KURU İNCİR FİRMALARINDA GIDA GÜVENLİĞİ UYGULAMALARININ BENİMSENMESİNE YÖNELİK OLARAK EKONOMİK TEŞVİK EDİCİLERİN BELİRLENMESİ

Yıl 2012, Cilt: 27 Sayı: 1, 6 - 16, 21.01.2012

Ferit Çobanoğlu

Öz

Gıda güvenliği uygulamalarının yeterli ve etkili bir şekilde uygulanması, kuru incir firmalarını da kapsayan, tüm gıda işletmeleri için kaçınılmaz bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu çalışmada, kuru incir firmalarında gıda güvenliği uygulamalarının benimsenmesine yönelik, ekonomik teşvik edicilerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla, Türkiye kuru incir üretiminin önemli bir bölümünün karşılandığı Aydın ilinde faaliyet gösteren 91 kuru incir işletmesi yöneticisi ile tam sayım yöntemi esas alınarak anket çalışması yapılmıştır. Öncelikle, gıda güvenliği uygulamalarının benimsenmesinde etkili olabileceği öngörülen 30 adet ekonomik teşvik edici belirlenmiş olup, firma yöneticilerinin bu konudaki tutumlarını belirlemek için de likert ölçeğinden yararlanılmıştır. Verilerin güvenilir olup olmadığı Cronbach alfa (α) testi ile tespit edilmiştir. Ekonomik teşvik edicilerden, gıda güvenliği uygulamalarının benimsenmesinde, hangilerinin daha çok etkili olduğunu belirlemek için de faktör analizi ve bunun içerisinde yer alan temel bileşenler yöntemi, varimaks rotasyonundan yararlanılmıştır. Faktör yüklerine göre; üretici düzeyinde yapılan iyi uygulamalar, firma düzeyinde de iyi işleme uygulamaları en önemli teşvik ediciler olarak tespit edilmiştir. Modern pazarlama faaliyetlerinin uygulanması, bunları izlemektedir.

DETERMINATION OF ECONOMIC INCENTIVES IN TERMS OF THE ADOPTION OF FOOD SAFETY PRACTICES IN DRIED FIG FIRMS

The implementation of food safety practices in sufficient and efficient ways becomes an inevitable necessity for food establishments including dried fig firms. This study aimed to determine economic incentives for adoption of food safety practices in dried fig firms. Therefore, a survey questionnaire based on whole count method was planned and 91 firm managers employing in Aydın region, where a large amount of dried fig of Turkey is produced, were interviewed. Firstly, 30 economic incentives being assumed that they would have crucial effects on adoption of food safety practices were determined, and then a likert scale was utilized to define the attitudes of the firm managers on this issue. Cronbach alpha (α) test was used in order to determine whether the data of this study was reliable. Varimax rotation in principal components within factor analysis was used to identify the incentives showing substantially the most efficient characteristics regarding to the adoption of food safety practices. Good agricultural practices (GAP) in the farmer level and good processing operations in the firm level in respect of factor loadings were defined as the most important economic incentives. The implementation of contemporary marketing practices also followed them.

Anahtar Kelimeler

Benimseme, Ekonomik teşvik ediciler, Faktör analizi, Gıda güvenliği uygulamaları, Kuru incir firmalari

KURU İNCİR FİRMALARINDA GIDA GÜVENLİĞİ UYGULAMALARININ BENİMSENMESİNE YÖNELİK OLARAK EKONOMİK TEŞVİK EDİCİLERİN BELİRLENMESİ

Öz

Gıda güvenliği uygulamalarının yeterli ve etkili bir şekilde uygulanması, kuru incir firmalarını da kapsayan, tüm gıda işletmeleri için kaçınılmaz bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu çalışmada, kuru incir firmalarında gıda güvenliği uygulamalarının benimsenmesine yönelik, ekonomik teşvik edicilerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla, Türkiye kuru incir üretiminin önemli bir bölümünün karşılandığı Aydın ilinde faaliyet gösteren 91 kuru incir işletmesi yöneticisi ile tam sayım yöntemi esas alınarak anket çalışması yapılmıştır. Öncelikle, gıda güvenliği uygulamalarının benimsenmesinde etkili olabileceği öngörülen 30 adet ekonomik teşvik edici belirlenmiş olup, firma yöneticilerinin bu konudaki tutumlarını belirlemek için de likert ölçeğinden yararlanılmıştır. Verilerin güvenilir olup olmadığı Cronbach alfa (α) testi ile tespit edilmiştir. Ekonomik teşvik edicilerden, gıda güvenliği uygulamalarının benimsenmesinde, hangilerinin daha çok etkili olduğunu belirlemek için de faktör analizi ve bunun içerisinde yer alan temel bileşenler yöntemi, varimaks rotasyonundan yararlanılmıştır. Faktör yüklerine göre; üretici düzeyinde yapılan iyi uygulamalar, firma düzeyinde de iyi işleme uygulamaları en önemli teşvik ediciler olarak tespit edilmiştir. Modern pazarlama faaliyetlerinin uygulanması, bunları izlemektedir

Anahtar Kelimeler

Benimseme, Ekonomik teşvik ediciler, Faktör analizi, Gıda güvenliği uygulamaları, Kuru incir firmaları

Kaynakça

• Ak, İ., 2004. Ekolojik tarım ve hayvancılık. 4. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi, 1: 490-497, 1-3 Eylül, Isparta.
• Aksoy, U., Meyvacı, K.B., Sen, F., Can, H.Z., 2009. Monitorin aflatoxin contamination in Turkish dried figs. IV. International Symposium on Fig, 29 September-3 October, Meknes, Morocco.
• Antle, J.M., 2001. Economic analysis of food safety. Handbook of Agricultural Economics. Eds: Gardner, B., Rausser, G. Vol. 1B. Amsterdam: Elsevier.
• AİGTHM, 2010. Aydın İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Gıda ve Yem Şube Müdürlüğü verileri, 2010.
• Anonim, 2004. Tükiye Cumhuriyeti (TC) Resmi Gazete, 27/5/2004 tarih ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname, Ankara.
• Anonim, 2010. Türkiye Cumhuriyeti (TC) Resmi Gazete, 11/6/2010 tarih ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu, Ankara.
• Anonim, 2011a. İyi Tarım Uygulamaları (İTU). Available from URL: http://iyi.tarim.gov.tr/ [Ulaşım: 14 Aralık 2011].
• Anonim, 2011b. Standart Kalite Teknik Danışmanlık Ltd. Şti. http://www.standartkalite.com/ [Ulaşım: 14 Aralık 2011]. from URL:
• Baş, M., Ersun, A.Ş., Kivanç, G., 2006. Implementation of HACCP and prerequisite programs in food business in Turkey. Food Control, 17(2): 118-126.
• Baş, M., Yüksel, M., Çavuşoğlu, T., 2007. Difficulties and barriers for the implementing of HACCP and food safety sytems in food businesses in Turkey. Food Control, 18: 124-130.
• Bektaş, Z.K., Miran, B., 2005. Geleneksel ve organik kuru incirin ekonomisi üzerine bir araştırma: Aydın ili örneği. ADÜ Ziraat Fak. Der., 2(2): 79-86.
• Buzby, J.C, Frenzen, P.D., Rasco, B., 2001. Product liability and microbial food borne illness. Agricultural Economic Report No. 799.
• CAC, 2011. Proposed draft maximum levels for total aflatoxins Alimentarius Commission, Joint FAO/WHO Food Standards Contaminants in Foods. 5th 447 Session, The Hague, The Netherlands, 21-25 March 2011. Codex Programme Codex Committee on
• Caswell, J.A., Bredahl, M.E., Hooker, N.H., 1998. How quality management metasystems are effecting the food industry? Rev. Agric. Econ., 20: 547-557.
• Çobanoğlu, F., 2007. Türkiye kuru ve taze incir incir üretim, iç ve dış pazarlamasında bazı kalite güvence sistemlerinin uygulanabilirliği üzerine bir araştırma. Doktora tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Cobanoglu, F., Aksoy, U., Tunalioglu, R., Karaman, A.D., 2010. Differences in the economic cost of implementing conventional practices and good practices intended for aflatoxin management in the dried fig supply chain. Toxin Rev., 29(3-4): 87-98.
• Davis, J.A., 1971. Elementary Survey Analysis. Prentice Hall, New Jersey, pp. 9-32.
• Demirbaş, N., Gölge, E., Tosun, D., Çukur, F., 2008. Food safety practices in milk collection centers in Turkey: a case study. Brit. Food J., 110(8): 781-789.
• Demirbaş, N., Karagözlü, C., 2008. Constraints in meeting food safety and quality requirements in the Turkish dairy industry: a case study of Izmir province. J. Food Protect., 71(2): 440-444.
• Demirel, N.N., 2007. Tüketicilerin gıda güvenliği hakkındaki bilgi düzeylerinin tespiti. Yüksek Lisans tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bil. Enst. Çanakkale.
• Doménech, E., Amorós, J.A., Pérez-Gonzalvo, M., Escriche, I., 2011. Implementation and effectiveness of the HACCP and pre-requisites in food establishments. Food Control, 22: 1419-1423.
• EC, 2006. Setting maximum levels for certain contaminants in foodstuffs. European Commission Regulation (EC) No 1881/2006 of 19 December 2006. Official Journal of the European Union. L 364, 20.12.2006, p. 5-24.
• EC, 2008. European Commission: Final report of a mission carried out in Turkey, from 14 October to 23 October 2008 in order to assess the control systems in place to prevent pistachios and dried fruit intended for export to the European Union. European Commission 2008. DG (SANCO)/2008-7858-MR-Final, Commission, pp 1–23. in hazelnuts, European
• Esengün, K., 2010. Avrupa Birliğine uyum sürecinde gıda sanayi işletmelerinin gıda güvenliğini ve kalitesini sağlamaya yönelik araçlara uyum düzeylerinin belirlenmesi. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Tokat, s. 245.
• Fairman, R., Yapp, C., 2004. Compliance with food safety legistlation in small and micro-business: enforcement as an external motivator. J. Environ. Health, 3(2): 44-52.
• Field, A., 2005. Discovering Statistics using SPSS (2nd ed.). London: Sage.
• Gorris, L.G.M., 2005. Food safety objective: an integral part of food chain management. Food Control, 16(9): 801- 809.
• Han, J., Omta, S.W.F., Trienekens, J.H., 2007. The joint impact of supply chain integration and quality management on the performance of pork processing firms in China. Int. J. Food Agribusiness Manag. Rev., 10(2): 67-98.
• Hassan, Z.A., Green, R., Herath, D., 2004. An empirical analysis of the adoption of food safety and quality practices in the Canadian food processing industry. Available http://www.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=10 12&context=sjohnson [Ulaşım: 10 Ekim 2009]. URL:
• Henson, S., Hooker, N.H., 2001. Private sector management of food safety: public regulation and the role of private controls. Int. J. Food and Agribusiness Manag. Rev., 4: 7-17.
• Henson, S., Holt, G., 2001. Exploring incentives for the adoption implementation in the UK dairy sector. Rev. Agr. Econ., 22: 407-420. controls: HACCP
• Herath, D., Henson, S., 2010. Barriers to HACCP implementation: Evidence from the food processing sector in Ontario. Can. Agribusiness, 26(2): 265-279.
• Holleran, E., Bredahl, M.E., Zaibet, L., 1999. Private incentives for adopting food safety and quality assurrance. Food Policy, 24: 669-683.
• İlter, E., Altındisli, A. 1998. Ekolojik tarım ve ilkeleri. Ekolojik (Organik, Biyolojik) Tarım. Ekolojik Tarım Organizasyonu, s: 24-29, İzmir.
• Jayasinghe-Mudalige, U., Henson, S., 2007. Identifying economic incentives for Canadian red meat and poultry processing enterprises to adopt enhanced food safety controls. Food Control 18(11): 1363-1371.
• Karaman, A.D., Kınık, Ö., 2011. Geleneksel süt ürünlerinde coğrafi işaretlemeye bilimsel ve sosyal açıdan bir bakış. Hasad Gıda, 26(312): 22-29.
• Khatri, Y., Collins, R., 2007. Impact and status of HACCP in the Australian meat industry. Brit. Food J., 109(5): 343-354.
• Klein, N.L., Leffler, K.B., 1981. The role of market forces in assuring contractual performance. J. Polit. Econ., 89: 615-641.
• Knight, P.G., Jackson, J.C., Bain, B., Eldemire-Shearer, D., 2003. Household food safety awaraness of selected urban consumers in Jamaica. Int. J. Food Sci. Nutrit., 54(4): 309-320.
• Koç, A.A., Asci, S., Alpas, H., Giray, F.H., Gay, S.H., 2011. Food quality assurance schemes in Turkey. JRC Scientific and Technical Reports. European Commission Joint Research Centre Institute for Prospective Technological Studies.
• Koletzko, B., 2008. Food safety situation in Turkey. DG International Policies of the Union, Policy Department of Parliament. IP/A/ENVI/NT/2008-20, PE 408.568, 1-14. Policy, European
• Loader, R., Hobbs, J.E., 1999. Strategic responses to food safety legislation. Food Policy, 24: 685-706.
• Malhotra, N.K., 1996). Marketing Research: An Applied Orientation”, 2nd edition, Prentice-Hall, Englewood Cliffs.
• Mensah, L.D., Julien, D., 2011. Implementation of food safety management systems in the UK. Food Control, 22(8): 1216-1225.
• Mutlu, S., Bal, T., Say, D., Emeksiz, F., 2003. The adoption and implementation of the food quality system (HACCP) in Mediterranean Region of Turkey. In: Nikolaidis, A., Baourakis, G., Isikli, E., Yercan, M. (eds.). The market for organic products in the Mediterranean Region. Chania: CIHEAM-IAMC, pp. 201-217.
• Nunnally, J.C., 1978. Phychometric Theory, McGraw Hill, New York, NY.
• Romano, D., Cavicchi, A., Rocchi, B., Stefani, G., 2004. Costs and benefits of compliance for HACCP regulation in the Italian meat and dairy sector. In: 84th EAAE Seminar Food Safety in a Dynamic World, 8-11 February, Zeist, Netherlands.
• Rugman, A.M., Verbeke, A., 1998. Corporate strategy and international environmental policy. J. Int. Bus. Stud., 2(4): 819-834.
• Segerson, K., 1999. Mandatory versus voluntary approaches to food safety. Agribusiness: An Int. J., 15(1): 53-70.
• Spector, P.E., 1992. Summated Rating Scale Construction. Basic Management. Ed: Lewis-Beck, M. Newbury Park, CA. pp. 65-78
• SPSS, 2010. PASW 19, Predictive Analytics Software, SPSS Inc., Chicago, USA, 2010.
• Taylor, E., 2001. HACCP in small companies: benefits or burden? Food Control, 12: 217-222.
• Trienekens, J., Zuurbier, P., 2008. Quality and safety standards in the food industry, developments and challenges. Int. J. Prod. Econ., 113(1): 107-122.
• Tunalıoğlu, R., 2010. Türkiye‟de zeytinyağı pazarlamasında gıda güvenliği ve kalite güvence sistemlerinin uygulanması ve gelişmelerin değerlendirilmesi. Tarım Ekon. Der., 16(2): 59-66.
• Van Schothorst, M., Zwietering, M.H., Ross, T., Buchanan, R.L., Cole, M.B., 2009. Relating microbiological criteria to food safety objectives and performance objectives. Food Control, 20(11): 967-979.
• Yapp, C., Fairman, R., 2006. Factors affecting food safety compliance within small and medium-sized enterprises: implications for regulatory and enforcement strategies. Food Control, 17: 42-52.