Öz
Öz
Mukataa, genel olarak, geliri kimseye dirlik olarak verilmeyip, doğruran devlet hazinesine alınan vergi ve gelir kaynaklarına denmektedir. JimaY sisteminin uygulandığı yerlerde, hükümet, madenler, ziraat işletmeleri ve gümrük gelirleri gibi gelir kaynaklarını dirlik olarak tevcih etmeyip, mukataa adı altında merkez hazinesine almaktadır^). Bunlara mukataanın çeşidine göre, ihtisab mukataası, cizye mukataası, boyahane mukataası, gümrük mukataası... vs. gibi adlar verilmektedir. Öte yandan mukataa tabiri, belirli bir sancaktaki merkeze alınan bütün vergi ve gelir kaynakları ifade etmek için de kullanılmaktadır. Meselâ bu yazımızda inceleyeceğimiz vesikalarda Harput Sancağı'ndaki merkeze ayrılan gelirlerin tamamına Harput .mukataası veya mukataât-ı Harput (Harput mukataaları) denilmektedir. Bu durumda mukataa deyimi ile bir sancakta bulunan bütün mukatâalar kastedilmiş olmaktadır. Öte yandan mukataa bir işletme biçimidir. İşletme işi iki yolla olmaktadır: Mukataa'ya iltizam'a verilmekte, ya da bir devlet memuru tarafından işletilmektedir. İltizama verme müzayede ile oluyordu. Mukataa, başşehirde veya ilgili kadılıkta müzayedeye konuluyor, devlet hazinesine en yüksek parayı vermeyi teklif ve taahhüd eden kişıi iltizamı alıyordu. En yüksek parayı teklif etmenin yanında hazineye yatırılacak peşin miktarı da müzayede işleminde önemli rol oynuyordu. Peşin miktarının fazla oluşu tercih sebebi idi. Çünkü mukataanın iltizama verilmesindeki en büyük âmil, hazineye bir an önce nakit para girişini sağlamaktı.
Anahtar Kelimeler
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Eğitim Üzerine Çalışmalar |
| Bölüm | İçindekiler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Mart 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 1988 Cilt: 3 |