksine zor ve karmaşık toplumsal, siyasal ve yönetsel sorunlar içinde kıvranan İslam dünyası için bugün daha da önemli bir hale gelmiştir. Dolayısıyla bu çalışma geçmişten günümüze İslam dünyasının siyaset ve yönetim sorunlarına İbn Rüşd penceresinden bir göz atmak ve onun bu sorunlar karşısında önerdiği çözüm önerilerini akademik açıdan gündeme taşımak amacıyla kaleme alınmıştır. Bu çerçevede ulusal ve uluslararası kaynaklardan derlenen bilgiler, “İbn Rüşd’ün Hayatı ve Eserleri”, “İbn Rüşd’ün Bilimsel Yaklaşımı”, “İbn Rüşd’ün Siyaset ve Yönetim Düşüncesi” şeklinde üç ana başlık altında ele alınmıştır. Çalışma kapsamında, öncelikle İbn Rüşd’ün siyaset ve yönetim alanına ilişkin fikirlerinin İslam dünyasında yeniden keşfedilmesine yönelik bir farkındalık oluşturmanın gerekli olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca bu temel bulguya ilave olarak, elde edilen on bir adet bulgu hakkındaki değerlendirme ve öneriler de Değerlendirme ve Sonuç bölümünde açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn Rüşd, Aristoteles, Siyaset, İyi Yönetim, İdeal Devlet

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali (2011), Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• BAYRAKDAR, Mehmet (2017), İslam Felsefesine Giriş, Diyanet Vakfı Yayınları, 12. Baskı, Ankara.
• BİRGÜL, Mehmet (2010), “İbn Rüşd’ün Felsefe ve Din Çözümlemesinin Aristotelyen Kökenleri Üzerine”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, s. 243-253, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/uluifd/article/view/5000017764/5000018054 (Erişim Tarihi: 25.12.2017)
• BLACK, Anthony (2001), Siyasal İslam Düşüncesi Tarihi, Peygamberden Bugüne (Çev. S. Çalışkan - H. Çalışkan), Dost Kitabevi, 1. Baskı, Ankara.
• BUTTERWORTH, Charles (1996), Averroes, Procursor of the Enleightnement, Alif 16.
• COLLİNSON, Diana ve Wilkinson, Robert (2000), Thirty-Five Oriental Philosophers (Çev. S. Özbudun, B.Ülker, H. Bravo, M.Berke), Ayraç Yayınevi, Ankara.
• CORBIN, Henry (1986), İslam Felsefesi Tarihi, (Çev. H. Hatemi), İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• ÇAYLAK, Adem ve Şahbaz, Yunus (2015), Eleştirel Aklın Kadim Bilgesi: İbn Rüşd ve Siyaset Felsefesi; Muhafazakar Düşünce Dergisi, Cilt 11, Sayı 44, s. 85 – 97.
• ÇETİNKAYA, Bayram Ali (2012), “İbn Rüşd’ün Projesi: Felsefe-Din Uzlaşımı”, Diyanet İlmi Dergi, Cilt: 48, Sayı: 3, Ankara.
• ÇİLİNGİR, Lokman (2016), “İbn Rüşd’te Din Fesefe Bağlamında Siyaset”, Felsefe Dünyası Dergisi, 2016 Kış, Sayı: 64, Ankara.
• DE LİBERA, Alain (1998), Averroes, İntelligence et la Pensée, Grand Commentaire du "De Anima", Livre III, Flammarion.
• DÖNMEZ, Süleyman (2010), İslam Felsefesinin 13. Yüzyıl Latin Ortaçağa Etkisi, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, Demirkol, M., Kala M. E. (Ed.), Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• EL-CABİRİ, Muhammed Abid (1998), İbn Rüşd: Sire ve Fikr Dirase ve Nusus, Beyrut.
• ERGÜN, Turgay ve Polatoğlu, Aykut (1988), Kamu Yönetimine Giriş, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• FAKHRY, Majid. (2002), Averroes (Ibn Rushd): His Life, Works and Influence, Oxford.
• GÖZÜBÜYÜK, Ahmet Şeref (2008), Türkiye’nin Yönetim Yapısı, Turhan Kitabevi. Ankara.
• İSLAMIN ALTINÇAĞI, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4% 9F%C4%B1#:~:text=%C4%B0slam'%C4%B1n%20Alt%C4%B1n%20%C3%87a%C4%9F%C4%B1%20ya,zirvede%20oldu%C4%9Fu%20d%C3%B6nemi%20ifade%20eder. (Erişim Tarihi: 10.07.2023).
• İBN RÜŞD (2005), Telhis (Siyasete dair Temel Bilgiler), (Çev. M. Hilmi Özev), Bordo –Siyah Klasik Yayınları, İstanbul.
• KARLIĞA, Bekir (1999), TDV İslam Ansiklopedisi, 288-292. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-rusd--torun#1 (Erişim Tarihi: 25.04.2023).
• KARLIĞA, Bekir (2015), “Batıyı Aydınlatan İslam Düşünürü İbn Rüşd”, İsmek El Sanatları Dergisi, Sayı 17, 26 Mayıs 2015, http://ismek.ist/blog/icerik.aspx?p=366 (Erişim Tarihi: 25.12.2017).
• KILIÇ, Muharrem (2007), “Aristo Şarihi İbn Rüşd’ün Hukuk ve Siyaset Felsefesi, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, 16. Kitap”, Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar III- Sempozyumu Bildirileri, 7-9 Eylül 2006, Ökçesiz, H. (Ed.), İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul.
• KORKUT, Şenol (2009), İbn Rüşd: Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutu İbn Rüşd’ü Yeniden Düşünmek (İbn Rüşd Sempozyumu, Asitan Yayıncılık, 2009, Sivas, 2 Cilt, 955 sayfa, 472-483), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 50:2, s.239-251.
• KÖZ, İsmail (2008), Uluslararası İbn Rüşd Sempozyumu (9-10 Ekim 2008, Sivas), Felsefe Dünyası Dergisi, 2008/2, Sayı 48, Ankara.
• KURTOĞLU, Zerrin (1991), İslam Düşüncesinin Siyasal Ufku, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• LORCA, Andrés Martinez (2008), İbn Rüşd’ün Skolastik ve Rönesans Felsefesi Üzerine Etkisi (Çev. Özdeş T.), Uluslararası İbn Rüşd Sempozyumu, 9-11 Ekim 2008, Sivas. http://andresmlorca.com/documentos/Traduccion_al%20turco_de_articulo_sobre_ Averroes.pdf (Erişim Tarihi: 26.12.2022).
• MERİÇ, Cemil (1995), Sosyoloji Notları ve Konferanslar, İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• ŞULUL, Cevher (2008), İbn Rüşd’ün Siyaset Felsefesi, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl 13, Sayı 20, Şanlıurfa.
• ŞULUL, Cevher (2009), İbn Rüşd’ün Siyaset Felsefesi –Eflatun’un Devlet’i ve İbn Rüşd’ün Yorumu, İnsan Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• ŞULUL, Cevher (2010), İbn Rüşd’ün Siyaset Felsefesi, Umran Dergisi, Mayıs 2010, İstanbul, http://www.umrandergisi.com.tr/u/umran/pdf/189-1363267244.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2023).
• ŞULUL, Cevher (2015), “İbn Rüşd’ün Siyaset Felsefesi”, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni, c. 7, İnsan Yayınları, İstanbul.
• TOPDEMİR, Hüseyin Gazi (2011), İbn Rüşd, Say Yayınları, İstanbul.
• TÜRK DİL KURUMU, Türkçe Sözlüğü, https://sozluk.gov.tr/2023 (Erişim Tarihi: 06.06.2023).
• ULUDAĞ, Süleyman (1985), Felsefe- Din İlişkileri, İbn Rüşd, Dergah Yayınları, İstanbul.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (1982), Türk Tefekkürü Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (2015), Eski Yunan’dan Çağdaş Düşünceye Doğru İslam Felsefesi – Kaynakları ve Etkileri, Doğu Batı Yayınları, 6. Baskı, İstanbul.
• YAVUZYILMAZ, Yusuf (2022), İbn Rüşd Düşüncesinde Yöntem, Siyaset ve Din-Felsefe İlişkileri, http://www.haberdurus.com/kose-yazilari/ibn_rust_dusunceside_yontem_siyaset_ve_din-_felsefe_iliskileri-3434.html (Erişim Tarihi: 26.04.2023).
• YILDIRIM, Ömer (2022), İbn Rüşd Kimdir, http://www.felsefe.gen.tr/ibni_rusd_kimdir.asp (Erişim Tarihi: 11.12.2022).