KUZEY MAKEDONYA CUMHURİYETİ OMBUDSMANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Sayı: 20, 81 - 108, 19.08.2024

Emre Akcagündüz

Öz

İdarenin yapmış olduğu işlem ve eylemlere karşı etkin bir denetim mekanizması olan ombudsmanlık kurumu, farklı ülkelerde farklı şekilde kurulmuştur. Kurulduğu ülkelerin tarihsel, sosyolojik, ekonomik ve siyasal yapısına göre şekillenen ombudsmanlık kurumu, farklı ülke örnekleri çerçevesinde farklı tecrübeler edinerek dünya geneline yayılan uluslararası bir kurum olmuştur. Ombudsmanlık kurumunun her ülkede farklı olarak örgütlenmesi ve farklı olaylara çözüm önerileri üretmesi, uluslararası alanda kurum ile ilgili yapılan akademik çalışmaların gelişmesine neden olmuştur. Örneğin Arjantin’de ombudsman daha çok insan hakları ihlalleri ile ilgili konular hakkında karar verirken İskandinav ülkeleri örneğinde (İsveç, Norveç ve Danimarka) vatandaşların günlük hayatlarında idare ile yaşadıkları sorunlar ile ilgili kararlar vermiştir. Ombudsmanlık kurumunun Türkiye’de de gelişmesi için farklı ülke örneklerinin incelenmesi gerekmektedir. Çünkü ombudsmanlık kurumu oluşturulduğu ülkenin sosyolojik, yönetsel ve kültürel kodlarıyla yakından ilişkilidir. Bir ülkedeki yeni bir ombudsmanlık uygulaması diğer ülkeler için de rol model olabilmektedir. Bu çerçevede çalışmanın amacı Kuzey Makedonya Ombudsmanı örneğini incelemektir. Çalışma nitel araştırma yönteminin bir alt dalı olan doküman analizi çerçevesinde şekillendirilmiştir. Çalışmada öncelikle Kuzey Makedonya’nın idari yapısı, Kuzey Makedonya Ombudsmanlık Kurumunun tarihsel gelişimi, kuruluşu, atanması, görevleri, şikâyetleri kabul usulü ve çalışma biçimi incelenmiştir. Sonuç bölümünde de elde edilen bilgiler çerçevesinde Kuzey Makedonya Ombudsmanının seçilmesi, atanması, görev süresi, sivil toplum kuruluşlarıyla olan ilişkisi, teşkilat yapısı, Anayasa Mahkemesi ile olan ilişkisi, yetkileri ve faaliyetleri bakımından Türkiye’deki Kamu Denetçiliği Kurumu ile farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Bu farklılıkların çoğu Türkiye’de hayata geçirildiğinde Kamu Denetçiliği Kurumuna olumlu katkılar sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ombudsman, Denetim, İdare, İnsan Hakları, Kuzey Makedonya

A Study on Republic of North Macedonia Ombudsman

Öz

Kaynakça

• ARKLAN, Ümit (2006). “Bir Kamu Denetim Sistemi Olarak Ombudsman ve Türkiye'de Uygulanabilirliği”, Selçuk İletişim Dergisi, Cilt:4, Sayı:3, ss. 82-100.
• ATAY, Cevdet (1999). Devlet Yönetimi ve Denetimi, Alfa Aktüel Yayınları, Bursa.
• CÖMERT, Nuran (2016). “İşletmelerde Kontrol ve Denetim Kavramlarının Doğru Kullanılması Amacına Yönelik Kavramsal Bir İnceleme”, Marmara Business Review, Cilt:1, Sayı:1, ss.1-20.
• ÇOLAKOĞLU, Şifa (2019). “Türkiye’de ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Ombudsmanlık: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Ombudsman Akademik, Cilt:5, Sayı:10, ss.107-153.
• DEMİR, Konur Alp (2018). “Contributions of Independent Public Administrative Audit System to Turkish Family Structure: Family Ombudsman Recommendation”, Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, Cilt:3, Sayı:1, ss.70-91.
• DENKOVA, Jadranka and STOILOVA, Biljana (2016). “The Ombudsman Role in The Republic Of Macedonia as a Controller of the State Administration Work.” (JPMNT) Journal of Process Management–New Technologies, International, Vol:4, No:2, pp.71-78.
• DURSUNOĞLU, İsmail, BOYALI, Handan ve GÜNDOĞDU, Serkan (2021). “Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık) İmajına Yönelik Bir Araştırma”, Ombudsman Akademik, Cilt:7, Sayı:14, ss.67-94.
• EMİN, Nedim (2014). Makedonya Siyasetini Anlama Kılavuzu, SETA Yayınları, İstanbul.
• ERHÜRMAN, Tufan (1995). Dünyada ve KKTC’de Ombudsman, Işık Kitabevi Yayınları, Lefkoşe.
• ETYMONLINE (2023). “Audit”, https://www.etymonline.com/word/audit. (Erişim Tarihi: 12.10.2023).
• ETYMONLINE (2023). “Control”, https://www.etymonline.com/search?q=control. (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
• GİŞİ, Selçuk (2017). “Ombudsmanlık Kurumu, İsveç ve Fransa Ülke Uygulamaları İle Avrupa Ombudsmanı Üzerine Bir İnceleme”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Cilt:0, Sayı:2, ss.1-42.
• KIRAL, Bilgen (2020). “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:8, Sayı:15, ss.170-189.
• KUZEY MAKEDONYA ANAYASASI (1991). https://www.sobranie.mk/the-constitution-of-the-republic-of-macedonia-ns_article-constitution-of-the-republic-of-north-macedonia.nspx. (Erişim Tarihi: 14.01.2023).
• KUZEY MAKEDONYA OMBUDSMANLIK KURUMU KANUNU (1997). https://ombudsman.mk /CMS/Upload/NarodenPravobranitel/upload/Interni%20akti/Zakon%20na%20NP/Preisten%20tekst%20na%20Zakon%20za%20NP-29.03.2018-Ang.pdf. (Erişim Tarihi: 14.01.2023).
• MEMETI, Ixhet. (2012). “Ombudsman of the Republic of Macedonia”. http://studiorum.org.mk/evrodijalog/16/pdf/Evrodijalog_br_16_4_I-. Memeti_ENG.pdf. (Erişim Tarihi: 25.11.2023).
• OYTAN, Muammer (1977). Ombudsman Eli İle İdarenin Denetimi Konusunda Kıyaslamalı Bir İnceleme (Prof. Dr. Osman Berkiye Armağan), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara.
• ÖZDEN, Kemal (2010). Ombudsman: Türkiye’deki Tartışmalar, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• PARLAK, Bekir ve DOĞAN, Kadir Caner (2022). Ombudsman Teorisi ve Karşılaştırmalı Ülke Uygulamaları, Kriter Yayınevi, İstanbul.
• REPUBLIC OF NORTH MACEDONIA OMBUDSMAN (2019). “Annual Report: Republic of North Macedonia on the Level of Ensuring Respect, Promotion, Improvement and Protectıon of Human Rights and Freedoms.” https://ombudsman.mk/CMS/Upload/NarodenPravobranitel/upload/Godisni%20izvestai/GI-2019/GI-2019-Ang.pdf. (Erişim Tarihi: 22.01.2024).
• REPUBLIC OF NORTH MACEDONIA OMBUDSMAN (2021). “Annual Report: Republic of North Macedonia on the Level of Ensuring Respect, Promotion, Improvement and Protectıon of Human Rights and Freedoms.” https://ombudsman.mk/CMS/Upload/NarodenPravobranitel/upload/Godisni%20izvestai/GI-2021/GI-2021-Ang.pdf.(Erişim Tarihi: 22.01.2024).
• REPUBLIC OF NORTH MACEDONIA OMBUDSMAN (2022). “Annual Report: Republic of North Macedonia on the Level of Ensuring Respect, Promotion, Improvement and Protectıon of Human Rights and Freedoms.” https://ombudsman.mk/CMS/Upload/NarodenPravobranitel/upload/Godisni%20izvestai/GI-2022/GI-2022-Ang.pdf.(Erişim Tarihi: 22.01.2024).
• SANAL, Recep (2002). Türkiye’de Yönetsel Denetim ve Devlet Denetleme Kurulu, TODAİE Yayınları, Ankara. SNG-WOFI (2024). “Republic of North Macedonia Country Profile”, https://www.sng-wofi.org/country-profiles/. (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
• SOYUPEK, Yusuf (2014). “Türk Yasama Organı Bünyesinde Kamu Denetçiliği Kurumu Tartışmaları”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, ss.17-29.
• TBMM (2012). “Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu”, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6328.pdf. (Erişim Tarihi: 26.02.2024).
• TODAİE (2014). Kamu Yönetimi Sözlüğü (Fransızca ve İngilizce Karşılıklarıyla), TODAİE Yayınları. 3. Baskı, Ankara.
• TÜRK DİL KURUMU (2020). “Denetim Anlamı”, https://sozluk.gov.tr/. (Erişim Tarihi: 25.10.2023).