TUZLULUK VE ALKALİLİĞİN TOPRAĞIN BAZI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİLERİ

Yıl 2007, Cilt: 22 Sayı: 1, 132 - 138, 27.02.2007

Tuğrul Yakupoğlu Nutullah Özdemir

Öz

Bu makalede tuzluluk ve alkaliliğin toprakların bazı
fiziksel özellikleri üzerine etkileri tartışılmıştır.
Değerlendirmede tuzluluk ve alkaliliğin flokülasyon, dispersiyon, infiltrasyon, hidrolik iletkenlik, yüzey akış ve kabuk oluşumuna etkileri esas alınmıştır. Çoğu çalışmalarda topraktaki yüksek sodyum konsantrasyonunun, toprağın tekstürü, strüktürü, çözeltideki Ca ve Mg konsantrasyonu gibi birçok faktörle ilişkili olarak, toprağın infiltrasyon ve hidrolik iletkenlik değerlerini düşürdüğü, yüzey kabuğu oluşumunu ve dispersiyonu teşvik ettiği belirtilmektedir. Ayrıca, sulama suyunun EC değerindeki artışa paralel olarak toprakta agregat oluşumunun teşvik edildiği, yüzey akış değerinin ise azaldığı görülmektedir. Toprak fiziksel özelliklerindeki bu olumlu değişimin derecesini, topraktaki baskın kil minerali çeşidi ve toprak tekstürü belirlemektedir. Kaolinit grubu (1:1 tipi) killerin yaygın olduğu topraklarda sodyumun dispers edici etkisi, montmorillonit grubu (2:1 tipi) killerin baskın olduğu topraklara göre daha düşük seviyededir. Tekstür özellikleri bakımından ise ince bünyeli topraklar kaba bünyeli topraklara göre daha fazla dispers olma eğilimindedirler.

Anahtar Kelimeler

Tuzluluk, Alkalilik, Fiziksel özellikler, Arazi degradasyonu

TUZLULUK VE ALKALİLİĞİN TOPRAĞIN BAZI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİLERİ

Öz

Bu makalede tuzluluk ve alkaliliğin toprakların bazı fiziksel özellikleri üzerine etkileri tartışılmıştır. Değerlendirmede tuzluluk ve alkaliliğin flokülasyon, dispersiyon, infiltrasyon, hidrolik iletkenlik, yüzey akış ve kabuk oluşumuna etkileri esas alınmıştır. Çoğu çalışmalarda topraktaki yüksek sodyum konsantrasyonunun, toprağın tekstürü, strüktürü, çözeltideki Ca ve Mg konsantrasyonu gibi birçok faktörle ilişkili olarak, toprağın infiltrasyon ve hidrolik iletkenlik değerlerini düşürdüğü, yüzey kabuğu oluşumunu ve dispersiyonu teşvik ettiği belirtilmektedir. Ayrıca, sulama suyunun EC değerindeki artışa paralel olarak toprakta agregat oluşumunun teşvik edildiği, yüzey akış değerinin ise azaldığı görülmektedir. Toprak fiziksel özelliklerindeki bu olumlu değişimin derecesini, topraktaki baskın kil minerali çeşidi ve toprak tekstürü belirlemektedir. Kaolinit grubu (1:1 tipi) killerin yaygın olduğu topraklarda sodyumun dispers edici etkisi, montmorillonit grubu (2:1 tipi) killerin baskın olduğu topraklara göre daha düşük seviyededir. Tekstür özellikleri bakımından ise ince bünyeli topraklar kaba bünyeli topraklara göre daha fazla dispers olma eğilimindedirler

Anahtar Kelimeler

Tuzluluk, Alkalilik, Fiziksel özellikler, Arazi degradasyonu

Kaynakça

• Agassi, M., Shainberg, I. and Morin, J., 1981. Effect of electrolyte concentration and soil sodicity on infiltration rate and crust formation. Soil Sci. Soc. Am. J. 48: 848- 851.
• Anonymous, 2006a. Salinity and sodicity in Dakota soils. URL:http://www.ag.ndsu.edu/pubs/plantsci/soilfert/eb57 -1.htm
• Anonymous, 2006b. Effect of sodicity and salinity on soil structure. URL:www.ricecrc.org/reader/csp- backinfo/csp-e3.pdf.
• Anonymous, 2006c. Soil Quality Indicators: Soil Crust. URL:http://soils.usda.gov/sqi/files/sq_sev_1.pdf.
• Anonymous, 2006d. Diagnosing salinity problems. URL:http://waterquality.montana.edu/docs/methane/was kom_summary.shtml
• Bauder, J. W. and Brock, T. A., 2001. Irrigation water quality, soil amendment and crop effects on sodium leaching. Arid Land Research and Management. 15: 101-113.
• Bayraklı, F., 1998. Toprak Kimyası. O.M.Ü. Zir. Fak. Ders Kitabı. No: 26, 1. Baskı, Samsun.
• Bresson, L. M. and Boiffin, J., 1990. Morphological characterization of soil crust development stages on experimental field. Geoderma 47: 301-325.
• Çiftçi, N., Topak, R., Yılmaz, A. M. ve Süheri, S. 2004. Konya Ovası tuzlu sodyumlu topraklarında jips uygulaması. Sulanan Alanlarda Tuzluluk Yönetimi Sempozyumu. 20-21 Mayıs, Ankara. T. C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı DSİ Gen. Müd. Bildiri Kitabı, 117-121.
• Ekmekçi, E., Apan, M. ve Kara, T., 2005. Tuzluluğun bitki gelişimine etkisi. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 20 (3): 118- 125.
• Emdad, M. R., Raine, S. R., Smith, R. J. Ve Fardad, H., 2004. Effect of water quality on soil structure and infiltration under furrow irrigation. Irrig Sci. 23: 55-60.
• Ergene, A., 1993. Toprak Biliminin Esasları. Atatürk Ünv. Zir. Fak. Ders Notu, Yayın No: 267.
• Gordon, I., 2003. Defining soil salinity and its potantial implications for road design in Queensland.
• URL:http.//www.mainroads.qld.gov.au.
• Gülser, C., 1999. Toprak gözeneklerinin tıkanma mekanizması ve kontrolü. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 14 (2): 184-197.
• Irvine, S. A. and Doughton, J. A., 2001. Salinity and Sodicity, Implications for farmers in Central Queensland. Proceedings of the 10th Australian Agronomy Confernce, Hobart. URL:www.regional.org.au/au/asa/2001/3/b/irvine.htm.
• Karımpour-Reihan, 2002. Effect of salinity and sodicity on soil physical properties (structure&hydraulic conductivity) in Damghan Playa. 17th WCSS, 14-21 August, Thailand. Symposium No:33. Paper No: 2054.
• McNeal, B. L., 1968. Prediction of the effect of mixsed salt solutions on soil hydraulic conductivity. Soil Sci. Soc. Am. J. 31: 190-193.
• Munsuz, N., Çaycı, G. ve OK, S. S., 2001. Toprak Islahı ve Düzenleyiciler Ankara Ünv. Zir. Fak. Yayınları, No: 1518, Yardımcı Ders Kitabı: 471.
• Özdemir, N., 1998. Toprak fiziği. OMÜ Yayınları, Ders Kitabı No: 30.
• Öztürk, A., 2004. Tuzluluk ve sodyumluluğun oluşumu, bitki ve toprağa etkileri. Sulanan Alanlarda Tuzluluk Yönetimi Sempozyumu. 20-21 Mayıs, Ankara. T. C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı DSİ Gen. Müd. Bildiriler Kitabı, 1-15.
• Patterson, A. R., 2001. Consideration of soil sodicity when assessing land application. Environmental&Health Protection Guidelines Technical Sheet Reference 01/7. URL:www.dlg.gov.au/dlg/dlghome/document/septicsafe /draftsodicity,pdf.
• Pearson, E. K., 2003. The basic of salinity and sodicity effects on soil physical properties. Adapted by Krista E. Pearson from a paper Warrence, Pearson and Bauder. URL:http://waterquality.montana.edu/docs/methane/basi cs_highlight.shtml.
• Rengasamy, P. and Olsson, K. A., 1993. Irrigation and Sodicity. Aust. J. Soil Res. 31: 821-37.
• Ünal, H. ve Başkaya, H. S., 1981. Toprak Kimyası. Ankara Ünv. Zir. Fak. Yayınları: 759. Ders kitabı: 218. 39-94.
• Varallyay, G., 2002. Environmental stresses induced by salinity/alkalinity in the Carpathian Basin. 17th WCSS, 14-21 August, Thailand. Symp. No:33. Paper No: 1570.
• Warrence, N. J., Bauder, J. W. and Pearson, E. K., 2002. Basic of salinity and sodicity effects on soil physical properties. URL:www.iav.ac.ma/agro/dss/chimieso/basics_salinity. htm
• Western Fertilizer Handbook, 1995. Produced by the soil improvement comminute of the California Fertilizer Association. Interstate Publishers, Inc., Sacramento, California.
• Yurtseven, E., 2004. Sulanan alanlarda tuzluluk yönetimi kavramı ve prensipleri. Sulanan Alanlarda Tuzluluk Yönetimi Sempozyumu. 20-21 Mayıs, Ankara. T. C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı DSİ Gen. Müd. Bildiri Kitabı, 17-48.