Pamukta (Gossypium hirsutum L) ekim zamanının melez gücü (heterosis ve heterobeltiosis) üzerine etkisi

Yıl 2016, Cilt: 31 Sayı: 2, 256 - 267, 03.08.2016

Ramazan Şadet Güvercin Mustafa Oğlakçı

https://doi.org/10.7161/omuanajas.260982

Cited By: 3

Öz

Pamukta (Gossypium hirsutum L.) kütlü pamuk verimi, lif verimi ve çırçır randımanının yanı sıra melez gücü (heterosis ve heterobeltiosis) üzerine ekim zamanı etkisinin araştırıldığı bu çalışma, 2010 ve 2011 yıllarında Kahramanmaraş’ta yürütülmüştür. Orta-erkenci ve orta-geççi olgunlaşma gruplarına ait Carmen, Stoneville 468, Adana 98 ve Furkan çeşitlerinin ana, erkenci olgunlaşma grubuna ait Beliizvor 432 ve Primera çeşitlerinin ise baba ebeveyn olarak kullanıldığı çalışmada, ebeveynlerin yanı sıra, bu ebeynlerin 2010 yılında çoklu dizi yöntemine uygun melezlenmesiyle geliştirilmiş sekiz adet F1 kombinasyonu bitkisel materyal olarak kullanılmış ve genotiplerin (F1 melezleri ve ebeveynler) ekimi, 2011 yılının 26 Nisan, 16 Mayıs ve 4 Haziran günlerinde el ile yapılmıştır. Çalışma sonucunda, kütlü pamuk verimi, lif verimi ve çırçır randımanı yönünden ilk ekim zamanının önemli olduğu ve ekim zamanı geciktikçe bu özelliklerin azalırken, melez gücünün yükseldiği belirlenmiştir. Ayrıca, genotip x ekim zamanı ilişkisinin, anaların sağladığı katkı ile hem kütlü pamuk verimi ve hem de lif verimi yönünden önemli, çırçır randımanı yönünden ise önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Diğer yönden, melezlere ait hibrit gücünün ekim zamanı ve ebeveynlere göre farklılık gösterdiği ve Primera çeşidine ait melez dizisinin, Beliizvor 432 çeşidine ait aynı diziden daha yüksek melez gücüne sahip belirlenirken, 2x6 kombinasyonunun ise en önemli kombinasyon olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çoklu dizi, ekim zamanı; heterosis; heterobeltiosis; pamuk

Effect of sowing times on heterosis and heterobeltiosis in cotton (Gossypium hirsutum L.)

Öz

This study was carried out to investigate effect of sowing time on seed cotton yield, fiber yield, gin turnout hybrid power (heterosis and heterobeltiosis) values in Kahramanmaraş conditions in 2010 and 2011 years. Four homozigout line (Carmen, Stoneville 468, Adana 98 and Furkan) and two tester (Beliizvor 432 and Primera) were used as a plant material with their eight F1 hybrids which they were obtained by Line x Tester method in 2010. Carmen, Furkan, Stoneville 468 and Adana 98 cultivars have late and semi-late duration while Beliizvor 432 and Primera cultivars have early maturity duration respectively. All genotype (parents and crosses) were planted in 26th April, 16th May and 4th June in 2011 year. As a result of the study, delaying sowing time were affected negatively seed cotton yield, lint yield and gin turnout while the hybrid powers (heterosis and heterobeltiosis) were increasing and higher agronomic traits were obtained from first sowing time. Furthermore, genotype x sowing time interaction found very important with power of lines for seed cotton and fiber yields while gin turnout wasn’t important. Otherwise, hybrid powers were changed according to sowing time and parents and Primera cultivar was determined best tester than Beliizvor 432 and 2x6 combination was investigated as a good combination.

Anahtar Kelimeler

Line x Tester, sowing time; heterosis; heterobeltiosis; cotton

Kaynakça

• Anonim, 2014. T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü, Pamuk Raporu. 44 s. Ankara.
• Anonim, 2011 a. T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kahramanmaraş İl Müdürlüğü, Toprak Analiz Raporu, Kahramanmaraş.
• Anonim, 2011 b. T.C. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Kahramanmaraş İklim Verileri, Kahramanmaraş.
• Alam, A.K.M.R, Roy, N.C., Islam, H., 1991. Line x Tester Analysis of Heterosis and Combining Ability in Upland Cotton (Gossypium hirsutum L.) in Bangladesh. Bangladesh Journal of Plant Breeding and Genetics. 4(1-2): 27-37.
• Ashwathama, V.H., Patil, B.C., Kareekatti, S.R., Adarsha, T.S., 2003. Studies on Heterosis for Biophysical Traits and Yield Attributes in Cotton Hybrids. World Cotton Research Conference 3, Cape Town, South Africa. Abstract Book, s. 240-247.
• Ataş, E., Görmüş, Ö., 2008. Farklı Zamanlarda Ekilen Pamukta Değişik Defoliyant Uygulama Zamanlarının Verim ve Kaliteye Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Adana.
• Baloch, M.J, Bhutto, H, Rind, R., Tunio, G.H., 1995. Combining Ability Estimates in 5x5 Diallel Intrahirsutum Crosses. Pakistan Journal of Botany, 27(1): 121-126.
• Başal, H., 2001. Pamukta (Gossypium hirsutum L.) Diallel Analiz Yöntemi ile Verim, Verim Öğeleri ve Lif Kalite Özelliklerinin Genetik Analizi. Doktora Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Aydın.
• Başbağ, S., Ekinci, R., Gencer, O., 2007. Combining Ability and Heterosis for Earliness Characters in Line x Tester Population of Gossypium hirsutum L. Hereditas, 144(5): 185-190.
• Bertini, M., Silva, F.P., Nunes, R.P., Santos, J.H.D., 2001. Gene Action, Heterosis and Inbreeding Depression of Yield Characters in Mutant Lines of Upland Cotton. Journal Pesquisa Agropecuaria Brasileira, 36(7): 941-948
• Beyyavaş, V., 2009. Farkli Bitki Sıklığı ve Mepiquat Chloride Uygulamasının Normal ve Geç Ekimlerde Pamuğun (Gossypium hirsutum L.) Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi. Doktora Tezi. Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Şanlıurfa.
• Bhardwaj, H.L., Verhalen, L.M., 1984. Combining Ability Analysis for Agronomic Characters, Fruiting Efficient, Photosynthesis and Bollworm Resistance. Journal of Agricultural Science, 103: 511-518.
• Bilbord, J.A., Ray, L.L., 1973. Effect of Planting Date of Yield and Fiber Properties of Three Cotton Cultivars. Agronomy Journal, 65: 606-609.
• Bilbro, J.D., Quisenberry, J.E., 1975. A Yield-Related Measure Earliness for Cotton. Crop Science, 13: 392.
• Bozbek, T., 2006. Pamuk Melez Populasyonlarında Verim Bileşenlerinin Kalıtımı ve Genetik Korelasyonların Saptanması. Doktora Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Aydın.
• Bozbek, T., Sezener, V., Unay, A., 2006. The Effect of Sowing Date and Planting Density on Cotton Yield. Journal of Agronomy. 5(1): 122-125.
• Calhaun, D.S., Bowman, D.T., 1999. Techniques for Development of New Cultivars. In: C. W. Smith and J. T. Cothren (eds.), Cotton: Origin, history, technology, and production, John Wiley&Sons, New York.
• Cathey, G.W., Meredith, W.R., 1988. Cotton Response to Planting Date and Mepiquat Chloride. Agronomy of Journal, 80(3): 463-466.
• Çopur, O., 1999. Harran Ovası Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarının, Pamukta (Gossypium hirsutum L.) Çiçeklenme, Verim, Verim Unsurları ve Erkencilik Kriterlerine Etkisi Üzerinde Bir Araştırma. Doktora Tezi. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Şanlıurfa. 192 s.
• Çopur, O., Gür, M.A., Özel, A., Oğlakçı, M., 2001. Harran Ovası Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarının Pamuk (Gossypium hirsutum L.) Bitkisinde Koza ve Lif Teknolojik Özelliklerine Etkisi Üzerinde Bir Araştırma-II. 4. Tarla Bitkileri Kongresi. Tekirdağ. s.181-186.
• Gençer, O., Güvercin, R.Ş., 2003. Heritability of Earliness Criteria in Relation to Yield in Cotton (Gossypium hirsutum L.) in the Harran Plain of Southeastern Anatolia Project (GAP) Area, Word Cotton Research Conference 3. Cape Town, South Africa. s. 49-56.
• Güvercin, R.Ş., Gençer, O., 2005, Pamuk Bitkisinde (Gossypium hirsutum L.) Erkenciliğin Kalıtımı, Verim ve Lif Özellikleri ile Olan İlişkilerin Belirlenmesi, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(4): 33-42.
• JMP® Introductory Guide, Version 5, Copyright© 2002 by SAS Institute Inc., Cary, NC, USA. ISBN 1-59047-070-2.
• Karademir, E., Karademir, Ç., Ekinci, R., 2007. Pamukta Erkencilik, Verim ve Lif Teknolojik Özelliklerin Kalıtımı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 17(2): 67-72.
• Karademir, E., Şakar, D., 1999. Diyarbakır’da Pamuk Ekim Zamanı ve Azot Dozunun Verim ve Kaliteye Etkisi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi 15-18 Kasım 1999, Adana. Cilt: 2, s.247-252.
• Kartal, B., 2005. Harran Ovası Koşullarında Soğuğa Tolerant Pamuk Genotiplerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Kahramanmaraş,
• Kaynak, M.A., Ünay, A., Özkan, İ., Basal, H., 2000. Pamukta (Gossypium hirsutum L.) Erkencilik Kriterleri ile Önemli Tarımsal ve Kalite Özelliklerinde Heterotik Etkilerin ve Fenotipik İlişkilerin Saptanması. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24(1): 105-111.
• Kempthorne, O., 1957. An Introduction to Genetic Statistics. John Wiley and Sons, New York, U.S.A. s. 191-200.
• Kıllı, F., 2005. Effect of Early, Normal and Late Planting Dates on Yield Components of Two Cotton Cultivars under Irrigated Conditions of Turkey. Innovative Scientific Information & Services Network Bioscience Research, 2(1): 38-42.
• Lakho, A.R., Bhutto, H, Chang, M.S., Solangi, M.Y., Kalwar, G.H., Bolach, A.H., 2001. Estimation of Heterosis for Yield and Economic Traits in Cotton (Gossypium hirsutum L.). Journal of Plant Science, 3: 26-30.
• Lançon, J., 1987. Behaviour of Sixteen Agronomic Traits and Fiber Properties in Two Diallel Crosses Involving African and American Varieties of Upland Cotton (Gossypium hirsutum L.). Cotton et Fibres Tropicales, 42(4): 255-266.
• Lee, J.A., Miller, P.A., Rawling, J.O., 1967. Interaction of Combining Ability Effects with Environments in Diallel Crosses of Upland Cotton (Gossypium hirsutum L.). Crop Science, 7: 477-482.
• Miller, P.A., Marani, A., 1963. Heterosis and Combining Ability in Diallel Crosses of Upland Cotton (Gossypium hirsutum L.), Crop Science, 3: 441-444.
• Niles, G.A., Feaster. C.V., 1984. Breeding R. J. Kohel and C.F. Lewis (eds.), Cotton. American Society of Agronomy, Madison, WI. s. 202-231.
• Patil, M.S., Sheriff, R.A., 1982. Diallel Analysis of the Inheritance of Some Quantitative Characters in Upland Cotton (Gossypium hirsutum L.) II. Heterosis Cotton and Tropical Fiber Abstract, 7(6): 644.
• Porter, P.M., Sullivan, M.L., Harvey, C.H., 1995. Cotton Variety by Planting Date Interaction in the Southeast. In D. Richter (ed.), Proceeding Beltwide Cotton Conferences. San Antonia, 2: 1516-1521.
• Sezener, V., 2008. Farklı Pamuk Genotipleri ile Bunların Fı Melez Populasyonlarında Verticillium’a Karşı Dayanıklılığın ve Bazı Tarımsal Özelliklerin Kalıtımının Saptanması. Doktora Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Aydın.
• Shakeel, A., Faqir, M.A., Iftikhar, A K., 2008. Assessment of Earliness in Gossypium hirsutum L. Pakistan Journal of Agricultural Science, 45(1): 80-87.
• Temiz, M., 2003. Pamukta (Gossypium hirsutum L.), Çoklu Dizi (Line x Tester) Melezlerinde Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerin Kalıtımı Üzerine Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana.
• William, R., Meredith, W.R., 1990. Yield and Fiber Quality Potential for Second Generation Cotton Hybrids. Crop Science, 30: 1045-1048.
• Yılmaz, H.A., 1997. Türler Arası Melezleme (Gossypium hirsutum L. x Gossypium barbadense L.) ile Elde Edilen Hibrit Pamukta Erkencilik, Verim ve Verim Komponentlerinde Melez Azmanlığı. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi. Samsun. s. 337-341.
• Zhu, Q., 1995. Advances in Research and Utilization of Intervaritial Hybrid Vigour in Upland Cotton (Gossypium hirsutum L.). Field Crops Abstract, 7(1): 8-11.