Türkiye'de ana ürün olarak yetiştirilecek soyanın (glycine max L.merrill) çok kriterli karar verme yöntemiyle arazi uygunluk analizinin yapılması

Yıl 2018, Cilt: 33 Sayı: 3, 270 - 281, 18.10.2018

Harun Torunlar Ahmet Nedim Nazlıcan

https://doi.org/10.7161/omuanajas.401431

Cited By: 1

Öz

Tarım arazilerinde maksimum verim ve
kalite, yetiştirilmek istenen bitkilere, en uygun arazilerin seçilmesi ile mümkün
olmaktadır. Arazi kavramı toprak, topoğrafya, iklim gibi bir çok farklı unsuru
içermektedir. Bu unsurların birlikte değerlendirildiği yöntemler ise başarılı
arazi planlamalarını ortaya koymaktadır. Çok kriterli karar verme yöntemi de bu
yöntemlerden bir tanesidir. Bu kapsamda yapılan çalışma ile, ana ürün soya
bitkisinin yetişebileceği en uygun araziler, iklim, toprak ve topoğrafya
kriterleri dikkate alınarak, Çok kriterli karar verme yöntemi ile
değerlendirilmiştir. Söz konusu değerlendirmede, her bir kriterin, arazi
uygunluk sınıflarının tespitinde, yapacağı ağırlıklı etki, Analitik Hiyerarşi
Süreci Tekniği ile gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, bir diğer Çok Kriterli Karar
Verme Yöntemi olan, Ağırlıklandırılmış Doğrusal Kombinasyon Yöntemi Kullanılarak
da, ana ürün soyanın yetişebileceği arazi uygunluk sınıfları tespit edilmiştir.
Buna göre, çalışma alanının % 22.34 ‘lük bölümü olan toplam 17 435 102.53
hektar alan, ana ürün soyanın yetiştirilmesi için çok uygun ve orta uygun
sınıflarında yer alırken,  % 15.56
oranında (12 149 689.64 ha) alan az uygun, % 62.10 (48 473 207.83 ha)
oranındaki alan ise soya yetiştirilmesine uygun olmayan alanlar olarak
belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre; en azından çok uygun ve orta uygun
sınıfların yer aldığı alanlarda, ana ürün olarak yerli soya üretiminin
yapılması, yıllık soya ihtiyacımızın karşılanmasında ithalatın önüne geçeceği
düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ana ürün soya, Çoklu kriter yöntemi, Arazi uygunluk analizi, Uygunluk sınıfları

Land suitability analysis of main crop soybean (glycine max L. merrill) cultivation in Turkey through the multi criteria decision making method

Öz

Maximum productivity
and quality in agricultural lands could only be possible through choosing
suitable lands for the crops to be cultivated. Suitable land concept
encompasses a number of elements including soil, topography and climate.
Methods involving the evaluation of all these factors bring about successful
land planning. Multi criteria decision making method is one of those methods.

Within
this framework, the most suitable lands for main crop soya cultivation was
assessed using “multi criteria decision making method” by considering soil,
topography and climate criteria, within which Analytical Hierarchy Process
(AHP) technique was employed in determining the weighted impact of each
criterion. Besides, by employing another multi criteria decision method, the
Weighted Linear Combination (WLC) method, land suitability classes where the main
crop soya can be cultivated, were determined. According to those assessments,
22.34 % of the study area corresponding to total 17 435 102.53 hectare is very
and medium suitable for soya cultivation, about 15.56 % (12 149 689.64 ha) of
the study area is less suitable and about 62.10 % (48 473 207.83 ha) of the
study area is not suitable. These results suggest that very and mid suitable
areas should be used for domestic soya agriculture as the main crop in order to
supply annual domestic soya demand to prevent the import.

Anahtar Kelimeler

Main crop soya, Multi criteria method, Land suitability analysis, Suitability classes

Kaynakça

• Andy, B., Bambang, HS., Sri, N.H.U and Totok, G., 2013. The Combination of Land Resource “Evaluation Approach and Gis Application to Determine Prime Commodities for Agricultural Land Use Planning at Developed Area (A Case Study of Central Kalimantan Province, Indonesia). ARPN Journal of Agricultural and Biological Science Vol. 8, No. 12, December.
• Anonim, 2012. Tarım Teknolojisi. Yağ Bitkileri Yetiştiriciliği (Soya ve Yer Fıstığı) Modülü. Ankara
• Anonim, 2014. www.millermagazine.com/dunya- soya-pazari-ve-turkiye/.html (Erişim Tarihi : 14.12.2017)
• Anonim, 2015. İstatistik Bölümü İnternet Sitesi, http://www.fao.org (Erişim tarihi : 05.12.2017)
• Barrio, Gd., Alvera, B., Puigdefabregas, J., and Diez, C., 1997.Response of high mountain landscape to topographic variables: central pyrenees, Landscape Ecology, 12, 95 – 116.
• Basnet, B., Mader, E.L., Nickell, C.D., 1974.Influence of Altitude on Seed Yield and Other Characters of Soybeans Differing in Maturity in Sikkim (Himalayan Kingdom). Agronomy Journal, 66: 531-533.
• Behnam, K., Mohammad, A.D., Jaime, A.T.S., (2014).Assessment of land suitability and the possibility and performance of a canola (Brassica napus L.) – soybean (Glycine max L.) rotation in four basins of Golestan province, Iran. National Authority for Remote Sensing and Space Sciences The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences 17, 95–104
• Chen, Y., Khan, K., and Padar, Z., 2008. Irrigation intensification or extensification assessment: a GIS-based spatial fuzzy multi-criteria evaluation. In: Proceedings of the 8th international symposium on spatial accuracy assessment in natural resources and environmental sciences, 25–27 June, Shanghai, P.R. China, 309–318.
• ÇEM, 2011. Kurak ve Yarı Kurak Alan Yönetimi Çalıştayı Sonuç Bildirgesi ve Bildiriler, ISSN 978-605-4610-04-4, 5-8 Aralık, Ürgüp, Nevşehir.
• Eastman, J.R., 1999. IDRISI 32 Guide to GIS and image processing. Clark Labs,Clark University, Worcester, MA,USA.
• Esri, 2001. ArcGIS9 Desktop Software, Help References, Working with ArcGIS Spatial Analyst, Esri.
• FAO AMIS, 2015. Agricultural Market Information System.
• FAO, 1985. Guidelines land evaluation for irrigated agriculture F.A.O., Rome.
• Farr, T.G., and Kobrick, M., 2000. Shuttle radar topography mission produces a wealth of data, EOS Transactions AGU, 81, 583-585.
• Gençtan, T., 2009. Türkiye’de çeltik üretimi ve sorunları. I. Ulusal Çeltik Sempozyumu, Tekirdağ, Turkey (in Turkish).
• He, W., Yang, S., Guo, R., Chen, Y., Zhou, W., Jia, C., and Sun, G., 2011. Gıs- Based Evaluation of Soybean Growing Areas Suitability in China. Part III. International Federation for Information Processing AICT 346, page 357-366.
• Hutchinson, M.F., 1995. Interpolating mean rainfall using thin plate smoothing splines. Int. J. Geogr. Info. Systems 9: 385-403.
• İlisulu, K., 1973. Yağ Bitkileri ve Islahı, s.192,İstanbul.
• Jankowski, P., Richard, L., 1994. Environment and planning B, 21 (3), 326–339.
• Kihoro, J., Bosco, N.J., and Murage, H., 2013. Suitability analysis for rice growing sites using a multicriteria evaluation and GIS approach in great Mwea region, Kenya. SpringerPlus, 2:265.
• Li, D., Lui, Y., and Chen, Y., 2011. Gıs based evaluation of Soybean growing areas suitability in Chine. International Feceration for Information Processimg, pp. 357-366.
• Maddahi, Z., Jalalian, A., Zarkesh, M.M.K., and Honarjo, N., 2014. Land suitability analysis for rice cultivation using multi criteria evaluation approach and GIS. European Journal of Experimental Biology, 4 (3):639-648.
• Malczewski, J., 1999. GIS and multi-criteria decision analysis. Wiley, New York, USA.
• Malczewski, J., 2006. GIS-based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. Int. J of Geog In Sci 20:703–726.
• Marinoni, O., 2004. Computers and geosciences,30 (6),637–646.
• MGM, 2017. İnternet sitesi https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/yillik-toplam-yagis-verileri.aspx (Erişim tarihi : 04.01.2018)
• Mustafa, A.A., Singh, M.,. Sahoo, R.N., Ahmed, N., Khanna, M., Sarangi, A., and Mishra, A.K., 2011. Land Suitability Analysis for Different Crops: A Multi Criteria Decision Making Approach using Remote Sensing and GIS. http://www.sciencepub.net/researcher, 3(12). (Erişim tarihi : 20.12.2017)
• Nazlıcan, A.N., 2006.Soya Yetiştiriciliği Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Adana.(https://arastirma.tarim.gov.tr/cukurovataem/Belgeler/Yetistiricilik/soya-yetistiriciligi_1.pdf) (Erişim tarihi : 17.01.2018)
• Özçağlar, A., 1988. “Türkiye’deki Tarım Alanlarının Coğrafi Dağılışının Doğal Çevreyle İlişkisi.” Coğrafya Araştırmaları Dergisi, S:11,s:131-150, Ankara.
• Patrono, A., 1998. Multi-Criteria Analysis and Geographic Information Systems: Analysis of Natural Areas and Ecological Distributions. Multicriteria Analysis for Land-Use Management, Edited by Euro Beinat and Peter Nijkamp, Kluwer Academic Publishers, Environment and Management-Volume: 9, pp: 271- 292, AA Dordrecht, The Netherlands.
• Pertziger, F., and De Pauw, E., (2002). CLIMAP. An Excel-based software for climate surface mapping. ICARDA,Aleppo, Syria.
• Pirbalouti, A.G., 2009. GIS-based land suitability evaluation for rapeseed oil crop. Journal of Food, Agriculture & Environment, Vol.7 (3&4) : 837 – 840. Helsinki, Finland.
• Saaty, T.L., 1980. The Analytic Hierarchy Process. McGraw-Hill, New York.
• TUİK, 2014. http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi : 26.01.2018)
• Türkeş, M., 1998. “Karadeniz Yağışları”, Bilim ve Teknik, Sayı:364. 58-59.
• Yu, J., Chen, Y., Wu, J.P., 2009.Cellular automata and GIS based land use suitability simulation for irrigated agriculture, 18th world IMACS/MODSIM Congress, 13–17 July, 2009, Cairns, Australia.
• Yu, J., Chen, Y., Wu, J.P., 2011. International journal of geographical information science, 25 (1), 131-148.