TOPRAKLARDA KABUK TABAKASI OLUŞUMU, ÇEŞİTLERİ VE ÖNLENMESİ

Yıl 2006, Cilt: 21 Sayı: 2, 275 - 282, 29.06.2006

Elif Öztürk Nutullah Özdemir

Öz

Günümüzde toprak kabuğu, toprak bozunmasının önemli şekillerinden birisi olarak tanımlanmasına rağmen, sebepleri ve etkileriyle birlikte uzun yıllar boyunca kafaları karıştırmıştır. Genellikle stabil bir yapıya sahip olmayan siltli topraklarda görülen kabuk tabakası oluşumu dünyanın birçok yerinde toprakla ilgili bir problem olarak kabul edilmektedir. Yapılan çalışmalar sonucunda topraklarda yapısal kabuk tabakası, depo kabuk tabakası, örtü kabuk tabakası ve mikrobiyolojik toprak kabuğu şeklinde birbirinden farklı yapılarda dört çeşit kabuk tabakasının oluşabildiği tespit edilmiştir. Toprakta kabuk oluşumunun ve sertliğinin denetim altına alınarak fide çıkışlarının çoğaltılması, agregasyonun geliştirilerek doğal toprak agregatlarının dayanıklılığının arttırılması ve erozyonun kontrolü amacıyla başvurulan çeşitli uygulamalar; toprak organik maddesinin yönetimi, toprak yüzey örtülerinin kullanılması, düzenleyici uygulamaları ve sulama yönetiminin geliştirilmesi ile mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Kabuk, bozunma, agregatlaşma, strüktür

TOPRAKLARDA KABUK TABAKASI OLUŞUMU, ÇEŞİTLERİ VE ÖNLENMESİ

Öz

Günümüzde toprak kabuğu, toprak bozunmasının önemli şekillerinden birisi olarak tanımlanmasına rağmen, sebepleri ve etkileriyle birlikte uzun yıllar boyunca kafaları karıştırmıştır. Genellikle stabil bir yapıya sahip olmayan siltli topraklarda görülen kabuk tabakası oluşumu dünyanın birçok yerinde toprakla ilgili bir problem olarak kabul edilmektedir. Yapılan çalışmalar sonucunda topraklarda yapısal kabuk tabakası, depo kabuk tabakası, örtü kabuk tabakası ve mikrobiyolojik toprak kabuğu şeklinde birbirinden farklı yapılarda dört çeşit kabuk tabakasının oluşabildiği tespit edilmiştir. Toprakta kabuk oluşumunun ve sertliğinin denetim altına alınarak fide çıkışlarının çoğaltılması, agregasyonun geliştirilerek doğal toprak agregatlarının dayanıklılığının arttırılması ve erozyonun kontrolü amacıyla başvurulan çeşitli uygulamalar; toprak organik maddesinin yönetimi, toprak yüzey örtülerinin kullanılması, düzenleyici uygulamaları ve sulama yönetiminin geliştirilmesi ile mümkündür

Anahtar Kelimeler

Kabuk, bozunma, agregatlaşma, strüktür

Kaynakça

• Alagöz, Z., 2000. Topraklarda su erozyonu kökenli kabuk tabakası oluşumu. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(1), 107–112.
• Ayyıldız, M., 1976. Sulama Suyunun Kalitesi ve Sulamada Tuzluluk Problemleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Ders Kitabı No: 199.
• Balcı, A.N., 1996. Toprak Koruması, İstanbul Üniversitesi, No: 3947. inoculant use and assessment methods. Great Basin Naturalist 53: 89–95.
• Blackburn, W.H., 1975. Factors influencing infiltration rate and sediment production of semiarid rangelands in Nevada. Water Resources Research 11: 929–937. crust formation on loamy temperate soils. Soil Sci. Soc. Am. J., 56: 1565-1570.
• Chaudhri, K.G., Brown, K.W., Holder, C.B., 1976. Reduction of crust impedence to simulated seedling emergence by the addition of manure. Soil Sci. 122: 216–222
• Demiralay, İ., 1977. Toprak Fiziği. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Ders Notu, Erzurum Projelenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, No: 38.
• Fletcher, J.E., Martin, W.P., 1948. Some effects of algae and moulds in the rain crust of desert soils. Ecology 29: 95– 100.
• Hadas, A., Stibbe , E., 1977. Soil crusting and emergence of wheat seedlings. Argon. J. 69: 547–550.
• Hafez, A.A.R., 1974. Comparative changes in soil physical properties induced by addmixtures of manures from various domestic animals. Soil Sci. 118: 53–59.
• Helelıa, A.M., Letey, J., 1988. Polymer Type and Water Quality Effects on Soil Dispersion. Soil Sci. Soc. Am. J., 52 : 243-246.
• Hickman, J.S., Whitrey, A.D., 1998. Soil conditioners North central regional extension publication 295. Kansas State University.
• Hudson, N., 1995. Soil Conservation BT. Bastford Limited, ISBN 0-8138-2372-2, London.
• Kleiner, E.F., Harper, K.T., 1972. Environment and community organization in grasslands of Canyonlands National Park. Ecology 53: 299-309.
• Lemos, P., Lutz, J.F., 1957. Soil crusting and some factors affecting it. Soil Sci. Amer. Proc. 21: 485–491
• Lutz, J.F., Pinto, R.A., 1965. Effect of phosphorus on some physical properties of soils. I. Modulus of rupture. Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 29: 458–460.
• Meral, R., 2002. Karık sulama yönteminde polyacrylamid (PAM) ve sıkıştırılmış karık uygulamalarının farklı akış koşullarında sediment taşınımı ve su uygulama randımanı üzerine etkilerinin araştırılması. Doktora tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• McIntyre, D.S., 1958a. Permeability measurements of soil crusts formed by raindrop impact. Soil Sci. 85: 185– 189.
• McIntyre, D.S., 1958b. Soil splash and the formation of soil crusts by raindrop impact. Soil Sci. 85: 261–265.
• Miller, D.E., Gifford, R.O., 1974. Modification of soil crusts for plant growth. In J.W. Carry and D.D. Evans (ed.) Soil crusts. A western regional research publication. Technical Bulletin 214. Agricultural Experiment Station, Univ. of Arizona, Tucson, 85721: 7–16
• Özdemir, N., 1991. Toprağa karıştırılan organik artıkların toprağın bazı özellikleri ile strüktürel dayanıklılık ve erozyona karşı duyarlılığı üzerine etkileri. Doktora tezi, Atatürk Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Özdemir, N., 1998. Toprak Fiziği. Ondokuzmayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, No: 30, Samsun.
• Özdemir, N., 2002. Toprak ve Su Koruma. Ondokuzmayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, No: 22, Samsun.
• Özkaptan, S., 2004 Organik ve inorganik toprak düzenleyicilerin erozyona karşı duyarlılık ve toplam kuru madde verimi üzerine etkileri . Yüksek Lisans tezi. Ondokuz Mayıs Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Robbins, C.W., Carter, D.L., Leggett, G.E., 1972. Controlling crusting with phosphoric acid to enhance seedling emergence. Argon. J. 64: 180–183.
• Sönmez, K., 1982. Van yöresi topraklarında fosforik asit, triple süperfosfat ve ahır gübresinin agregasyon, agregat satabilitesi ve kırılma değeri üzerine etkileri, Doçentlik tezi (Basılmamış), Erzurum.
• Sönmez, K., 1994. Toprak Koruma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay., No: 169.
• Slattery, M.C., Bryan, R.B., 1994. Surface seal development under simulated rainfall on an actively eroding surface. Catena, 22: 17–34.
• St. Clair, L.L. ve Johansen, J.R., 1993. Introduction to the symposium on soil crust communities. Great Basin Naturalist 53: 1–4.
• Şimşek, G., 1993. Toprak Oluşumu (pedogenesis) ve Sınıflandırılması Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü. No: 139
• Thien, S.J.,1976. Stabilizing soil aggerates with phosphoric acid. Soil Sci. Soc. Amer. J. 40: 105–108.
• Valentin, C., 1991. Surface crusting in two alluvial soils of northern Niger. Geoderma, 48: 201–222.
• West, N.E., 1990. Structure and function of microphytic soil crusts in wildland ecosystems of arid to semi-arid regions. Advances in Ecological Research 20: 179–223. .